Τι είναι αυτό που κάνει τόσο τρομακτικές τις κατσαρίδες;
Γιατί για παράδειγμα να μην ουρλιάζουμε στη θέα ενός κουνουπιού; Ποιο από τα δύο είναι πιο επικίνδυνα για την υγεία μας;
- 2 ΑΥΓ 2020
Για πολλούς είναι το μεγαλύτερο μειονέκτημα του καλοκαιριού. Για άλλους η αφορμή για τον μεγαλύτερο τρόμο που έχουν ζήσει στη ζωή τους. Για άλλους ένας λόγος να ανατινάξουν το σπίτι τους. Τι είναι όμως τέλος πάντων οι κατσαρίδες και γιατί τις φοβόμαστε; Γιατί εδώ που τα λέμε, τόσο η εμφάνισή τους όσο και -ίσως ακόμα περισσότερο- η ικανότητά τους να κρύβονται είναι κάτι που τις καθιστά τρομακτικές. Κάτι σαν να ήταν η εξωγήινη νέμεσις του ανθρώπου. Το κόστος που πρέπει να πληρώσει για να ζει στις πόλεις. Ή απλά ένα ακόμα έντομο. Από αυτά μάλιστα που δεν μπορούν να μας βλάψουν.
Θυμάμαι ακόμα πώς γύρω στα 4 μου προσπαθούσα να πιάσω μια κατσαρίδα που είχα βρει στον κήπο του σπιτιού της γιαγιάς μου. Μια προσπάθεια που μάλλον δεν βρήκε και μεγάλη υποστήριξη από τους ενηλίκους που ήταν γύρω μου. Βλέπετε, τα παιδιά γνωρίζουν το περιβάλλον τους όντας τελείως θαρραλέα απέναντί του. Η ανακάλυψη του περιβάλλοντος αυτού μπορεί να αφορά τα πάντα. Ακόμα και τα πιο σκοτεινά σημεία. Πολύ πιθανόν, λοιπόν, και εσείς, στην παιδική σας ηλικία, να μην είχατε κανέναν φόβο απέναντι στις κατσαρίδες. Παρόλο που σήμερα νιώθετε άβολα και με το να προφέρετε τη λέξη.
Αυτό μας δείχνει ότι μπορεί να υπάρχει μια μιμητική διαδικασία κατά την οποία το παιδί αντιγράφει τις φοβίες του περιβάλλοντός του. “Μεγαλώνοντας ως παιδιά και βλέποντας τον φόβο που εκφράζεται από τους γύρω μας για κάτι, μπορεί να δημιουργήσει και τις δικές μας παιδικές φοβίες. Ένα παιδί, για παράδειγμα, που βλέπει ανθρώπους να ουρλιάζουν στη θέα μια κατσαρίδας μπορεί να αναπτύξει μια παρόμοια αντίδραση απέναντι στις κατσαρίδες”, λέει η καθηγήτρια Lim Tit Meng ειδική στη μελέτη των ανθρώπινων φοβιών και καθηγήτρια στο Επιστημονικό Κέντρο της Σιγκαπούρης.
Yπάρχει ένας τεράστιος αριθμός διαφόρων ειδών κατσαρίδας. Ελάχιστες από αυτές είναι εκείνες με τις οποίες έρχεται σε επαφή ο άνθρωπος. Μια από αυτές είναι η λεγόμενη γερμανική κατσαρίδα που επιλέγει να ζει μέσα στα σπίτια. “Πρόκειται για ένα δημιούργημα του ανθρώπου, πιθανόν να μετακινήθηκαν μαζί με ανθρώπους, όταν ξεκινήσαμε να αποθηκεύουμε τροφή και να ζούμε σπίτι. Από τότε εξελίσσονται μαζί μας”, τονίζει η εντομολόγος Dini Miller. Κατά βάση, λοιπόν, αυτά τα είδη κατσαρίδας είναι σαν να ακολουθούν τον άνθρωπο. Όσο και αν ο τελευταίος προσπαθεί για το αντίθετο.
