Το νορβηγικό νησί που θέλει να καταργήσει τα ρολόγια

Σε ένα πείραμά τους, το 1917, ο Edwin και η Lucy Boring έκαναν ένα πείραμα. Διέκοπταν τον ύπνο διαφόρων ανθρώπων, προκειμένου να δουν αν εκείνοι μπορούσαν να καταλάβουν τι ώρα είναι, χωρίς να κοιτάξουν κανένα ρολόι ή να έχουν μπροστά τους οποιαδήποτε άμεση ένδειξη. Οι εκτιμήσεις ήταν πράγματι ακριβείς σε ένα εύρος περίπου 50 λεπτών βασιζόμενοι σε ενδείξεις όπως ήταν το πόσο νυσταγμένοι ήταν, πόσα αυτοκίνητα άκουγαν να κινούνται απ’έξω, τους κόκορες, κτλ. Σχεδόν όλοι οι ερωτώμενοι έτειναν να εκτιμούν ότι η ώρα ήταν λίγο αργότερα από αυτό που πράγματι ήταν.

Ο χρόνος είναι τόσο βαθιά ενταγμένος μέσα στις ρίζες του αστικού τρόπου ζωής που είναι σχεδόν αδύνατο να σκεφτεί κανείς ότι ο ίδιος ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο είναι πολιτισμικά κατασκευασμένος. Είναι, λοιπόν, πολύ δύσκολο να σκεφτείς ότι δεν είναι φυσική η διάκριση  ‘παρελθόν, παρόν και μέλλον’ με τη συνεχή γραμμική πορεία προς τα εμπρός και -ίσως ακόμα σημαντικότερο- ο νεοτερικός τρόπος σκέψης που λέει ότι το παρόν χτίζεται ως απόρροια γεγονότων και συνθηκών του παρελθόντος, καθώς και ότι τίποτα -ούτε το ίδιο το σύμπαν- δεν είναι ατελείωτο ή άχρονο.

Η έννοια του χρόνου, λοιπόν, δεν είναι μόνο ένας απλός τρόπος να οργανώνεις την ημέρα σου ή να συνεννοείσαι με τους γύρω σου. Είναι ένα τεράστιο πλέγμα πραγμάτων που συνδέεται άμεσα με όλη τη δομή της σκέψης μας και του τρόπου που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Κατακερματίζουμε τον χρόνο σε ημέρες, μήνες, χρόνια, λεπτά, δευτερόλεπτα, ιστορικές περιόδους και το κάνουμε αυτό πρώτα από όλα για να τον ελέγξουμε.

Και μετά αυτός ο κατακερματισμένος χρόνος αποκτά νέες λειτουργίες, διαφορετικές από την απλή ταξινόμηση. Η διαδικασία της αναμονής είναι για παράδειγμα ένας από τους τρόπους αναπαραγωγής μιας εξουσιαστικής σχέσης. Οι ιστορικοί (ή καλύτερα οι ιστοριογράφοι) έχουν την εξουσία να χωρίζουν τον χρόνο, να περιοδολογούν, να τον οργανώνουν δηλαδή σε ‘ιστορικές περιόδους’.

Έχοντας όλα αυτά στο μυαλό, είδαμε πριν από λίγες μέρες την είδηση ότι το νησί  Sommarøy που βρίσκεται κοντά στον Βόρειο Πόλο, επιθυμεί να γίνει η πρώτη περιοχή του πλανήτη που δεν θα έχει ζώνη ώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το αίτημα ξεκινάει από ένα μέρος όπου για πάνω από δύο μήνες  (18 Μαΐου έως τις 26 Ιουλίου) ο ήλιος δεν δύει ποτέ, ενώ αντίστοιχα δεν ανατέλλει κατά τους χειμερινούς μήνες.

Με δεδομένο, λοιπόν, το γεγονός ότι τους καλοκαιρινούς μήνες δεν έχει καμία πρακτική σημασία αν για παράδειγμα τα παιδιά παίζουν μπάλα στις γειτονιές στις 3 το μεσημέρι ή στις 3 το πρωί, όπως συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο, είναι λογικό οι κάτοικοι του Sommarøy να μη νοιάζονται τόσο όσο εμείς για την ώρα.

Aυτή, λοιπόν, η επιθυμία της πόλης που δεν ξέρω αν έχει πραγματικές αξιώσεις να πραγματοποιηθεί γίνεται θεωρητικά στη βάση αυτού του κλισέ που βλέπει έναν αγχωμένο αστό με κουστούμι να κοιτάζει το ρολόι του και να κυνηγάει τον χρόνο αιώνια. Πρωταρχικός σκοπός είναι, λοιπόν, να αρχίσουν να ζουν οι περίπου 300 κάτοικοι του νησιού χωρίς το άγχος και το στρες που προκαλεί η αδυναμία του να έχεις ευελιξία να προσαρμόσεις το πρόγραμμά σου με βάση τις δικές σου ανάγκες.

Είδαμε άλλωστε παραπάνω πώς ο τρόπος που οργανώνεται ο χρόνος μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην αναπαραγωγή εξουσιαστικών σχέσεων. Έτσι, παρότι ένας κόσμος χωρίς τα ρολόγια, τα αντικείμενα που βρίσκονται στο οπτικό μας πεδίο και μας αγχώνουν, φαντάζει πραγματικά ιδανικός, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το ρολόι μπορεί να γίνει και ασπίδα πάνω σε βασικές κατακτήσεις, όπως ας πούμε είναι το πενθήμερο και το 8ωρο.

Ακόμα πάντως και αν με κάποιο τρόπο εγκριθεί και πράγματα στο νησί σταματήσουν να υπάρχουν τα ρολόγια το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι ένας ωραίος τρόπος προσέγγισης των τουριστών. Κατά τα άλλα, ο χρόνος είναι ένα concept τόσο βαθιά μέσα στην ίδια μας τη σκέψη, ώστε είναι βέβαιο ότι όσα ρολόγια και να πετάξει κανείς, ποτέ δεν θα απαλλαγεί από αυτόν συνολικά. Ίσως μόνο λίγο, περνώντας πραγματικά καλά.

(Κεντρική Φωτογραφία: Instagram)