O Gabriel Byrne μάς μίλησε για αληθινούς υπερήρωες, τον Marx και το πένθος

«Νομίζω η σειρά είναι ακόμα πιο επίκαιρη αυτή τη στιγμή και το κοινό το ξέρει. Η ερώτηση είναι πώς βγαίνουμε από όλο αυτό και ποιον εμπιστευόμαστε για να μας καθοδηγήσει; Γι’ αυτό είναι σημαντικός ο Bill, γιατί είναι επιστήμονας. Δεν εκφράζει ευσεβείς πόθους και δε δίνει εύκολες λύσεις. Οι επιστήμονες κοιτούν τα γεγονότα και τα στοιχεία με λογική. Εάν θέλει να δει κανείς τη διαφορά μεταξύ των ευσεβών πόθων και της επιστήμης στον πραγματικό κόσμο, το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να δει τι συμβαίνει στην Αμερική τα τελευταία 4 χρόνια. Έχουμε τους επιστήμονες να λένε κοιτάξτε, αυτά είναι τα γεγονότα, αυτό είναι που συμβαίνει, και είχαμε και έναν τύπο να λέει όχι, απλά πιείτε χλωρίνη, αυτή είναι η απάντηση. Ή δεν υπάρχει καμία απάντηση!

Η ιδέα είναι ότι ο κόσμος της επιστήμης πρέπει να αντιδράσει στην κρίση και αυτό ενσωματώνεται στον χαρακτήρα μου που προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα. Δεν πρόκειται για τον Bill Ward, τον Action Hero. Είναι απλώς ένας κανονικός επιστήμονας που προσπαθεί να βρει την αλήθεια και αυτό είναι πιο αληθινό από έναν τύπο που κατεβαίνει με μπέρτα από τον ουρανό για να σώσει την ανθρωπότητα. Η ανθρωπότητα, εάν πρόκειται να σωθεί, θα σωθεί από ανθρώπους όπως είναι οι επιστήμονες. Η επιστήμη μπορεί επίσης να μας καταστρέψει, αλλά νομίζω πως αν τη χρησιμοποιήσουμε σωστά και της δώσουμε τον σεβασμό που της αρμόζει, θα μπορέσουμε να βρούμε λύσεις για τα περισσότερα προβλήματα. Βαρετοί άνθρωποι όπως ο Bill θα μας σώσουν. Όχι πλάσματα που μοιάζουν με τον Superman, τον Batman, τον Spider-Man, ή τον Ferret-Man, ή όποια άλλη καινούρια εκδοχή συνδυασμού ανθρώπου και ζώου σκεφτούν στο μέλλον».

Ο συγκεκριμένος ηθοποιός δε συνηθίζει να μασάει τα λόγια του για το Hollywood. Είναι μία βιομηχανία χωρίς συνείδηση όπως έχει δηλώσει, με θεό το κέρδος. Αναγνωρίζει την ανάγκη του να ζει μέσα σε αυτό, αλλά έχει πάρει εδώ και χρόνια την απόφαση να κάνει επιλογές που έχουν κάτι να πουν. Το In Treatment του HBO για το οποίο ήταν υποψήφιος δύο φορές για βραβείο Emmy με τον ρόλο ενός ψυχιάτρου, έχει γίνει μέρος του προγράμματος σπουδών στο Columbia University. Πέρσι μάλιστα επισκέφθηκε τους φοιτητές του για μία ομιλία. Το Louder Than Bombs πλάι στην Isabelle Huppert αφορούσε το πένθος. Το Hereditary, μία ταινία τρόμου για ατσάλινα νεύρα, τις οικογενειακές παθογένειες.

Στο War of the Worlds βέβαια, δεν έχει γλιτώσει τη διαδικασία που κατασκευάζει τους υπερήρωες. Ο Bill Ward μάχεται τους εξωγήινους με το μυαλό του, αλλά κάποιες φορές έχει υποχρεωθεί να το κάνει και με τις γροθιές του.

