Για τον Διονύση Σιμόπουλο, το πάτημα στη Σελήνη ήταν εκπλήρωση ενός παναθρώπινου οράματος

Κάπου μέσα στο ‘Από τη Γη στη Σελήνη’, ο Ιούλιος Βερν γράφει: “πόσα πράγματα έχουν απορριφθεί μια μέρα, για να γίνουν πραγματικότητες την επόμενη;”. Αναμφισβήτητα, το ταξίδι στη Σελήνη, το πάτημα ενός ανθρώπου σε ένα ουράνιο σώμα που δεν είναι ο πλανήτης στον οποίο γεννήθηκε, ήταν ένα από αυτά τα πράγματα. Πράγματι, πρέπει να θεωρούμε ότι τον 19ο αιώνα, ακόμα και στο πρώτο μισό του 20ού, το ταξίδι του ανθρώπου στο Φεγγάρι ήταν μόνο ζήτημα επιστημονικής φαντασίας.

Να που όμως, τώρα, κλείνουμε ήδη 50 χρόνια, μισό αιώνα, από τότε που η τριμελής αποστολή του Apollo 11 έφτασε στη Σελήνη και δύο από τους τρεις (ο Νeil Armstrong πρώτος και 19 λεπτά αργότερα ο Buzz Aldrin) πάτησαν πάνω της εκπληρώνοντας μια φαντασία που έγινε πανανθρώπινο όραμα, πλαισιωμένο σε διεθνείς ανταγωνισμούς, τη δεκαετία του ’50 και ιδιαίτερα από την ομιλία του John F. Kennedy στο Κονγκρέσσο στις 25 Μαΐου του 1961.

Με αφορμή, λοιπόν, την 50η επέτειο από τη προσσελήνωση του Apollo 11, μίλησα με τον Διονύση Σιμόπουλο, πολυβραβευμένο φυσικό και επίτιμο διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, ο οποίος έζησε από κοντά την εκτόξευση του Apollo 11 την 16η Ιουλίου του 1969, λίγες μέρες δηλαδή πριν φτάσει στο φεγγάρι.

Ήσασταν ο μόνος διαπιστευμένος Έλληνας που βρέθηκε στο ακρωτήρι Κένεντι στις 16 Ιουλίου του 1969. Θα ήθελα να μου πείτε πώς βρεθήκατε εκεί.

Tην εποχή εκείνη ήμουν σχεδόν Υποδιευθυντής -αυτό που λέμε Επιμελητής- στο Μεγάλο Πλανητάριο της Λουιζιάνα. Ήταν ένα από τα δέκα μεγαλύτερα Πλανητάρια, οπότε δεν ήμουν άσχετος με το όλο θέμα.

 

Έτσι, η ιστορία ξεκίνησε από το ελληνικό προξενείο της Νέας Ορλεάνης (λόγω του μεγαλύτερου λιμανιού που είχε η Νέα Ορλεάνη βρισκόταν εκεί και όχι στην πρωτεύουσα Baton Rouge), όταν ένας φίλος που γνώριζε την ιστορία μου, με πήρε τηλέφωνο και μου είπε ότι μια αθηναϊκή εφημερίδα ζητάει κάποιον σαν εμένα να πηγαίνει και να κάνει διάφορες ανταποκρίσεις. Κάπως έτσι έγινε το κονέ. Φυσικά, θα ήταν πληρωμένα τα έξοδα αλλά το σημαντικότερο ήταν άλλο.

Θα μου έστελναν την εφημερίδα αεροπορικώς. Τότε δεν υπήρχε διαδίκτυο, οπότε καταλαβαίνεις ότι το να παίρνεις την εφημερίδα 2-3 μέρες μετά την κυκλοφορία της ήταν η καλύτερη πληρωμή για έναν Έλληνα του εξωτερικού. Γινόμουν δε και ο θεός για τους υπόλοιπους Έλληνες στο Πανεπιστήμιο. Αυτός που έφερνε τα νέα.

Η συνεργασία, λοιπόν, ξεκίνησε τον Γενάρη το 1969 με την αποστολή του Apollo 9, συνεχίστηκε τον Μάη με το Apollo 10 και φυσικά, το μεγαλύτερο γεγονός, η αποστολή του Apollo 11 τον Ιούλιο του 1969.

Ήξερα ότι ήταν ένα μεγάλο γεγονός. Είχε εξάψει τη φαντασία, για να μην πω όλου του κόσμου, τουλάχιστον της Αμερικής. Γιατί ένα όραμα που είχε η ανθρωπότητα από τον καιρό του Ίκαρου, γινόταν πραγματικότητα. Αυτά ήταν συνταρακτικά. Και δεν εννοώ μόνο για τότε.

