Το τελευταίο μέρος της Γης που θα περιμέναμε ότι υπάρχει ζωή

Οι επιστήμονες έχουν ασχολούνται εδώ και δεκαετίες αναζητώντας τους λόγους αλλά και τους τρόπους που μικρόβια είναι ανθεκτικά ή ακόμα και ευδοκιμούν κάτω από τους ωκεανούς, πολύ μακριά από τις ακτίνες του ηλίου. H περισσότερη έρευνα αφορούσε τα κατακάθια της θάλασσας, δηλαδή τη λάσπη στον βυθό των ωκεανών. Εκεί όπου επίσης υπάρχουν ηφαιστειακές πέτρες. Όπως είναι φυσικό, η ζωή σε αυτά τα βάθη είναι πολύ δύσκολο να αναλυθεί. Είναι δύσκολο ακόμα και να έρθουμε σε επαφή μαζί της, καθώς απαιτούνται πολυδάπανες και πολυετείς ερευνητικές προσπάθειες.

Ίσως γι’αυτό να είμαστε και τόσο πίσω ως προς τις γνώσεις μας για αυτές. Όπως λέει και η Karen Lloyd, μια μικροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Tennesse “δεν έχουμε έναν χάρτη του πώς κατανέμονται τα μικρόβια στο υπέδαφος των ωκεανών”. Έτσι, δεν μπορούμε να φτιάξουμε ούτε καν απλές κατηγοριοποιήσεις του στιλ “τα δάση έχουν δέντρα και οι θάλασσες ψάρια”. Ξέρουμε, δηλαδή, ότι υπάρχει ζωή στα βάθη των ωκεανών.  Ξέρουμε όμως ελάχιστα για τα χαρακτηριστικά της αλλά και για το πώς αυτή επιβιώνει.

Τα κύτταρα-ζόμπι

Το 1977 ήταν μια χρονιά ορόσημο. Τότε ήταν που μια ομάδα επιστημόνων επιβιβάστηκαν σε ένα υποβρύχιο για να εξερευνήσουν τη ύπαρξη μια μάζας που εξαπλωνόταν μεταξύ δύο τεκτονικών πλακών κοντά στα νησία Galapagos. Εκεί είναι που ανακάλυψαν τις πρώτες υδροθερμικές αναβλύσεις. Τι σημαίνει αυτό; Η Γη εκλύει καυτά σύννεφα καπνού από το εσωτερικά τα οποία περνάνε μέσα από ρήγματα στις πέτρες που βρίσκονται στην επιφάνεια. Αυτά τα καυτά σύννεφα καπνού αναμειγνύονται με το πολύ κρύο νερό στον πάτο των ωκεανών.

Ανάμεσα και γύρω από αυτές τις υδροθερμικές αναβλύσεις δημιουργούνται ολόκληρα οικοσυστήματα με σκουλήκια, αχιβάδες-γίγαντες, γαρίδες και αμέτρητα μικρόβια που συντηρούν και συντηρούνται από το οικοσύστημα. Επρόκειτο για μια πολύ σημαντική ανακάλυψη. Σε μια γωνιά του πλανήτη που περιμέναμε να μην υπάρχει ζωή, τελικά υπήρχε. Και μάλιστα ζωή με την οποία δεν είχαμε έρθει μέχρι τότε σε επαφή. Γνωρίζαμε για πρώτη φορά οικοσυστήματα που δεν είχαν καμία σχέση ή εξάρτηση από τον ήλιο.

Οι έρευνες αυτές συνέχισαν και τις επόμενες δεκαετίες. Οι επιστήμονες προσπαθούσαν να βρουν νέα στοιχεία που θα επαναπροσδιόριζαν και το τι σημαίνει ζωντανός οργανισμός. Και πάντα έβρισκαν κάτι. Έσκαψαν ως και 2500 μέτρα κάτω από το έδαφος των ωκεανών. Και ανακάλυψαν ακόμα και εκεί στοιχεία ζωής.  Κάποια ελάχιστα κύτταρα που ήταν τόσο λίγο, ώστε οριακά μπορούσαν να εντοπιστούν.