«Το πιο δύσκολο είναι πάντοτε το να μάχεσαι κάτι που δεν είναι καν εκεί. Κάποιες φορές είναι μία μπάλα του τένις που πρέπει να υποκριθείς ότι είναι εξωγήινος. Κάπου μέσα σου λες Χριστέ μου, είναι γελοίο όλο αυτό, μιλάω σε μία μπάλα! Ή μπορεί να είναι κάποιος από το τμήμα των props που περπατάει στα τέσσερα και σκέφτεσαι “ok, αυτός είναι ο Joe, δεν είναι εξωγήινος».

Του αναφέρω τον Ian McKellen που είχε βάλει τα κλάματα στο σετ του Hobbit. Κατανοεί απολύτως.

«Πρέπει να προσποιηθείς και αυτό το κάνεις καλύτερα όταν δε σκέφτεσαι. Αν παρακολουθήσεις τα παιδιά στην παιδική χαρά, προφανώς δε λένε “ας σκεφτώ τώρα, ποιο είναι το κίνητρό μου όταν ανέβω στην κούνια;”. Απλά ανεβαίνουν. Όσο λιγότερο σκεφτείς ότι κοιτάς μία μπάλα του τένις ή έναν τύπο που έρπεται, τόσο το καλύτερο. Αλλιώς θα πεις ok, ο τρόπος που βγάζω το ψωμί μου είναι παλαβός!».

Ο Byrne τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση για το κλασικό βιβλίο επιστημονικής φαντασίας του H.G. Wells όπου βασίστηκε ελαφρώς η σειρά. Από το 1898 οπότε και εκδόθηκε, το War of the Worlds έχει γυριστεί τουλάχιστον έξι φορές. Το 1938 μάλιστα, ο Orson Welles είχε επιμεληθεί και αφηγηθεί μία εκδοχή της ιστορίας για το ραδιόφωνο που είχε τρομοκρατήσει τους θεατές γιατί νόμιζαν πως η εισβολή των εξωγήινων γινόταν στ’ αλήθεια.

Όταν είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο του Wells όμως, δεκάξι χρόνια πριν τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Βρετανοί αναγνώστες ανησυχούσαν όντως για κάποια πιθανή εξωτερική εισβολή. Για τον Gabriel Byrne, ο εχθρός έχει πάρει πια άλλη μορφή. Το θέμα είναι ταξικό.

«Αυτό στο οποίο αναφερόταν ο Wells πέρα από τους εξωγήινους ήταν η οικονομική πραγματικότητα», εξηγεί. «Μιλούσε για τον υλισμό και την ισχύ της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού που ταράζουν την ισορροπία του πλανήτη. Τώρα ζούμε με μία νέας μορφής αποικιοκρατία που σε μεγάλο βαθμό είναι αόρατη. Αν δεις έναν στρατιώτη με κόκκινο τζάκετ να πλησιάζει κρατώντας κάποιο λάβαρο, ξέρεις πού βρίσκεται ο εχθρός. Τώρα πού να πας να διαμαρτυρηθείς για τις ανισότητες στην κοινωνία;

Ο Marx μιλούσε για μία δίκαιη κατανομή του πλούτου. Δε μιλούσε για αριστερά και δεξιά, αλλά για μία κοινωνία δικαιοσύνης. Κάποιος είπε κάποτε ότι η μεγαλύτερη τραγωδία του 20ού αιώνα ήταν πως πέτυχε ο καπιταλισμός και απέτυχε ο κομμουνισμός. Ίσως απέτυχε γιατί μπορεί να μην είναι στη φύση του ανθρώπου να είναι τόσο τέλειος. Άνθρωποι όπως ο Jeff Bezos έχουν αξία 178 δισεκατομμυρίων δολαρίων την ίδια στιγμή που άλλοι δεν έχουν φαΐ να φάνε. Στην Αμερική αυτό. Όπου το 25% των παιδιών κοιμούνται πεινασμένα στην πιο πλούσια χώρα του κόσμου. Γιατί δεν κάνουμε τίποτα για την κλιματική αλλαγή; Γιατί οι αόρατοι άνθρωποι που κρατούν την εξουσία σιγουρεύουν ότι δε θα το κάνουμε.

Οι εξωγήινοι είναι μεταφορικοί. Υποκαθιστούν κάτι άλλο. Την περιβαλλοντική καταστροφή και τα πυρηνικά όπλα κατά τη γνώμη μου. Το αν υπάρχει όντως ζωή εκεί έξω κανείς δεν το ξέρει. Οι πραγματικοί κίνδυνοι όμως, οι αληθινοί εξωγήινοι είναι ήδη εδώ».