Εξάλλου, οι προσπάθειες να τις αντιμετωπίσουμε δεν είναι καθόλου μα καθόλου καινούργιες. Στην Αιγυπτιακή ‘Βίβλο των Νεκρών’ που γράφτηκε πριν από περισσότερα από 3000 χρόνια, βρίσκουμε ένα ξόρκι και μια παράκληση προς τον θεό Khnum να εξολοθρεύσει τις σιχαμερές κατσαρίδες. Στην αρχαία Ρώμη, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραφε για την απαίσια φύση αυτών των εντόμων. Ο 20ός αιώνα επιφύλαξε ένα σημαντικό όπλο του ανθρώπου εναντίον τους. Το εντομοκτόνο σπρέι πρόσφερε ανακούφιση και προστασία της κατοικίας. Προσωρινά βέβαια. Οι κατσαρίδες έχουν μια τρομερή προσαρμοστικότητα, ώστε κάθε φορά να είναι αναγκαία η ανακάλυψη νέων ουσιών που θα τις καταστρέψουν. Σίγουρα θα ξέρετε το ρητό για τον πυρηνικό πόλεμο και ποιος τελικά στο τέλος θα τη γλυτώσει.
Οι κατσαρίδες έχουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που μπορεί να τις κάνουν σιχαμερές. Η φοβία και η αηδία είναι ούτως ή άλλως δύο αντιδράσεις που δεν είναι μακριά ή ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Συνήθως νιώθουμε φοβία όταν βρισκόμαστε σε άμεση απειλή ή όταν υπάρχει κίνδυνος να κολλήσουμε κάτι. Οι κατσαρίδες έχουν μια τρομερή ταχύτητα που συνδεόμενη με το μέγεθός τους, τις καθιστά ένα από τα γρηγορότερα έμβια όντα στον πλανήτη. Μαζί με αυτό είναι λιπαρές και λιγδωμένες. Δύο χαρακτηριστικά που έχουν συνδεθεί για τον άνθρωπο με την ιδέα της βρομιάς και της αηδίας.
“Δεν είμαι οπαδός των θεωριών που λένε ότι οι άνθρωποι έχουν εσωτερικά εγγεγραμμένες φοβίες αλλά σίγουρα υπάρχουν κάποια πράγμα που μαθαίνεις πιο εύκολα να φοβάσαι. Ένα από αυτά είναι και οι κατσαρίδες”. Έτσι τουλάχιστον τονίζει ο Jeffrey Lockwood, ειδικός και καθηγητής για ζητήματα οικολογίας. Η αλήθεια πάντως είναι ότι πράγματι αυτές οι θεωρίες περί εγγενούς αηδίας προς τις κατσαρίδες είναι προβληματικές. Ιδίως αν σκεφτούμε ότι υπάρχουν ήδη περιοχές του κόσμου όπου οι κατσαρίδες τρώγονται ή χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς.
Σε κάθε περίπτωση, η πραγματικότητα είναι ότι οι κατσαρίδες είναι κατά βάση ακίνδυνες. Εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις. Και σίγουρα πιο ακίνδυνες από τα κουνούπια για παράδειγμα. Παρεμπιπτόντως, δεν θα δείτε ποτέ κανέναν να ουρλιάζει για ένα κουνούπι. Αν είστε, λοιπόν, είστε ένας άνθρωπος που φοβάστε τις κατσαρίδες σε σημείο που να επηρεάζεται η ζωή σας από αυτό, υπάρχουν καλά νέα. Από DIY θεραπείες μέχρι συζητήσεις με ειδικούς. Η κατσαριδοφοβία είναι μια φοβία που μπορείς εύκολα να αντιμετωπίσεις. Σε αντίθεση βέβαια με την πηγή της που ο άνθρωπος προσπαθεί με επικλήσεις σε θεούς και υπερσύγχρονα χημικά να αντιμετωπίσει. Χωρίς όμως να τα καταφέρνει και πολύ καλά.
