22 Μαρτίου 2020: H μέρα που άλλαξε ο κόσμος μας

Όταν σκεφτήκαμε αυτό το θέμα αμέσως αναρωτηθήκαμε, πριν από όλα τα άλλα, ποια ήταν εκείνη η μέρα που θα ορίζαμε ως την αρχή αυτού που ονομάζουμε ‘νέο κόσμο’, όπως αυτός διαμορφώθηκε μετά την έξαρση του κορονοϊού, τη σημαντικότερη υγειονομική κρίση που έζησε ο πλανήτης τις τελευταίες δεκαετίες. Για την Ελλάδα οι υποψήφιες ημερομηνίες ήταν πολλές. Η μέρα της ανακοίνωσης του πρώτου κρούσματος; Η μέρα της ανακοίνωσης του πρώτου θανάτου από κορονοϊό; H μέρα που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι πρόκειται για πανδημία; H μέρα επιβολής του lockdown ή η μέρα ανακοίνωσής του;

Τελικά επιλέξαμε το τελευταίο. Την Κυριακή 22 Μαρτίου. Πρόκειται για τη μέρα ανακοίνωσης του lockdown και τη μέρα που βρεθήκαμε μπροστά σε όλα τα ηθικά και πολιτικά διλήμματα που φέρνει τελικά η διαχείριση μιας πανδημίας. Γιατί αν μη τι άλλο είναι παντελώς πρωτόγνωρο για έναν άνθρωπο που ζει το 2020 να χρειάζεται να στείλει μήνυμα στο κράτος, προκειμένου να πάρει την έγκρισή του, απλά για να βγει έξω. Αν υπήρξε μια μέρα που οι περισσότεροι καρφώθηκαν μπροστά από την τηλεόραση τους, για να ενημερωθούν για τον κορονοϊό, αυτή ήταν, όταν ανακοινώθηκε από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, η επιβολή του lockdown (ή ακριβέστερα της κοινωνικής αποστασιοποίησης). 

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

OPINIONS

Tα reality check μιας πανδημίας που λέγεται κορονοϊός

Αυτό που νομίζω είναι μια κοινή παραδοχή όλων μας ήταν το πόσο γρήγορα συνέβησαν όλα. Το lockdown μπορεί να ήρθε ως μια λογική συνέχεια. Μια συνέχεια όμως μιας πορείας που μετρούσε μόλις λίγες μέρες. Καθόλου τυχαία, μόλις 10 μέρες πριν κλειστούμε στο σπίτια μας με υποχρέωση να στείλουμε μήνυμα για να πάμε στο σούπερ-μάρκετ, ο μπασκετικός Ολυμπιακός ταξίδευε στο Βερολίνο για να παίξει παιχνίδι με την Αρμάνι Μιλάνο. Το ότι η απόφαση της Euroleague ήταν κωμικοτραγική και ότι τελικά το ματς αναβλήθηκε, είναι το ένα κομμάτι. Το ότι όμως μόλις 10 μέρες πριν το συζητούσαμε ότι ίσως και να πάει μια αποστολή 20-25 ατόμων σε μια ξένη χώρα για να παίξει μπάσκετ, δείχνει τελικά πόσο γρήγορα κινήθηκαν τα πράγματα. Στις 22 Μαρτίου καμία Euroleague δεν θα το σκεφτόταν καν να μπει σε διάλογο για να αποφασίσει κάτι τέτοιο.

Οι 24 ώρες πριν την ανακοίνωση του lockdown

Οι μέρες που είχαν προηγηθεί όμως μας προετοίμαζαν για κάτι τέτοιο. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας, καθηγητής λοιμωξιολογίας Σωτήρης Τσιόδρας το Σάββατο στις 21 Μαρτίου, μια μέρα πριν την ανακοίνωση της πανδημίας ξεκίνησε να μιλάει φανερά αγχωμένος. Τότε στον πλανήτη είχαμε ακόμα 12.000 νεκρούς λόγω του κορονοϊού. Ο Σωτήρης Τσιόδρας ανακοίνωνε για την Ελλάδα 35 νέα κρούσματα. Ο πρώτος θάνατος από κορονοϊό στην Ελλάδα είχε έρθει ήδη από τις 12 Μαρτίου. Τη στιγμή της ανακοίνωσης είχαμε στην Ελλάδα 13 νεκρούς από τη νόσο CΟVID-19.