Εάν ακούγεται απαισιόδοξος, δεν είναι. Αντιθέτως, αποδέχτηκε την πρόταση του Overman για το War of the Worlds επειδή ως έργο κρύβει μέσα του την ελπίδα ότι δεν είναι ακόμα αργά για την ανθρωπότητα.

«Η σειρά σε κρατάει στην τσίτα. Σε συναρπάζει. Και ποια είναι η βάση όλων των καλών αφηγήσεων; Η ανάγκη σου να μάθεις τι συμβαίνει μετά. Αυτό θα σε ρωτήσει ένα παιδί όταν του λες μία ιστορία. Όταν αφηγούμαι ιστορίες σε παιδιά, λατρεύω να λέω “νομίζω θα την αφήσουμε εδώ για απόψε” γιατί φωνάζουν “Όχι, όχι! Μετά τι γίνεται;”. Ως ενήλικοι λειτουργούμε ακριβώς το ίδιο και οι σεναριογράφοι μας το ξέρουν. Δίνεις 30’’ ή 1’ στη σειρά και εθίζεσαι».

Η πυρηνική απειλή πάντως δεν είναι ξένη για τον Byrne. Μεγάλωσε στο Walkinstown, έξι μίλια από το κέντρο του Δουβλίνου, και θυμάται να πηγαίνει μόνιμα στο σχολείο με τον ψυχροπολεμικό φόβο ότι μπορεί μέχρι την επόμενη Δευτέρα να έχουν γίνει όλοι τους στάχτη. Μεγαλωμένος Καθολικός, συνδέει το πόσο έντρομος έβλεπε τον κόσμο εκείνη την περίοδο με την τάση του καθολικισμού να ακμάζει μέσα στα καθεστώτα φόβου. Μπορεί να έχει αποκηρύξει τον χαρακτηρισμό του σκοτεινιασμένου Ιρλανδού (“Brooding? I don’t even know what that means”), αλλά γνωρίζει ότι φαίνεται μελαγχολικός. Το έχει πάρει, λέει, από τον πατέρα του, όπως όμως και το χιούμορ που ξεκλειδώνει τους πάντες γύρω του όταν νιώθουν να απειλούνται απ’ το ύφος του.

Ο πατέρας του ήταν βαρελοποιός για τη Guinness και η μητέρα του νοσοκόμα. Γνωρίστηκαν όταν βρήκαν υπό καταρρακτώδη βροχή καταφύγιο σε ένα κατώφλι στο Δουβλίνο, και εκείνη του ζήτησε σπίρτα για να ανάψει το τσιγάρο της. Δύο χρόνια μετά θα τον έφερναν στον κόσμο, το πρώτο από έξι παιδιά. Έπαιζε ποδόσφαιρο με τα παιδιά της γειτονιάς, μάθαινε τα ονόματα των πουλιών από τον μπαμπά του, και έβλεπε ταινίες τα σαββατοκύριακα με τη γιαγιά του. Στο καθολικό σχολείο των Christian Brothers όπου φοιτούσε, η σωματική και λεκτική κακοποίηση ήταν καθημερινότητα. Ο Byrne άργησε πολύ να καταλάβει γιατί το Hollywood τον αντιμετώπιζε ως γοητευτικό και σέξι μετά το Miller’s Crossing των αδελφών Coen που είχε σημάνει το τέλος των οντισιόν για εκείνον, ή το The Usual Suspects που τον εδραίωσε, γιατί η αυτοεκτίμησή του ήταν διαλυμένη. Στο σχολείο οι ιερείς τον αποκαλούσαν ηλίθιο και άσχημο, και τον έδερναν απλώς και μόνο επειδή μπορεί να είχε κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη. Στο σπίτι του δε μπορούσε να βρει το δίκιο του πάλι, γιατί η ιδέα ήταν πως για να τις έφαγε όλο και κάπου θα είχε φταίξει.

