Το Ματζουλί κάποτε ήταν το μεγαλύτερο ποταμίσιο νησί στον κόσμο, τώρα εξαφανίζεται

Περικυκλωμένο από τους παραπόταμους του Βραχμαπούτρα, το Ματζουλί στα νοτιοανατολικά της Ινδίας στο σύμπλεγμα Ανταμάν υπήρξε κάποτε το μεγαλύτερο ποταμίσιο νησί σε όλο τον κόσμο, κερδίζοντας μια θέση στο βιβλίο των Ρεκόρ Guinness. Στην καταγραφή του 1890, αναφέρεται έκτασης της τάξης των 1.250 τ.χλμ στο νησί, ενώ τώρα μένουν περίπου 400 τ.χλμ. πάνω από τη στάθμη του νερού.

Αργά και σταθερά, ο μεγάλος ποταμός από τα Ιμαλάια που για αιώνες τροφοδοτούσε το μέρος, πλέον το πνίγει. Σύμφωνα με το Συμβούλιο Προστασίας και Ανάπτυξης στο Ματζουλί, μια μη κυβερνητική οργάνωση της περιοχής, προβλέπεται ότι με αυτόν τον ρυθμό το νησί θα έχει εξαφανιστεί εντελώς τα επόμενα 15-20 χρόνια. Μαζί θα εξαφανιστεί και η παρακαταθήκη του: το Ματζουλί αποτελεί την έδρα του βισνουισμού, ενός από τα παρακλάδια του ινδουισμού.

«Αγαπάμε τον ποταμό αλλά ξέρουμε ότι μια μέρα θα μας καταπιεί όλους αυτή η γη», είχε δηλώσει ένας αγρότης της περιοχής, ονόματι Sunil Mili, στο New Indian Express. «Δε μένει παρά να προσευχόμαστε για να υποχωρήσει ο Βραχμαπούτρα και να ζήσουμε με αρμονία, όπως οι παλαιότερες γενιές πριν από εμάς».

Κάθε καλοκαίρι, η ίδια αγωνία

Κατά τη διάρκεια των μουσώνων, το τοπίο στο Ματζουλί από ειδυλλιακό γίνεται απειλητικό: η υγρασία ανεβαίνει σε αποπνικτικά επίπεδα και οι όχθες του ποταμού υποχωρούν στα φουσκωμένα νερά που κατεβαίνουν. Το έδαφος διαβρώνεται, σπίτια υποχωρούν και πέφτουν στο νερό, ενώ τόνοι λάσπης συγκεντρώνονται ανά σημεία. Οι κάτοικοι ανεβαίνουν σε ψηλότερα σημεία, αλλά σύντομα δε θα υπάρχει μέρος για να μεταναστεύσουν.

Αυτό το φαινόμενο επαναλαμβάνεται σταθερά κάθε καλοκαίρι τα τελευταία 30-40 χρόνια, έτσι που έχει χαθεί πάνω από το 60% της γης, ενώ οι βάρκες αποτελούν τον μόνο τρόπο μετακίνησης και για τους κατοίκους.

Το πρώτο και κύριο αδιέξοδο μέσα σε αυτό το αφιλόξενο περιβάλλον είναι η επιβίωση: από καιρό οι κάτοικοι στο Ματζουλί είχαν περιορίσει την καλλιέργεια λόγω της κλιματικής αλλαγής (πέρα από το φαινόμενο της υπερχείλισης, βιώνουν περιόδους υψηλής ξηρασίας), οπότε είχαν στραφεί μόνο στην κεραμοποιία. Αλλά οι λάσπες έχουν απενεργοποιήσει πλέον και τα μέρη απ’ όπου παραδοσιακά εξήγαγαν τον πηλό.

Κατά συνέπεια, οι μόνιμοι κάτοικοι έχουν μειωθεί δραματικά: κάπου στις 10.000 οικογένειες έχουν εκτοπιστεί την τελευταία δεκαετία, όπως ανέφεραν οι τοπικές αρχές στο New Indian Express. Είναι θέμα χρόνου να φύγουν και οι τελευταίοι. Η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη.

Πού οφείλεται αυτή η καταστροφή

Ένα ποσοστό της διάβρωσης είναι φυσιολογικό: το Ματζουλί πρακτικά είναι ένα μικρό ανάχωμα γης μπροστά στην ατελείωτη ροή του Βραχμαπούτρα, που ξεκινά από την κορυφή του Θιβέτ και φτάνει στον κόλπο της Βεγγάλης. Όταν φουσκώνουν τα ποτάμια, είναι πολύ πιθανό να αλλάξει η ροή του ποταμού – αλλά όχι με τέτοιον επιθετικό ρυθμό, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια.

Η πορεία είναι εκθετική και συμβαδίζει με την κλιματική αλλαγή: οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν και το λιώσιμο των πάγων έχει αναπτύξει ιλιγγιώδεις ρυθμούς, έτσι που μέχρι το έτος 2100 υπολογίζεται να έχει λιώσει το μεγαλύτερο μέρος από τις κορυφές των Ιμαλαΐων. Αναπόφευκτα, το επιπλέον νερό θα καλύψει εκτάσεις, μεταξύ των οποίων πρώτο είναι το νησί Ματζουλί.

Πέραν αυτής της γενικής πραγματικότητας που επηρεάζει όλο τον πλανήτη, η κινεζική κυβέρνηση έχει επίσης βάλει το χέρι της, επισπεύδοντας την καταστροφή: στην περιοχή του Θιβέτ έχουν εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια πολυάριθμες υδροκινητικές μονάδες παραγωγής ενέργειας, οι οποίες συνοδεύονται από φράγματα. Όταν η ορμή του νερού τα ξεπερνάει, απελευθερώνονται μαζικά περισσότεροι τόνοι νερού, οι οποίοι αργά αλλά σταθερά κατευθύνονται προς τη θάλασσα, εκεί δηλαδή που βουλιάζει το Ματζουλί.