Τι σημαίνει τελικά ζαβαρακατρανέμια
Η λέξη που επινόησε ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος για το θρυλικό τραγούδι, έχει τη δική της ξεχωριστή σημασία.
- 4 ΙΑΝ 2024
Τελευταία, όταν αναφέρομαι σε μια κατάσταση που με ξεπερνάει, που περιλαμβάνει στοιχεία τα οποία ο εγκέφαλος μου δηλώνει αδυναμία να επεξεργαστεί, αφού το τερματικό δεν διαθέτει σχετική ρύθμιση, την περιγράφω ως ζαβαρακατρανέμια.
Μια από τις φορές που έκανα χρήση του όρου ήταν μπροστά στον Κωνσταντίνο Αμπατζή. Κοιταχτήκαμε και με το βλέμμα συμφωνήσαμε να γραφτεί το κείμενο που ακολουθεί. Εξηγεί τι σημαίνει το «ζαβαρακατρανέμια». Θα αρχίσουμε από τα βασικά: πρόκειται για λέξη που «έπλασε» ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος για το ομώνυμο τραγούδι.
Οι στίχοι έχουν ως εξής:
«Ζαβαρακατρανέμια ζαβαρακατρανέμια
Αλληλούια αλληλούια
Ζαβαρακατρανέμια ίλεως ίλεως
λάμα λάμα νάμα νάμα νέμια
Αλληλούια αλληλούια
Ίλεως ίλεως ίλεως
ακατανόητα, δηλώσεις χωρίς ουσία»
Σε τηλεοπτική συζήτηση που είχε με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, ο τελευταίος του είχε πει πως «έχω πει για εσένα ότι ώρες ώρες έχεις τέτοια έκρηξη για τη μουσική σου, που καταργείς το λόγο». Ο Μαρκόπουλος του απάντησε πως «το ‘χω διαβάσει αυτό, αλλά δεν είναι αλήθεια. Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ‘60 -γύρω στο ‘66- ήταν ένα από τα μέρη μιας μουσικής τελετής που λέγεται «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται», το οποίο το διατηρώ ακόμα ενεργό. Έμεινε αυτό το τραγούδι, που περιέχει πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Να σου εξηγήσω -πρώτη φορά γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το έχω ξαναπεί. Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη. Είναι το αλληλουχία και έφυγε το χι. Είναι τελείως ελληνική λέξη. Όπως και το Ίλεως. Ζάβαρα είναι…
Στην Κρήτη πολλές φορές λέγαμε «Μα το Ζα», μα το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς για το Δία, αλλά μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι μία λέξη πάρα πολύ και βαθιά και αρχαία, την οποία έχουμε χρησιμοποιήσει πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης. Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού. Το νάμα είναι βάπτισμα. Το νέμια η ησυχία. Αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία».
Το ζάβαρα χρησιμοποιήθηκε αντί του λάβαρα, το κάτρα, αντί του μαύρα και το νέμια, αντί του ανέμισαν. Κι έτσι δημιουργήθηκε το ζαβαρακατρανέμια.
Θα βρείτε το στιγμιότυπο στο 45.30 του video που ακολουθεί.
Από άλλους έχει χρησιμοποιηθεί ως θηλυκό. Άρα είναι η ζαβαρακατρανέμια. Και ως εκ τούτου, μπορώ να συνεχίσω να τη χρησιμοποιώ όταν αναφέρομαι σε συνθήκη απόλυτης πλημμύρας/τρικυμίας/τρέλας.