Σωτήρης Τσιόδρας, εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας, καθηγητής λοιμωξιολογίας: “Πρέπει όμως να σας πω, αναμένουμε περαιτέρω αύξηση των κρουσμάτων τις επόμενες μέρες. Αυτή θα είναι ανάλογη της προσπάθειας που όλοι μαζί κάνουμε να περιορίσουμε αυτή τη νόσο […] Κανείς δεν είναι 100% ασφαλής […] Έχουμε να κάνουμε με έναν ύπουλο εχθρό που δεν σέβεται σύνορα, που δεν σέβεται ηλικίες αλλά δεν σέβεται και αυτούς που δεν τον υπολογίζουν.  Αυτό μας έχουν διδάξει οι προηγούμενες εβδομάδες και στη χώρα μας αλλά και σε όλον τον κόσμο. […] Ποιους, λοιπόν, θέλουμε να προστατεύσουμε; Ποιους θέλουμε να έχουμε μαζί μας του χρόνου; 

H απάντηση είναι όλους αλλά αυτό με έναν τέτοιο ταχύτατα διαδιδόμενο ιό είναι αδύνατον. Μου έγραψε ένας γνωστός μου, πολύ σοβαρός επιστήμονας από τους παγκόσμια καταξιωμένους ανθρώπους, πως κάνουμε πολλή φασαρία για λίγους ηλικιωμένους και ανίκανους από τα χρόνια νοσήματα συμπολίτες μας.  Η απάντηση που δίνω εσωτερικά μέσα μου και την αφήνω στην κρίση σας είναι πως το θαύμα της ιατρικής επιστήμης του 2020 είναι η παράταση της ποιοτικής επιβίωσης αυτών των ατόμων πολλοί από τους οποίους είναι μανάδες και πατεράδες, γιαγιάδες και παππούδες. Η απάντηση είναι πως τιμούμε, σεβόμαστε όλους, προστευεύουμε όλους αλλά κατεξοχήν αυτούς που δεν μπορούμε να υπάρχουμε ούτε να έχουμε ταυτότητα χωρίς αυτούς”.

Αλέξης Τσίπρας, Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ: “Η κρίση της πανδημίας του κορονοϊού, που με αιμορραγία σε ανθρώπινες ζωές βιώνει η ανθρωπότητα, δυστυχώς δεν αναμένεται να είναι ούτε σύντομη ούτε ανώδυνη. Και αυτό που προέχει τούτη την ώρα είναι να δώσουμε όλοι μαζί τη μάχη, ενωμένοι σε ένα μέτωπο ζωής, για να υπάρξουν όσο γίνεται λιγότερες ανθρώπινες απώλειες. Αυτό σημαίνει, με ψυχραιμία και χωρίς πανικό, να τηρήσουμε ευλαβικά τις οδηγίες των επιστημόνων. Ταυτόχρονα όμως σημαίνει και να ενισχύσουμε τους ανθρώπους του ΕΣΥ, όσους δίνουν τη μάχη στην πρώτη γραμμή του μετώπου”. Άρθρο στο ‘Έθνος’.

Στέλιος Πέτσας, Kυβερνητικός Εκπρόσωπος: “Αξιολογούμε κάθε μέρα τα δεδομένα και είμαστε έτοιμοι να πάρουμε όποιο μέτρο χρειαστεί. O πρωθυπουργός ενημερώνεται και αποφασίζει”.

