Το OnlyFans αλλάζει τον τρόπο που καταναλώνουμε πορνό

Σύμφωνα με το άρθρο της Corriere della Sera, η στάση της Lust και πολλών εργαζομένων στη βιομηχανία ονομάζεται «ηθικό πορνό (ethical porn)», ένας όρος – «ταμπέλα» που περιλαμβάνει διάφορα αιτήματα για τους εργαζόμενους και στοχεύει στη δημιουργία μιας διαφορετικής οπτικής στον χώρο του πορνό: Κριτική ματιά στον σεξισμό και τον ρατσισμό που διαπερνά το φαντασιακό που μεταδίδουν οι ταινίες ενηλίκων, η εναντίωση σε μεγάλες ολιγοπωλιακές ομάδες, η απαίτηση για νέους κανόνες δέσμευσης για τους ηθοποιούς, που πιέζονται για την παραγωγή περιεχομένου ανάμεσα σε στούντιο και μεγάλες πλατφόρμες, όπου μπορεί κανείς να βρει τα πάντα δωρεάν.

Μετά από μουσικούς, τραγουδιστές, ηθοποιούς (κυρίως σε χώρες που σέβονται τον πολιτισμό), η μάχη για τη διεκδίκηση δικαιωμάτων έφτασε και στον χώρο της πορνογραφίας. Τις προηγούμενες δεκαετίες, ενδεχομένως να υπήρχαν φιλοδοξίες από τους πορνοστάρ για την απόκτηση των δικαιωμάτων τους. Ωστόσο, το ηθικό πορνό ουδέποτε είχε φτάσει τόσο κοντά στους στόχους του όσο τώρα.

Η συζήτηση ξεκίνησε το 2016, όταν το OnlyFans εμφανίστηκε στον ωκεανό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μοιάζει πολύ με το Twitter στον σχεδιασμό της πλατφόρμας και στη μορφή των εικονιδίων, αλλά ως εκεί. Στο OnlyFans, πληρώνεις για να ακολουθήσεις ένα άτομο, συνήθως από δύο έως δέκα ευρώ – σε ορισμένες περιπτώσεις premium περιεχομένου και παραπάνω. Το 80% των εσόδων πηγαίνει σε εκείνους που δημιουργούν το περιεχόμενο.

To φαινόμενο της καραντίνας

Το να έχει κανείς λογαριασμό στο OnlyFans και να ψάχνει να βρει πορνογραφικό ή ερωτικό περιεχόμενο είναι σαν να πηγαίνει στο McDonald’s και να παραγγέλνει σαλάτα. Αθόρυβα αναπτυσσόμενο, το OnlyFans, από κοινού με το FanCentro και μερικώς το Patreon, μετατράπηκε σε έναν ανυπέρβλητο ανταγωνιστή για τα στούντιο και τις δωρεάν πλατφόρμες. Η πανδημία του COVID-19 και οι μήνες του lockdown επιτάχυναν τη δημοφιλία του. Με τα στούντιο κλειστά και εκατοντάδες εργαζόμενους άνεργους, κλεισμένους στα σπίτια τους, το μέσο έγινε, για πολλούς και πολλές, εναλλακτική πηγή εισοδήματος. Χρήστες και δημιουργοί είχαν περισσότερο χρόνο για να εξερευνήσουν νέο ερωτικό περιεχόμενο. Η εξοικείωση με τις υπηρεσίες streaming και το ηλεκτρονικό εμπόριο αυξήθηκε: Η πληρωμή για πορνό έγινε μια νέα κανονικότητα, είτε πρόκειται για μια ανεξάρτητη ταινία της Erika Lust είτε για ένα προφίλ στο OnlyFans.

Έτσι, το κοινωνικό δίκτυο ξεπέρασε τους 30 εκατομμύρια χρήστες, ενώ οι δημιουργοί περιεχομένου είναι πάνω από 60 χιλιάδες. Η ιδέα ότι μπορεί κάποιος να πληρώσει ένα κοινωνικό δίκτυο για να παρακολουθήσει πορνό, αλλά και έναν ανεξάρτητο παραγωγό όπως η Erika Lust, δεν είναι πλέον τόσο περίεργη. Το ερώτημα που προκύπτει είναι στο αν έχει σηματοδοτηθεί μια νέα αλλαγή στον τρόπο που διαμορφώνεται η βιομηχανία του πορνό, και ως προς το περιεχόμενο και ως προς την κατανάλωση, ή είναι απλώς μια μόδα με σύντομη ημερομηνία λήξης;

Pay Per View

Ήδη από το 2019, οι New York Times αφιέρωσαν ένα μεγάλο κομμάτι στο OnlyFans, αναφέροντας πως «άλλαξε τη σεξουαλική εργασία για πάντα». Πέρασε ενάμιση χρόνος από τότε που δημοσιεύτηκε το άρθρο και η δημοτικότητα του OnlyFans αυξάνεται διαρκώς. Όχι μόνο επειδή προσφέρει σχετικά καλές αποδοχές στους δημιουργούς, αλλά και για τη διαδραστικότητά του.