Και τα κύτταρα αυτά δεν είχαν καμία σχέση με τα αντίστοιχα των ζωντανών οργανισμών πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Κάποιοι επιστήμονες τα ονομάζουν ζόμπι-κύτταρα. Γιατί;Τα κύτταρα αυτά ζουν πάρα πολύ αργά. Με δικά μας δεδομένα, θα λέγαμε ότι βρίσκονται σε μια ημιθανή κατάσταση. Χρησιμοποιούν ελάχιστη ενέργεια, για να επιβιώσουν. Ενώ μπορεί να τους πάρουν 100 ή ακόμα και 1000 ολόκληρα χρόνια για να διαιρεθούν.

Τα νέα δεδομένα

Tον τελευταίο μήνα, μια ομάδα Ιαπώνων επιστημόνων ανακάλυψαν ζωή σε πετρώματα που ανασύρθηκαν κατά τη διάρκεια μια υποθαλάσσιας έρευνας που έγινε το 2010 και κατά την οποία οι επιστήμονες έφτασαν 12ο μέτρα κάτω από την επιφάνεια πετρωμάτων που υπάρχουν εκεί εδώ και 33 με 104 εκατομμύρια χρόνια. Κατά μία έννοια, όταν αυτά τα πετρώματα σχηματίστηκαν, πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας περπατούσαν δεινόσαυροι.

Εκεί βρέθηκαν τεράστιες ποσότητες κυττάρων που επίσης δεν περίμενε κανείς να βρεθούν σε ένα πέτρωμα τόσων εκατομμυρίων ετών. Μιλάμε για δισεκατομμύρια κύτταρα ανά κυβικό εκατοστό νερού. Τα κύτταρα συσσωρεύονταν γύρω από μεταλλικά στοιχεία των βράχων. Οι επιστήμονες κατάφεραν να κατηγοριοποιήσουν ποια από αυτά είναι που παρουσίαζαν την υψηλότερη συγκέντρωση. Η υπόθεσή τους είναι ότι τα κύτταρα κατάφεραν να ζουν μέσω την ύπαρξης οργανικής ύλης που με κάποιον τρόπο είχε παγιδευτεί, όλα αυτά τα εκατομμύρια χρόνια, μέσα στα μεταλλικά στοιχεία των βράχων.

Τελικά πού πρέπει να ψάχνουμε για ζωή;

Όλες αυτές οι ανακαλύψεις προσθέτουν νέα δεδομένα στο ερώτημα από που ξεκίνησε η ζωή στη Γη. Ξεκίνησε από την επιφάνεια του πλανήτη και έφτασε μέχρι τις βαθύτερες πλευρές των ωκεανών ή το αντίστροφο; Ταυτόχρονα φαίνεται όλο και περισσότερο ότι η ζωή πρέπει να θεωρείται πολύ περισσότερο ανθεκτική από αυτό που θεωρούσαμε, όταν πρωτοασχοληθήκαμε επιστημονικά με την ανάλυσή της. Νέοι τρόποι ζωής έρχονται και αναπροσαρμόζουν συνεχώς το τι θεωρείται ζωή και τι όχι. Πράγμα που μπορεί να είναι σημαντικό όχι μόνο για την εξερεύνηση άγνωστων μορφών ζωής στον πλανήτη μας αλλά και στην αναζήτηση τέτοιων μορφών και σε άλλους πλανήτες.

Μέχρι τώρα είχαμε συνδέσει την ύπαρξη ζωής σε απόλυτη εξάρτηση με τον ήλιο και τη φωτοσύνθεση. Όπως λέει και ένας ειδικός στο Atlantic: “Πράγματι με αυτόν τον τρόπο υπάρχουν πιθανότητας να βρεθεί ζωή σε κάθε μέρος του πλανήτη ανεξάρτητα από τη φωτοσύνθεση”.

Καμιά φορά το να κοιτάς στα βάθη των ωκεανών, με κάποιον παράξενο τρόπο, αυξάνει τις πιθανότητές σου να βρεις ζωη κοιτώντας προς τον ουρανό. Η ζωή μοιάζει τελικά όλο και περισσότερο ανθεκτική.