H μέρα της ανακοίνωσης του lockdown

Κυριάκος Μητσοτάκης, Πρωθυπουργός: “Τώρα είναι η στιγμή να ορθώσουμε όλοι το δικό μας μέτωπο, να ξαναγράψουμε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Με πρώτη δέσμευση, να σπάσει η αλυσίδα μετάδοσης του ιού: Ο καθένας από εμάς να πάψει να γίνεται κρίκος μεταφοράς στον διπλανό του. Η κυβέρνηση μένει όρθια στο καθήκον, απλώνοντας τη φροντίδα της σε κάθε γωνιά του τόπου μας. Όμως, θα το ξαναπώ: Το μεγαλύτερο όπλο κατά του αόρατου εχθρού είναι η προσωπική μας συμπεριφορά: Δεν κυκλοφορούμε χωρίς αιτία. Μένουμε σπίτι. Δεν προσβάλλουμε με τη στάση μας εκείνους που μάχονται νύχτα-μέρα στα νοσοκομεία για τη δική μας υγεία. Γιατί η παραμονή στο σπίτι είναι, στον πυρήνα της, ένα εξόχως δημοκρατικό σύνθημα συλλογικής ευθύνης. Δεν είναι περιορισμός. Αλλά κατάθεση σεβασμού στο σύνολο”.

Μάνος Χωριανόπουλος, διευθυντής News 24/7:  “Γνωρίζαμε ότι θα γίνει, ότι ερχόταν. Είχε ουσιαστικά προαναγγελθεί. Βγαίναν αρκετές πληροφορίες σε σχέση με τη μέρα που θα γίνει και με το πώς θα γίνει και τι θα περιλαμβάνει. Το δύσκολο των προηγούμενων ημερών ήταν η διαχείριση της πληροφορίας, γιατί σε τόσο κρίσιμα θέματα θέλει ακόμα μεγαλύτερη προσοχή στο τι διαρρέεις, τι υπονοείς. Κάτι που νομίζω ότι το κάναμε στο News είναι ότι το διαχειριστήκαμε με ψυχραιμία. Το πρώτο που κάναμε εκείνη τη μέρα ήταν να προσπαθήσουμε με ταχύτητα να εξηγήσουμε ακριβώς πώς θα γίνει. Ευτυχώς και γρήγορα εξηγήθηκε και ο κόσμος προσαρμόστηκε με ανακουφιστική ταχύτητα.

Εκείνη τη μέρα ήμασταν κανονικά στο γραφείο. Για μας η πρώτη σκέψη ήταν η είδηση. Προσωπικά, δεν ένιωσα τόσο ανησυχία. Είναι λίγο περίεργο να το λέω αλλά είναι τέτοια η φύση της δουλειάς, δηλαδή προηγείται το πώς θα διαχειριστείς στην πραγματικότητα την είδηση και πώς την ομάδα σου σε όλο αυτό. Έχοντας και την εμπειρία του 2015 που δεν ήταν μεν  τόσο σκληρή αλλά ήταν και πάλι μια συνθήκη πρωτόγνωρη. Όπως το είχα κάνει και τότε, είπα ότι θα το έκανα και τώρα: έπρεπε απλά να κάνω τη δουλειά. Αν άρχιζα να ανησυχώ εγώ αν θα αρρωστήσω ή οτιδήποτε, σε προσωπικό επίπεδο, θα χανόταν το focus. Όταν είστε ένα σύνολο πρέπει και όλοι να είναι συσπειρωμένοι αλλά και πρέπει να αντιμετωπίσουν το άγχος”.

Νεφέλη Περιφάνου, Eλληνίδα μετανάστρια στο Βερολίνο: “Τρεις μέρες πριν μάθω την επίσημη ημερομηνία για το lockdown της Ελλάδας, ήμουν στην Ευρώπη και προσπαθούσα να γυρίσω στο Βερολίνο. Όλα έκλειναν σταδιακά και το να είσαι σε ένα τρένο ήταν πραγματικά εφιάλτης. Τη μέρα που ανακοινώθηκε ότι στην Ελλάδα θα κλείσουν τα πάντα,  ήμουν σπίτι μου στο Βερολίνο (το οποίο ήταν ανοιχτό θεωρητικά) με 38 πυρετό, βήχα και δυσκολία αναπνοής. Μάλλον με κορονοϊό. Ξαπλωμένη στο κρεβάτι και διάβαζα τα νέα. Προφανώς πήρα αμέσως τη μαμά μου να μάθω τι συμβαίνει. Το είχε πάρει καλά και μετά συζητήσαμε τι να κάνω αν τα πράγματα χειροτερέψουν με την υγεία μου. Ήταν σοκαριστικό να μαθαίνω ότι έκλεισε η χώρα όταν πριν λίγες μέρες ήμουν στο Λονδίνο και όλοι μα όλοι ήταν στις παμπ πίνοντας μπίρες η στο Βερολίνο που όλοι χαίρονταν τον ήλιο σε κάποιο πάρκο”.