Ακριβώς επειδή έχει σχεδιαστεί ως κοινωνικό δίκτυο, το OnlyFans επιτρέπει την ανταλλαγή άμεσων μηνυμάτων μεταξύ εκείνων που μεταδίδουν βίντεο ή δημοσιεύουν φωτογραφίες με εκείνων που τα παρακολουθούν, οι οποίοι με τη σειρά τους μπορούν να δώσουν μικρές συμβουλές. Η ανταλλαγή μεταξύ ερμηνευτών και χρηστών, περιέργως, αντί να ενισχύσει τη δημιουργία σκληρού περιεχομένου, έχει οδηγήσει πολλούς ερμηνευτές να δημοσιεύουν πιο περιζήτητα βίντεο, συχνά κοντά στις φαντασιώσεις των θαυμαστών τους, όπου η σεξουαλική πράξη είναι μέρος ενός μεγαλύτερου ερωτικού παιχνιδιού.

Τα ίδια χρόνια που η βιομηχανία πορνό, η οποία αμφισβητήθηκε από πλατφόρμες όπως το YouPorn ή το PornHub, μείωνε τους μισθούς, το OnlyFans και άλλα κοινωνικά δίκτυα δημιούργησαν νέους χώρους προς τις κατευθύνσεις που είχε ήδη υποδείξει το ηθικό πορνό: Πιο δίκαιη αμοιβή, μεγαλύτερη έμφαση στη συγκατάθεση και τον έλεγχο του περιεχομένου από εκείνους που το δημιουργούν, μια πολυποικίλη και λιγότερο στερεοτυπική ματιά για τη σεξουαλική ευχαρίστηση, ένα βλέμμα που δημιουργεί τις «συνθήκες απόδρασης» από κυρίαρχες αφηγήσεις με ρατσιστικές και μισογυνιστικές αποχρώσεις που θέλουν, για παράδειγμα, τον μαύρο άντρα να είναι «γύπας» και τη γυναίκα πάντα πρόθυμη να υποταχθεί στο κυρίαρχο αρσενικό.

Το ρίσκο

Ωστόσο, στον κόσμο OnlyFans δεν είναι όλα ρόδινα. Η αγιογραφία πρέπει να αποφεύγεται. Φεμινίστριες επισημαίνουν όλους τους κινδύνους των νέων πλατφορμών, οι οποίες, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της εγγύτητας μεταξύ ερμηνευτή και χρήστη, μπορούν εύκολα να παρεξηγηθούν από τον τελευταίο, ωθώντας τον να ξεπεράσει όρια που πρέπει να είναι ανυπέρβλητα: Τα πιεστικά αιτήματα των χρηστών που οδηγούν σε μια μορφή stalking εκτός πλατφόρμας, η άρνηση του ερμηνευτή να ανταποκριθεί στις επιθυμίες των πελατών και ασφαλώς, το revenge porn.

Γενικότερα, το να βασίζεται κανείς στους χιλιάδες ακόλουθούς του, μπορεί να οδηγήσει σε μια μορφή εκμετάλλευσης, όπως όταν βασίζεται κανείς από έναν μόνο πάροχο υπηρεσιών ή κατασκευαστή. Υπό αυτήν την έννοια, η συζήτηση σχετικά με το OnlyFans δε διαφέρει από τη συζήτηση για την εμφάνιση και τις συνέπειες πλατφορμών – φαινομένων που ευαγγελίζονται ουτοπικά την κοινή οικονομία (βλ. Uber, Airbnb).

Στην περίπτωση του OnlyFans, για έναν επιτυχημένο δημιουργό που συγκεντρώνει ακόλουθους χωρίς την παραμικρή πίεση από το κοινό τους, δε γνωρίζουμε πόσοι φοιτητές ή φοιτήτριες που ανακαλύπτουν τη σεξουαλικότητά τους, με τον αντικατοπτρισμό ενός εύκολου εισοδήματος που θα τους επιτρέψει να καλύψουν μερικές από τις επιθυμίες τους, βρίσκουν τους εαυτούς τους στην πλατφόρμα για λίγα ευρώ και ύστερα να το μετανιώνουν, ίσως όταν ανακαλύπτουν τις δικές τους φωτογραφίες σε άλλες πλατφόρμες.

Και αυτός είναι ένας πολύ ευρύτερος λόγος που αγγίζει την αρχή της αυτοδιάθεσης στο σώμα κάποιου και την αντίθεση του revenge porn, μιας μάστιγας που πλήττει ένα μεγάλο κοινό. Αυτό που μένει στο τέλος της ημέρας είναι ένας μετασχηματισμός στον τομέα της ψυχαγωγίας ενηλίκων που αναδεικνύει τη συνείδηση των καταναλωτών: Τώρα, εναπόκειται στη διάθεση των χρηστών να επιλέξουν τα περιεχόμενα που ακολουθούν τους κανόνες της δίκαιης αμοιβής και που αποφεύγουν τη μισογυνία, τη βία και τον ρατσισμό. Το να είσαι συνειδητός καταναλωτής αφορά και το πορνό.