(ο Διονύσης Σιμόπουλος με τα παιδιά του αστροναύτη Michael Collins)

Το κλίμα ποιο ήταν τότε; Υπήρχε ενθουσιασμός για το ότι προχωράμε σε κάτι σπουδαίο ή αγωνία μήπως αποτύχει η αποστολή και τεθεί σε κίνδυνο η ασφάλεια των αστροναυτών;

Koιτάξτε…Αυτό που πρέπει να σκεφτείτε 60 χρόνια αργότερα είναι ότι Πρόεδρος των ΗΠΑ τη δεκαετία του ‘60 ήταν ο John Kennedy. Ένας νεαρός (κυριολεκτικά νεαρός), ο οποίος πραγματικά, παρόλο που εξελέγη με μικρή διαφορά ψήφων από τον Nixon, με τη μετ’έπειτα δραστηριότητά του και τη ρητορική του, έκανε τους Αμερικανούς να σκέφτονται πέρα από το αμερικανικό όνειρο, μακριά από την Αμερική. Φανταστείτε δηλαδή τώρα τον Trump. To ακριβώς αντίθετο ήταν ο Κennedy. Ποτέ δεν θα έλεγε “Πρώτα η Αμερική”. Προέτασσε την εκτίμηση του για ολόκληρο τον πλανήτη.

Μην ξεχνάτε, εξάλλου, ότι στον πρώτο του κιόλας λόγο τόνισε ότι η δάδα του πολιτισμού μεταφέρεται σε μια νέα γενιά ανθρώπων. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ήταν διεθνιστής.

Επομένως, αυτός ο ενθουσιασμός του 1969, ξεκίνησε ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ‘60, ξεκίνησε από τότε που πέταξε ο πρώτος Αμερικανός στο διάστημα που έκανε και τον Kennedy να θέσει ως στόχο την αποστολή στη Σελήνη. Πράγματα που δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί τότε.

Άλλωστε, μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ‘60 η τότε Σοβιετική Ένωση είχε προχωρήσει γρηγορότερα από τις ΗΠΑ. Τα πρώτα επιτεύγματα του Διαστήματος, δηλαδή, τα έκανε η Σοβιετική Ένωση: o πρώτος τεχνητός δορυφόρος, το πρώτο ζωντανό πλάσμα στο Διάστημα έναν μήνα μετά, ο πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα. Πρωτιές που τρομοκράτησαν κατά κάποιον τρόπο τους Αμερικανούς τότε.

Όταν βέβαια σκοτώθηκε ο Kennedy, άρχισε να δημιουργείται μια απογοήτευση. Συνήθως χρησιμοποιώ τη φράση του Charles Dickens από την ‘Ιστορία των δύο Πόλεων’: “Ήταν η καλύτερη των εποχών, ήταν η χειρότερη των εποχών”. Πράγματι τη δεκαετία του ‘60 είχαμε συνταρακτικά πράγματα. Είχαμε τη δολοφονία του John Kennedy, τη δολοφία του Luther King, του Robert Kennedy, τους νόμους για τις φυλετικές διακρίσεις, είχαμε τον καταστροφικό πόλεμο του Βιετνάμ, είχαμε τις δολοφονίες των φοιτητών στο Πανεπιστήμιο Kent.

Με όλα αυτά τα σημαντικά της δεκαετίας του ‘60, έχουμε επίσης και το όνειρο της ανθρωπότητας να περπατήσει πάνω σε έναν άλλο κόσμο. Έβλεπες και ένα όνειρο, μια ελπίδα ότι ο κόσμος αυτός μπορεί να προχωρήσει. Ο Sergei Khrushchev, γιος του Νikita, μου είχε πει χαρακτηριστικά ότι ο ανταγωνισμός των ΗΠΑ με τη Σοβιετική Ένωση στο  Διάστημα κυριολεκτικά έσωσε τον κόσμο από πυρηνική καταστροφή. Ακριβώς γιατί ο ανταγωνισμός έφυγε από τη Γη και πήγε στο Διάστημα.

(AP Photo/NASA)

Όταν έφτασε, λοιπόν, ο Ιούλιος του 1969, ένας πολύ μεγάλος αριθμός σχολείων είχαν δημιουργήσει μικρά πλανητάρια. Η προτροπή, το όραμα του Kennedy να πάμε στη Σελήνη, αύξησε και την προσπάθεια των Αμερικανών να γίνουν φυσικοί, μαθηματικοί, φυσικοί. Στο διαστημικό πρόγραμμα συμμετείχαν συνολικά 500.000 εργαζόμενοι σε 20.000 διαφορετικές βιομηχανίες. Τεράστιοι αριθμοί. Η Αμερική ήταν τη δεκαετία του ’60 ένα μικρό εργοτάξιο για το Διάστημα.

Ήταν η πραγματοποίηση ενός παναθρώπινου ονείρου…

Δεν είναι τυχαίο ότι, παρότι έγινε σε ένα πλαίσιο διεθνών ανταγωνισμών, μιλάμε σε α’πληθυντικό. “Φτάσαμε στη Σελήνη”, λέμε.