Παναγιώτα Μουζακίτη, γιατρός στην Πάρμα: “Δεν θυμάμαι συγκεκριμένα την ημέρα του lockdown, γιατί εμείς τα είχαμε ζήσει λίγο διαφορετικά εδώ στην Ιταλία. Θυμάμαι όμως ότι περίμενα εκείνη τη μέρα πώς και πώς. Εγώ είχα ήδη αρχίσει να σας μιλάω και να σας λέω ότι πρέπει να προσέξετε, ότι πρέπει να γίνει οπωσδήποτε. Να κλείσετε τα πάντα χωρίς να χάσετε χρόνο. Τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Σίγουρα, θυμάμαι ότι χάρηκα. Εξεπλάγην πρώτα από όλα. “Κλείσανε!, Κλείσανε!” και ήμουν γεμάτη χαρά. Γιατί δεν ήθελαν να ζήσετε εκεί τους νεκρούς που ζήσαμε εμείς εδώ”.

Γιώργος Κόσσυφας, δικηγόρος: Το πρώτο lockdown (στα Δικαστήρια) το βίωσα σε πραγματικό χρόνο, το πρωί της 13ης, όταν μια – μια οι υπηρεσίες της Ευελπίδων που επισκεπτόμουν, κλείδωναν τις πόρτες τους και μας φώναζαν να φύγουμε από κει, ουρλιάζοντας από το βάθος της αίθουσας. Το δεύτερο με βρήκε στον καναπέ, να παρακολουθώ το διάγγελμα και να σκέφτομαι τα εξής: Tο διάστημα 13-22/3 έχει μια αφελώς λαχταριστή και ανάλαφρη “δεν έχουμε σχολείο από το πουθενά” εσάνς, αλλά από 22/3 δεν υπήρχε υποψία, επαγγελματικά και κοινωνικά, ουδείς πλέον είχε πλέον ορίζοντα επιστροφής στην καθημερινότητα, με τη σφραγίδα μιας ΠΝΠ, νομοθετήματος που θεσπίζεται με τη λιγότερη ανεκτή λαϊκή νομιμοποίηση. (Αστειεύτηκα επ’ αυτού εκείνο το βράδυ στο φέισμπουκ, πήγε καλά από ριάξιονς. Το θέμα είναι να είσαι επικαιρικός, μέσα στα πράγματα.)

Είχα όμως και έναν απροσδιόριστο κόμπο στο στομάχι, μιας και είχα αλλάξει περιβάλλον εργασίας 3 μέρες πριν. Δεν ήξερα ότι αν μου συμπεριφερθούν σωστά (το έκαναν, σε αντίθεση με πολλούς άλλους “συναδέλφους” – αφεντικά), και επίσης δεν περίμενα με τίποτα το SNAFU της τηλεκατάρτισης. Οι ώρες πριν τα μεγάλα γεγονότα, δεν ξεχνιούνται, γιατί πάντα φέρουν αυτή τη γλυκύτητα της άγνοιας, της αμφιβολίας του τι συμβαίνει, ενώ οι ώρες αμέσως μετά την απόκτηση της κοσμοϊστορικής πληροφορίας, ιδίως στο πλαίσιο που το βασικό πράγμα που μπορείς να κάνεις με το χρόνο σου είναι να σκέφτεσαι τι σημαίνουν όλα αυτά, τι θα γίνει μετά, και τι θα είναι αυτό.

