Τι γιορτάζουμε τα Φώτα και γιατί πιάνουν τον σταυρό στα παγωμένα νερά
- 6 ΙΑΝ 2024
Ιερωμένοι που ραντίζουν τους πιστούς με βασιλικό και άντρες που βουτούν σε παγωμένα νερά σε κάθε άκρη της Ελλάδας είναι δύο από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες που έχουμε στη συλλογική μας μνήμη από τα Θεοφάνεια. Για τη χριστιανική παράδοση, τα Θεοφάνεια, ή αλλιώς Επιφάνεια και Φώτα, γιορτάζονται κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου, σε ανάμνηση της βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (ή Βαπτιστή). Είναι η τρίτη και τελευταία γιορτή του Δωδεκαημέρου, που ξεκινά με τα Χριστούγεννα.
Το όνομα της γιορτής προκύπτει από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας, που σύμφωνα με τις γραφές συνέβη κατά τη βάπτιση του Ιησού. Στις δυτικές εκκλησίες, τα Θεοφάνεια είναι περισσότερο συνδεδεμένα με την προσέλευση και την προσκύνηση των τριών μάγων στη φάτνη της γέννησης του Ιησού.
Ο εορτασμός των Θεοφανείων περιλαμβάνει δύο βασικές τελετές. Η μία είναι ο αγιασμός που λαμβάνει χώρα εντός των εκκλησιών και η άλλη, η κατάδυση του Τίμιου Σταυρού σε θάλασσες, όχθες ποταμών ή λιμνών αλλά και σε δεξαμενές νερού.
Στην πρωτεύουσα, η επίσημη κατάδυση ορίστηκε να γίνεται από το 1900 στον Πειραιά έναντι της παλαιάς βασιλικής αποβάθρας ή του παλιού Δημαρχείου, σήμερα μπροστά από τον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Παρόμοιες τελετές γίνονται σε όλους τους νομούς της χώρας.
Οι κολυμβητές καλούνται να πιάσουν τον Σταυρό, αψηφώντας το κρύο και πέφτοντας στα παγωμένα νερά για να πάρουν την ευλογία του ιερωμένου και φυσικά τις ευχές των παρευρισκόμενων.
Την παραμονή της γιορτής, ο ιερέας γυρίζει όλα τα σπίτια με τον Σταυρό και ένα κλωνάρι βασιλικό και ραντίζει τους χώρους των σπιτιών για να φύγει το «κακό». Οι λαϊκές δοξασίες συνέδεσαν τον φωτισμό των σπιτιών με την εξαφάνιση των καλικάντζαρων, οι οποίοι υποτίθεται ότι έφευγαν τρομαγμένοι με τον ερχομό του ιερέα.
Σε αυτή τη γιορτή όμως δε λείπουν τα ευτράπελα και τα απρόβλεπτα. Δεν είναι λίγες οι φορές που υπήρξαν αψιμαχίες μεταξύ των κολυμβητών ή όταν οι ιερωμένοι τραβούν τα φώτα της δημοσιότητας για διάφορους λόγους. Στο χωριό «Καινούργιο» Φθιώτιδας, ο τοπικός εφημέριος, Ιωάννης Ελευθερίου αναγκάστηκε να βουτήξει στα νερά όπως προβλέπει το έθιμο, αφού εξαιτίας του κρύου δεν τολμούσε να πέσει κανείς.
Στη Σκάλα Κεφαλονιάς, η κακοκαιρία δεν ήταν καλός σύμμαχος για τον αγιασμό των υδάτων. Ο αέρας έριξε κάτω τον ιερέα την ώρα που πλησίασε στη θάλασσα για να ρίξει τον σταυρό, και οι πιστοί τον βοήθησαν να σηκωθεί και τελικά να τον πετάξει στη θάλασσα, έχοντάς τον όμως δέσει με σχοινί.
Στο Κιάτο, το 2018, δεν είχε επικρατήσει το χριστιανικό πνεύμα κατά τη ρίψη του σταυρού. Οι κολυμβητές που βούτηξαν στο νερό, πιάστηκαν στα χέρια, με αποτέλεσμα να επικρατήσει μια αναστάτωση. Φαίνεται ότι ένας κολυμβητής έπιασε τον σταυρό και στη συνέχεια ένας άλλος φαίνεται να προσπαθεί να τον πιάσει, διαμαρτυρόμενος ότι του τον πήρε μέσα από τα χέρια. Ένταση είχε επικρατήσει και στην Πάτρα το 2017, ανάμεσα στους τολμηρούς που βούτηξαν στα παγωμένα νερά, η οποία κατάφερε να επισκιάσει το γιορτινό πνεύμα.
Φαίνεται ότι η παράδοση των Θεοφανείων εκτός από το πνεύμα κατάνυξης επιφυλάσσει πάντα και εκπλήξεις. Τα Φώτα πάντα κρύβουν συγκινήσεις.