Όπως αποκάλυψε στο Walking with Ghosts, το πρώτο του βιβλίο που εκδόθηκε τον χειμώνα που μας πέρασε, κάποια στιγμή η κακοποίηση έγινε και σεξουαλική. Θέλοντας εν μέρει να δραπετεύσει από αυτό, αποφάσισε να πάει σε ιερατική σχολή στο Λονδίνο όταν ήταν 11 ετών. Δυστυχώς η σεξουαλική κακοποίηση συνεχίστηκε και εκεί. Θυμάται όλα τα περιστατικά μέχρι ένα σημείο, αλλά μετά τίποτα. Μαύρο.

Εγκατέλειψε τη σχολή, τη σχέση του με τον Θεό επίσης, και επέστρεψε στο Δουβλίνο. Έκανε part-time δουλειές όσο σπούδαζε Αρχαιολογία και Γλωσσολογία, και εργαζόταν ήδη ως καθηγητής για κάποια χρόνια όταν άρχισε να σκέφτεται την υποκριτική. Συνήθιζε να πηγαίνει τους μαθητές του στο θέατρο και στον κινηματογράφο και, όταν εκείνοι του ζήτησαν να τους γράψει σε σεμινάρια υποκριτικής ως εξωσχολική δραστηριότητα, ήταν εκείνος τελικά που θα κολλούσε το μικρόβιο. Μετά από ένα σημαντικό πέρασμα στη θεατρική σκηνή της πόλης και την ιρλανδική τηλεόραση, μετακόμισε στο Λονδίνο στις αρχές των 1980s. Εκείνες όμως δεν ήταν καλές μέρες για να είσαι Ιρλανδός στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι διαθέσιμοι ρόλοι ήταν τρομοκράτες και παπάδες, και η καθημερινότητά του ήταν κι αυτή δύσκολη. Έπρεπε να κρατάει το στόμα του κλειστό. Τις φορές που δεν το έκανε είχε βρεθεί με μελανιές.

Αποδοχή ένιωσε μόνο όταν μετακόμισε τελικά στη Νέα Υόρκη, αλλά στο Λονδίνο λέει πως θα χρωστάει πάντα τη φιλία του με τους θρύλους Richard Burton και Richard Harris. Μετά το πρώτο σοκ της γνωριμίας τους, η παρέα μαζί τους θα έφερνε τον Byrne μπροστά σε μία αδιανόητη μέχρι πρότινος γι’ αυτόν διαπίστωση – ότι τα κατορθώματα και η ευτυχία είναι δύο τελείως διαφορετικοί κόσμοι. Ο Burton ήταν εργασιομανής και ζούσε με τον τρόμο ότι θα πέθαινε μόνος του σε κάποιο ξενοδοχείο γιατί ταξίδευε συνεχώς για γυρίσματα. Ο Harris μεθούσε σχεδόν κάθε βράδυ, σε σημείο που ένα βράδυ είχε σπάσει τα δάχτυλά του χτυπώντας μανιωδώς τον τοίχο. Το επόμενο πρωί ξύπνησε σφαδάζοντας.

Ο Gabriel Byrne έχει κι αυτός συναντηθεί με την κατάθλιψη και το αλκοόλ, ειδικά κατά τη διάρκεια των ‘90s. Έχει να το αγγίξει από τότε. Ο εθισμός του πιστεύει ότι σχετίζεται με το τραύμα της κακοποίησής του. Στο βιβλίο του περιγράφει πως το 2002, αφού έπεσε στα χέρια του μία φωτογραφία με τον ιερέα που τον κακοποιούσε πλάι σε δύο μικρά παιδιά, πήρε την απόφαση να τον καλέσει στο τηλέφωνο χωρίς να ξέρει ακριβώς τι περίμενε από τη συνομιλία τους. Ο ιερέας τού ακούστηκε γλυκός και γαλήνιος, και άρχισε γρήγορα να του δίνει ευλογίες. Ο Byrne δεν ήξερε πώς να το διαχειριστεί και το έκλεισε, αλλά δε μετάνιωσε ποτέ το τηλεφώνημα. Πλέον μιλά ανοιχτά για τις αμαρτίες της Καθολικής εκκλησίας.

«Ξέρω τι είναι ο πόνος και το πένθος, και δεν είναι κάτι που εκφράζεις πάντα εξόφθαλμα. Είναι εσωτερικό ως ταξίδι. Είναι μία μεγάλη μαύρη σπηλιά απ’ όπου δεν ξέρεις πότε θα βγεις ή πώς να κινηθείς μέσα της».