Πλέον δεν ήταν διακοπές, ο καθημερινός χρόνος είναι μια αμμοδίνη -βιβλία στη μέση, αδιέξοδες σκέψεις και αδιανόητες ώρες στο YT. Το κλαδί που άρπαξα, είναι η Αττικός ορίζοντας από την Αλεπότρυπα και 43 δευτερόλεπτα.

Γιώργος Σακκάς, Συντάκτης Υγείας News 24/7: «Ανακοινώνονται 94 νέα επιβεβαιωμένα κρούσματα κορονοϊού SARS-CoV-2 στη χώρα μας». Είναι 5:33 της Κυριακής 22 Μαρτίου και στο mail η τυπική ανακοίνωση του Υπουργείου Υγείας ξεκινά με την παραπάνω πρόταση. Σε 27 λεπτά ο πρωθυπουργός θα απευθύνει διάγγελμα κι εγώ αισθάνομαι ήδη ότι η φήμη για γενικό lockdown θα επιβεβαιωθεί. Είναι η πρώτη φορά που ανακοινώνεται τόσο μεγάλος αριθμός κρουσμάτων μέσα σε μία ημέρα και από μόνο του το γεγονός είναι ανησυχητικό. Ο πρωθυπουργός ανακοινώνει τη γενική απαγόρευση και τα πρώτα συναισθήματα είναι ανάμεικτα.

Ανησυχία και ανακούφιση. Εκτιμώ ότι το μέτρο είναι το πλέον σωστό ώστε να μη γίνουμε Ιταλία. Πιστεύω πως για μένα προσωπικά το να κλειστώ στο σπίτι δεν είναι κάτι το πιεστικό. Έτσι κι αλλιώς οι 3-4 εβδομάδες που είχαν προηγηθεί χαρακτηρίζονταν από τη μονοτονία της διαδρομής σπίτι-υπουργείο υγείας-σπίτι, αφού ήδη είχε συσταθεί να αποφεύγουμε τις συναντήσεις. Κι αυτή η διαδρομή ήταν και «αποστειρωμένη». Το ενδεχόμενο όμως ακόμη κι αυτή η κοινωνικότητα του επαγγέλματος, η συνάντηση με τους συναδέλφους στο υπουργείο να απαγορευτεί, με προβλημάτισε. Μπορώ να πω ότι με θύμωσε.

Έφερα στο μυαλό μου τις εικόνες του συνωστισμού σε πάρκα και παραλίες και κατάλαβα πως η αυστηρότητα του μέτρου με αδικεί. Σκέφτηκα αρκετά το ‘εγώ’ και τη συνέπειά μου στις αρχικές συστάσεις και θεώρησα ότι η πιθανότητα να μου απαγορευτεί να παρακολουθώ από κοντά τις εξελίξεις ή το να μπορώ να πηγαίνω χωρίς να το δηλώνω με ένα sms μέχρι το περίπτερο, επειδή κάποιοι άλλοι δεν ήταν συνεπείς, με στεναχώρησε. Μετά από αυτό τον εγωιστικό συλλογισμό και πιο αργά τη νύχτα άρχισε η ανησυχία του τι θα γίνει μετά. Πολλά ‘αν’ γεννήθηκαν στον μυαλό μου. Αν ως κοινωνία θα καταφέρουμε να συμμορφωθούμε. Αν το απαγορευτικό αυτό αποφασίστηκε τη σωστή στιγμή. Αν θα αντέξουμε ως χώρα μια οικονομική κρίση εφόσον παραταθεί η απαγόρευση. Αν οι γονείς μου θα είναι εντάξει. Και αρκετά ακόμη ‘αν’. Ήταν μάταιο να αναζητώ όμως απάντηση. Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε.

Θωμάς Ζάμπρας, stand-up comedian: “Δεν νομίζω ότι θα κάνουν απαγόρευση, γιατί θα είναι πολύ βαρύ πολιτικά, θα βρούνε κάτι άλλο να χωνεύεται πιο εύκολα.” Είπα στον αδερφό μου κάνοντας μια πολύ πετυχημένη πρόβλεψη. “Ρε τι λες; Σήμερα θα ανακοινώσουν στις 6 την απαγόρευση.” Μου απάντησε ο αδερφός μου, που δουλεύει στην εστίαση και το αφεντικό του ήξερε κάποιον, που ήξερε κάποιον και του είχε δώσει την πληροφορία. Ήταν η πρώτη και τελευταία φορά που έβαλα τηλεόραση και είδα ολόκληρο διάγγελμα Μητσοτάκη live, αντί να το διαβάσω μετά κάπου ιντερνετικά.

