Τι είναι τα τρανς λιπαρά και γιατί θεωρούνται επικίνδυνα

Το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από αυτό που ισχύει για τα τρανς λιπαρά. Δεν παρέχουν κανένα διατροφικό όφελος, βελτιώνουν την υφή του φαγητού και επιμηκύνουν τον χρόνο διατήρησης των τροφίμων στα ράφια των καταστημάτων (και μάλιστα με μηδενικό κόστος, καθώς παράγονται σχεδόν ανέξοδα).

Το οξύμωρο με τα συγκεκριμένα λιπαρά είναι ότι χρησιμοποιούν ως βάση τα φυτικά έλαια (εξού και το «ανέξοδα») τα οποία παρέχουν συνήθως υγιή ακόρεστα λιπαρά. Κι όμως, η επικινδυνότητά τους για την υγεία είναι ακόμα μεγαλύτερη από εκείνη των κορεσμένων λιπαρών, που συναντώνται στα κρέατα και άλλα τρόφιμα με βάση τα ζωικά προϊόντα και ενώ είναι κατά γενική ομολογία ανθυγιεινά, ο οργανισμός μπορεί να τα ανεχθεί σε μικρές ποσότητες.

Τι είναι τα τρανς λιπαρά

Σύμφωνα με τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), υπάρχει ο εξής ορισμός: «τα τρανς λιπαρά είναι ακόρεστα λιπαρά οξέα που περιέχουν τουλάχιστον ένα διπλό δεσμό στη μορφή τρανς. Υπάρχουν τρανς λιπαρά τα οποία απαντώνται “φυσικά” σε κάποια τρόφιμα αλλά και αυτά που είναι “βιομηχανικώς παραγόμενα”. 

Στη φύση, υπάρχουν τρανς λιπαρά σε μικρές ποσότητες στο λίπος του γάλακτος και του κρέατος. Επομένως, ο αντίκτυπός τους στην υγεία είναι σχετικά μικρός. 

Αντίθετα, τα έλαια που έχουν υδρογονωθεί μερικώς, για καθαρά τεχνολογικούς σκοπούς, μπορεί να περιέχουν τρανς λιπαρά (βιομηχανικώς παραγόμενα τρανς λιπαρά) σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες, έως και 60% επί του ολικού λίπους ανάλογα με τον βαθμό αλλά και τον τρόπο υδρογόνωσης (π.χ. καταλύτες, κτλ) και την όποια περαιτέρω επεξεργασία έχουν υποστεί».

Σε ποιες τροφές υπάρχουν

Όπως προαναφέραμε, τα «φυσικά» τρανς λιπαρά βρίσκονται στο λίπος του γάλακτος και του κρέατος και στο βούτυρο. Τα βιομηχανικώς παραγόμενα είναι εύκολο μάλλον να καταλάβεις πού συναντώνται: 

• στα συσκευασμένα τρόφιμα, όπως κέικ, γλυκά αρτοπαρασκευάσματα, σφολιατοειδή
• στα έτοιμα προς κατανάλωση γεύματα που παρασκευάζονται στιγμιαία μόνο με την προσθήκη νερού, όπως είναι τα noodles και τα μακαρόνια 
• στα γεύματα σε κονσέρβες 
• στο junk food (από πίτσες, τηγανιτές πατάτες και κοτόπουλο μέχρι burgers)

Γενικά, αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να ελέγχεις την ετικέτα των τροφίμων που καταναλώνεις. Τα τρόφιμα που περιέχουν τρανς λιπαρά το αναγράφουν εφόσον η περιεκτικότητα είναι μεγαλύτερη από 1γραμμάριο. Στην περίπτωση που είναι μικρότερη και δεν αναγράφεται, πάλι πρέπει να ελέγξεις τα συστατικά του προϊόντος. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Preventing Chronic Disease, αποκάλυψε ότι το 84% των συσκευασμένων τροφίμων που ισχυρίζονταν ότι δεν περιείχαν τρανς λιπαρά, είχαν μερικώς υδρογονωμένο έλαιο, το οποίο αποτελεί την κύρια διατροφική πηγή τρανς λίπους.

Κάπου εδώ να αναφερθούμε στην παρεξηγημένη μαργαρίνη, που έχει ενοχοποιηθεί πολλάκις στο παρελθόν ως πλούσια πηγή τρανς λιπαρών, λόγω της υδρογόνωσης. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, για την παρασκευή της μαλακής φυτικής ελληνικής μαργαρίνης δε χρησιμοποιείται η υδρογόνωση.

Γιατί είναι τόσο επικίνδυνα για την υγεία

Τα τρανς λιπαρά είναι εχθρός της καλής υγείας του οργανισμού. Έχει αποδειχθεί ότι προκαλούν χοληστερίνη, αυξάνοντας στον ορό του αίματος τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL) και μειώνοντας τα επίπεδα της καλής χοληστερόλης (HDL), ότι συμβάλλουν στην αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και διαβήτη τύπου 2 στις γυναίκες.

Παράλληλα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας έχουν συσχετιστεί και με κάποιες μορφές καρκίνου, όπως εκείνον του παχέος εντέρου.