Χιόνια και θερμοκρασίες υπό του μηδενός: Η χρονιά που δεν έκανε καλοκαίρι στην Ελλάδα
Ή αλλιώς, πώς μια τεράστια έκρηξη ηφαιστείου στην Ινδονησία το 1816, προκάλεσε ηφαιστειακό χειμώνα σε ολόκληρο τον πλανήτη.
- 31 ΙΟΥΛ 2022
Αν υπάρχουν δύο δεδομένα στη φύση, αυτά είναι τα εξής: ο ήλιος βγαίνει από την ανατολή και ο κάθε χρόνος έχει τέσσερις εποχές. Τον χειμώνα, την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Στην Ελλάδα, επειδή βρίσκεται αρκετά κοντά στη ζώνη του ισημερινού, τα καλοκαίρια είναι πολύ έντονα. Οι υψηλές θερμοκρασίες και οι καύσωνες είναι συχνό φαινόμενο και πια κομμάτι της καθημερινότητας όλων όσων ζουν σε αυτή τη χώρα.
Υπήρχε, όμως, μία χρονιά, κατά την οποία δεν συνέβη τίποτα από τα παραπάνω. Χιονιάδες καταμεσής του Ιουνίου, παγετοί και θερμοκρασίες υπό του μηδενός. Αναφερόμαστε στο 1816, που έχει γίνει παγκοσμίως γνωστό ως ο «χρόνος που δεν έκανε καλοκαίρι». Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως.
Για ποιο λόγο συνέβη αυτό το μοναδικό παράδοξο στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου και πώς συνδέεται με μια τρομερή έκρηξη ηφαιστείου που σημειώθηκε δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά στην Ινδονησία;
Η έκρηξη που προκάλεσε ηφαιστειακό χειμώνα σ’ όλο τον πλανήτη
Το 1815 σημειώθηκε μία από τις σφοδρές ηφαιστειακές εκρήξεις που έχουν καταγραφεί ποτέ στην πλανήτη. Συγκεκριμένα, το βράδυ της 10ης Απριλίου του ίδιου έτους, το ηφαίστειο Ταμπόρα στην Ινδονησία εξερράγη, σκορπώντας τη λάβα και την τέφρα του παντού. Η βοή ήταν τόσο μεγάλη που, σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες, ακούστηκε έως και 2.000 χιλιόμετρα μακριά.
Το βουνό καταστράφηκε με μιας, το ίδιο και τα σπίτια που ήταν χτισμένα στις παρυφές αυτού. Δεν ήταν, όμως, μόνο η λάβα. Οι δονήσεις στην περιοχή ήταν τέτοιες που λίγες ώρες αργότερα σημειώθηκε ένα φοβερό τσουνάμι, το οποίο έπληξε όλη την τριγύρω περιοχή. Ο απολογισμός των επόμενων ημερών ήταν τραγικός: περισσότεροι από 70 χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ αρκετοί ακόμη έμειναν χωρίς σπίτια. Οι επιπτώσεις, ωστόσο, δεν έμειναν μόνο εκεί.
Το ηφαιστειακό νέφος ήταν τόσο μεγάλο που κατέστρεψε όλες τις καλλιέργειες και την τοπική αγροτική οικονομία. Όσο περνούσαν οι μήνες, όμως, εκείνο ταξίδευε σε όλο τον πλανήτη, προκαλώντας πρωτόγνωρες καιρικές ανωμαλίες παγκοσμίως. Ο πλανήτης ήταν μπροστά σ’ έναν από τους πιο σφοδρούς ηφαιστειακούς χειμώνες στην ιστορία του.
Ένα καλοκαίρι με χιόνια και πολικές θερμοκρασίες
Πριν, όμως, φτάσουμε στο τι συνέβη στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1816, ας πούμε δύο λόγια για το τι είναι ο ηφαιστειακός χειμώνας. Ως τέτοιος, λοιπόν, ορίζεται η ραγδαία κλιματολογική αλλαγή που προκαλείται στον πλανήτη ύστερα από μια ηφαιστειακή έκρηξη.
Συγκεκριμένα, η ηφαιστειακή τέφρα και τα σταγονίδια θειικού οξέος που εξάγονται ύστερα από την έκρηξη, παραμένουν στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, μειώνοντας έτσι την ηλιακή ακτινοβολία. Οι θερμοκρασίες πέφτουν άρδην και διατηρούνται σε αυτά τα επίπεδα μέχρις ότου καθαρίσει και πάλι η ατμόσφαιρα.
Η τέφρα, όμως, του ηφαιστείου ήταν τόσο πυκνή και πολλή που ουσιαστικά προκάλεσε ηφαιστειακό χειμώνα στον πλανήτη για ολόκληρο το 1816. Τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε για το τι συνέβη το καλοκαίρι του ίδιου έτους σε ολόκληρο τον πλανήτη σοκάρουν.
Χιονοπτώσεις και ολικός παγετός στις ΗΠΑ τον Ιούνιο, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, 142 μέρες συνεχούς καταρρακτώδους βροχής στην Ιρλανδία, και θερμοκρασίες στην Ευρώπη που άγγιξαν ακόμη και τους -26 βαθμούς Κελσίου. Οι καλλιέργειες καταστράφηκαν και υπολογίζεται πως περισσότεροι από 200 χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από τον λοιμό και τις κακουχίες.
Το ίδιο αλλοπρόσαλλη ήταν και η κατάσταση στην Ελλάδα. Σε αρκετές περιοχές της χώρας, σύμφωνα με τους παγκόσμιους θερμικούς χάρτες, το θερμόμετρο έδειξε μείον, ενώ προκλήθηκε τεράστιο ζήτημα, εξαιτίας της έλλειψης καυσόξυλων για να καίνε στα τζάκια ακόμη και τον Αύγουστο. Οι κλιματικές επιπτώσεις συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια, καθώς έπρεπε να περάσει τουλάχιστον μια δεκαετία για να επανέλθει το φυσιολογικό κλίμα.
Έκτοτε έχουν συμβεί και άλλοι ηφαιστειακοί χειμώνες σε κατά τόπους περιοχές, ωστόσο, κανείς τους δεν είχε την ένταση του 1816. Του έτους που θα μείνει στην ιστορία ως τον χρόνο που δεν έκανε ποτέ καλοκαίρι.