Το πρώτο πράγμα που θυμάμαι να σκέφτομαι ήταν εντελώς τεχνικές παρατηρήσεις. Αρχικά δεν μου άρεσε ιδιαίτερα το background, πίστευα ότι μπορούσαν και καλύτερα. Επίσης ήταν φανερό ότι τα διαβάζει από cue και ως writer αναρωτήθηκα ποιος να γράφει αυτούς του λόγους. Ακόμα και σε κείνο το σημείο, ήλπιζα ο τύπος του αφεντικού του αδερφού μου να είναι κάποιος καραγκιόζης κουτσομπόλης. Αλλά δεν ήταν.

Το συναίσθημα στην ανακοίνωση ήταν κυρίως μούδιασμα. Ακόμα και να συμφωνείς πλήρως ότι το μέτρο ήταν η σωστή κίνηση, είναι πολύ περίεργο να ακούς ότι απαγορεύεται η κυκλοφορία. Πριν ακούσω τις λεπτομέρειες, άρχισα να σκέφτομαι πώς θα πήγαινα σουπερμάρκετ ή μια βόλτα ή τι θα κάνω με τον σκύλο μου. Προφανώς θα υπήρχε κάποια πρόβλεψη, αλλά το μυαλό μου άρχισε να τρέχει. Ακόμα και κάτι επαγγελματικές συναντήσεις που είχα ήταν πλέον στον αέρα. Απαγορεύεται να κυκλοφορείς έξω. Αντανακλαστικά αυτό ξυπνάει πολύ συγκεκριμένους συνειρμούς που σου σφίγγουν το στομάχι. Αλλά η σκέψη που με άγχωσε περισσότερο είναι το πόσο θα κρατήσει αυτό. Περίμενα να ακούσω αν θα τολμηθεί μια πρόβλεψη για το πόσο καιρό θα επιβληθεί η απαγόρευση, αλλά αυτή δεν ήρθε ποτέ.

Καταλαβαίνω σε επίπεδο κυνικής λογικής το να μην γίνει αναφορά, αλλά παρόλα αυτά η αβεβαιότητα αυτό ήταν που με έπιασε περισσότερο. Έκλεισα την τηλεόραση με κάμποσο άγχος και κάνοντας διάφορες σκέψεις, αλλά ακόμα είχα μια αδιόρατη αισιοδοξία ότι δεν θα ναι τόσο τρομερό όλο αυτό. Έπρεπε να περάσουν κάποιες μέρες για να αναλογιστούμε την περιπλοκότητα και την έκταση των συνεπειών”.

Βάλια Χριστοδούλου, συνταξιούχος εκπαιδευτικός: “Έμαθα από την τηλεόραση ότι θα έρθει απαγόρευση κυκλοφορίας. Οι εικόνες από την Ιταλία με τρομοκρατούσαν. Το μυαλό μου πήγε κατευθείαν σε περίεργες περιόδους αλλά μπορώ να πω ότι κυρίως ένιωσα μια ανακούφιση. Ιδίως για τους ανθρώπους από τα 65 και πάνω η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη και αυτή ήταν μάλλον μια δύσκολη αλλά σημαντική απόφαση. Για να είμαι ειλικρινής, ίσως να έπρεπε να γίνει ακόμα νωρίτερα. Αυτό που με άγχωσε περισσότερο από κάθε άλλο ήταν το πώς θα γινόταν η διαδικασία, καθώς δεν είμαι καθόλου καλή με την τεχνολογία. Όταν μίλαγαν οι αρμόδιοι υπουργοί εξηγώντας τι πρέπει να κάνω μου φαινόταν ότι όλα πήγαν πάρα πολύ γρήγορα”.