Τι είναι η haka που βλέπουμε από τους Νεοζηλανδούς στο Mundobasket
Λίγο πριν η Εθνική Ομάδα μπάσκετ αντιμετωπίσει τους Νεοζηλανδούς σε έναν αγώνα που θα κρίνει την πορεία της στο Mundobasket, μαθαίνουμε για τον αρχαίο χορό των tall blacks που σκοπό έχει να τρομάξει τους αντιπάλους και να φέρει τη νίκη.
- 30 ΑΥΓ 2023
Είναι μερικές διαφημίσεις που καταφέρνουν να περάσουν τον σκόπελο του απλού μάρκετινγκ και γίνονται κομμάτια της ποπ κουλτούρας με τον πιο εμβληματικό τρόπο. Κάπως έτσι μέσα από μια εμβληματική διαφήμιση για ουίσκι, γνωρίσαμε πριν από περίπου 20 χρόνια τη haka των Νεοζηλανδών.
Οι all blacks, όπως ονομάζεται η εθνική ομάδα ράγκμπι της Νέας Ζηλανδίας, στέκονταν απέναντι στην αντίστοιχη της Σκωτίας και μας σύστησαν τη haka, τον ομαδικό χορό των γηγενών Μαορί. Οι Σκωτσέζοι της διαφήμισης έμοιαζαν να μη φοβούνται, αλλά στην πραγματική ζωή όσοι αθλητές έχουν βρεθεί απέναντι σε οποιαδήποτε από τις εθνικές ομάδες της Νέας Ζηλανδίας και έχουν βιώσει από κοντά τις ιαχές των αντιπάλων τους, έχουν μείνει τουλάχιστον εμβρόντητοι.
Ίσως, η haka να ευθύνεται και για το γεγονός ότι η νησιωτική χώρα της Ωκεανίας έχει χάσει μόλις εφτά φορές σε διεθνείς αγώνες ράγκμπι.
Η παράδοση που ξεκίνησε από το ράγκμπι, υιοθετήθηκε και από τις άλλες εθνικές ομάδες της χώρας και έτσι ακούμε τις ιαχές των Νεοζηλανδών και στο φετινό Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Μπάσκετ, που διεξάγεται αυτές τις μέρες στις Φιλιππίνες. Μάλιστα, μια από τις ομάδες που θα έχει την τύχη ή την ατυχία, να ζήσει από πολύ κοντά τη haka, είναι και η Εθνική Ελλάδος που θα αντιμετωπίσει τους tall blacks της Νέας Ζηλανδίας, σε έναν αγώνα που θα κρίνει ποιος θα συνεχίσει στην επόμενη φάση του Mundobasket.
Τι ακριβώς είναι η haka;
H haka είναι ένας τελετουργικός χορός, αλλά και πολεμική πρόκληση των Μαορί. Εκτελείται συνήθως από μια πολυπληθή ομάδα σε μια επίδειξη της υπερηφάνειας, της δύναμης και της ενότητας μιας φυλής και περιλαμβάνει άγριες εκφράσεις προσώπου και γκριμάτσες, βγάλσιμο της γλώσσας, γούρλωμα των ματιών, γρυλίσματα και κραυγές. Τα λόγια μιας haka συχνά περιγράφουν ποιητικά τη ζωή των προγόνων, αλλά και συγκεκριμένα γεγονότα από την ιστορία της φυλής.
Αν και συχνά συνδέεται με τις παραδοσιακές προετοιμασίες των ανδρών για μάχες, πλέον η haka εξασκείται και από τα δύο φύλα, ενώ χρησιμοποιείται για να καλωσορίσει επίτιμους καλεσμένους στη Νέα Ζηλανδία ή για να αναγνωρίσουν μεγάλα επιτεύγματα, περιστάσεις ή κηδείες. Αν και έχει κυρίως συνδεθεί με τον πόλεμο, σύμφωνα με τον Tīmoti Kāretu, επιστήμονα που ασχολείται με την ιστορία των Μαορί, η haka είναι στην πραγματικότητα ένας χορός που γιορτάζει τη ζωή.
Αντίστοιχους ομαδικούς χορούς συναντάμε και σε άλλα πολυνησιακά έθνη, όπως στην Τόνγκα που έχουν το Sipi Tao, στα νησιά Φίτζι που έχουν το Cibi και στη Σαμόα που έχουν το Manu Siva Tau. Τα δύο τελευταία όμως, είναι καθαρά πολεμικοί χοροί.
Πώς συνδέθηκε με τον αθλητισμό;
Η πρώτη φορά που η εθνική ομάδα ράγκμπι της Νέας Ζηλανδίας χόρεψε haka σε διεθνές τουρνουά, ήταν το μακρινό 1888, παρόλα αυτά χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν 100 χρόνια για να τη μάθει όλος ο κόσμος. Η δημοφιλία της οφείλεται σε δύο Μαορί παίκτες, τον Buck Shelford και τον Hika Reid, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι που την εκτέλεσαν με το πάθος που βλέπουμε μέχρι και σήμερα να εκτελείται πριν από διεθνείς αγώνες.
AP Photo/Gregorio Borgia
Της haka ηγείται πάντα παίκτης που ανήκει στη φυλή των Μαορί, παρόλο που έχει διδαχθεί και στους μη γηγενείς παίκτες των εθνικών ομάδων της χώρας. Είναι σημαντικό όμως να γνωρίζουν και να σέβονται την ιστορία και την παράδοση πίσω από κάθε χορό που εκτελούν.
Όσο οι Νεοζηλανδοί εκτελούν τη haka, οι αντίπαλες ομάδες συνήθως στέκονται σιωπηρές σε ευθεία μέχρι να τελειώσουν. Το 2007 όμως οι παίκτες της εθνικής ομάδας ράγκμπι της Γαλλίας άρχισαν να πλησιάζουν τους αντιπάλους τους και έφτασαν σε απόσταση αναπνοής από τους all blacks, ενώ σε αγώνα τον Σεπτέμβριο του 2022, οι παίκτες της Αυστραλίας σχημάτισαν με τα σώματά τους ένα τεράστιο μπούμερανγκ και άρχισαν να κατευθύνονται προς τους Νεοζηλανδούς, θέλοντας έτσι να τιμήσουν τους Αβορίγινες και την ιστορία τους.