Τον ρωτάω εάν οι προσωπικές του εμπειρίες τροφοδότησαν τον Bill και τη μεγάλη απώλεια που βιώνει ο χαρακτήρας από το τέλος της περασμένης σεζόν.

«Καλή ερώτηση. Έχω χάσει πολλούς ανθρώπους στη ζωή μου. Μόλις την περασμένη εβδομάδα έχασα δύο. Αλλά όταν παίζεις κάποιον που πενθεί δε χρειάζεται να το δείχνεις. Κάποια στιγμή είχαν ρωτήσει τον Alec Guinness πώς παίζει κανείς έναν βασιλιά στον Σαίξπηρ και είχε πει “δεν τον παίζεις, το κάνουν οι υπόλοιποι”. Υπάρχει αληθινή σοφία σε αυτό. Δε χρειάζεται να φωνάζεις ότι είσαι βασιλιάς, να περπατάς σα βασιλιάς και να μιλάς σα βασιλιάς. Οι υπόλοιποι της σκηνής θα σου φέρονται σα να είσαι βασιλιάς. Έτσι μπορεί να αποδοθεί και το πένθος. Δε χρειάζεσαι κάποιον μονόλογο για να φανείς χαροκαμένος».

Τα γυρίσματα του War of the Worlds εν μέσω πανδημίας, του θύμισαν τα γυρίσματα του Spider κατά τη διάρκεια της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.

«Ήμασταν η πρώτη παραγωγή που επιστρέψαμε. Ήθελε κουράγιο. Πολλές παραγωγές παρακολουθούσαν τη δική μας αντιμετώπιση. Κάναμε τεστ κάθε πρωί. Είχε ενδιαφέρον και το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι σε παραγωγές θεωρήθηκαν κρίσιμης σημασίας. Ότι υπήρξε δηλαδή αναγνώριση του γεγονότος ότι ο κόσμος θα χρειαζόταν τη μυθοπλασία και την ψυχαγωγία.

Θυμάμαι στην 11η Σεπτεμβρίου ήμουν στο Τορόντο με τον David Cronenberg. Ο Ralph Fiennes και εγώ κατεβήκαμε τις σκάλες και είδαμε τους πάντες μαζεμένους γύρω από την τηλεόραση. Υπέθεσα πως έβλεπαν κάτι αθλητικό αλλά ήταν η επίθεση τους Δίδυμους Πύργους που γινόταν live. Μία ώρα μετά θα αποφασίζαμε αν θα συνεχίζαμε ή θα σταματούσαμε. Ο David είπε “θα δουλέψουμε”. Δε θα την ξεχάσω ποτέ εκείνη τη στιγμή. Ήταν παράξενο να εργαζόμαστε γνωρίζοντας τι έχει συμβεί, το ίδιο και τώρα με την πανδημία. Αλλά πας στο σετ και στο τέλος σε οδηγεί η δουλειά».

Στην Ιρλανδία δε σκοπεύει να μετακομίσει μόνιμα ξανά. Ούτως ή άλλως ο Gabriel Byrne δεν την έχει αφήσει πίσω. Θα ήθελε κιόλας να στείλει στους εξωγήινους ένα ιρλανδικό τραγούδι.

«Η ιρλανδική παραδοσιακή μουσική περιέχει τα δύο πιο ακραία συναισθήματα – την αμετρίαστη χαρά της ζωής και τη θλίψη της. Τώρα, δεν έχω ιδέα τι αντίκτυπο θα είχε σ’ αυτούς. Το πιο πιθανό θα έλεγαν Χριστέ μου, γιατί στο διάολο μάς παίζουν ιρλανδική μουσική; Αρκετά μας έχουν βρει!»

Ο δεύτερος κύκλος του War of the Worlds κάνει πρεμιέρα τη Δευτέρα 31 Μαΐου στις 21.50 αποκλειστικά στο FOX. Τα νέα επεισόδια θα προβάλλονται κάθε Δευτέρα στις 21.50 ενώ θα είναι επίσης διαθέσιμα on demand. Το FOX είναι διαθέσιμο στην Ελλάδα μέσω Cosmote TV, Nova, Vodafone TV, Wind Vision.