Aκριβώς. Τώρα τελευταία βέβαια βλέπω στην Αμερική μια αντιστροφή αυτών των καταστάσεων. Ρωτάνε ‘πώς φτάσαμε;’. Moυ λένε πολλοί άνθρωποι ‘πώς φτάσαμε; πού ήμουν εγώ;’ και δεν λέω μόνο για τους συνωμοσιολόγους. Λένε ότι αυτό ήταν ένα αμερικάνικο σχέδιο που έγινε με αμερικανικά χρήματα από Αμερικανούς επιστήμονες. Άρα, υπονοούν ότι αυτοί πήγαν στη Σελήνη, οι Αμερικανοί, όχι όλος ο κόσμος.

Το πρώτο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι δεν θα υπήρχε διαστημικό πρόγραμμα, αν δεν υπήρχε o Wernher von Braun και οι συνεργάτες του ή αν δεν υπήρχαν οι Σοβιετικοί επιστήμονες. Δεν ήταν φυσικά Αμερικάνοι όλοι αυτοί.

Γι’ αυτό το πανανθρώπινο όραμα που είπατε. Πιστεύετε ότι πριν τους πολιτικούς, πριν τον Κένεντι και πριν τους επιστήμονες, συνέβαλαν στην εκπλήρωση του οράματος και εκείνοι οι καλλιτέχνες -από τον Λουκιανό στον Wells και τον Ιούλιο Βέρν- που φαντάστηκαν το ταξίδι αυτό πολύ πριν προγραμματιστεί;

Σαφώς. Γι’αυτό λέω ‘πανανθρώπινο’. Γι’αυτό λέω ότι ξεκινάμε από τον Ίκαρο ούτε καν από τον Λουκιανό, ο οποίος έφτιαξε μια πολύ ωραία ιστορία, ακολούθησαν 1500 χρόνια αργότερα, στην Αναγέννηση, και άλλοι – ο Κepler για παράδειγμα με το ‘Somnium‘ και διάφοροι άλλοι που έγραφαν μυθιστορηματικά για το ταξίδι στο Φεγγάρι, ενώ 100 χρόνια πριν το Apollo 11, ο Ιούλιος Βερν με τα βιβλία ‘Από τη Γη στη Σελήνη’ και ‘Γύρω από τη Σελήνη’ περιέγραψε σχεδόν προφητικά το όλο ταξίδι. Φυσικά δεν προέβλεψε όλα όσα έγιναν, βασιζόμενος όμως στις γνώσεις της επιστήμης της εποχής του, κατόρθωσε να γράψει ένα τέτοιο βιβλίο.

Εγώ, ξέρετε, είμαι πραγματικός φαν της επιστημονικής φαντασίας και του sci-fi. Οι δημιουργοί της περιγράφουν κατά κάποιο τρόπο πράγματα που προτρέχουν της πραγματικότητας και αυτό καμιά φορά είναι μαγικό.

(Ρωσική οικογένεια παρακολουθεί την προσελήνωση με μερικές μέρες καθυστέρηση)

Εξάλλου εκείνη την εποχή είχαμε την ‘2001: Οδύσσεια του Διαστήματος’ του Kubrick, που έδωσε όλο αυτό το πανανθρώπινο όραμα της εξερεύνησης του Διαστήματος.

Το καλοκαίρι του ‘68 βγήκε η ταινία, έναν χρόνο πριν. Ο Kubrick ήταν και αυτός ένας φωτισμένος άνθρωπος με καταπληκτικό έργο. Μην ξεχνάς ότι ο Κιούμπρικ δεν έφτιαξε μόνο την ‘Οδύσσεια του Διαστήματος’ που είναι το δεύτερο κομμάτι της ‘Ιστορίας των Δύο Πόλεων’ αλλά έφτιαξε και την ταινία του για το Βιετνάμ (σ.σ. Το ‘Full Metal Jacket’), έτσι; Kατά κάποιον τρόπο, ήταν ο σύγχρονος Κάρολος Ντίκενς, με τα δύο του έργα να ασχολούνται με τον πόλεμο του Βιετνάμ και το όνειρο του ανθρώπου να περπατήσει στο φεγγάρι.

Τώρα προχωρώντας μπροστά. Ποιος είναι ο επόμενος στόχος; Γιατί έχουν σταματήσει από το 1972 οι επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη;

Eίναι μια συνήθης απορία που αντιμετωπίζω. Με ρωτούν, δηλαδή, γιατί δεν πηγαίνουν επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη, ειδικά τώρα που η τεχνολογία έχει γνωρίσει μια εντυπωσιακή εξέλιξη σε σχέση με 50 χρόνια πριν.

Για να καταλάβετε, όταν λέμε για προηγμένη τεχνολογία, η υπολογιστική δύναμη που είχε ολόκληρη η NASA για να στείλει το Apollo 11 στο Φεγγάρι ήταν 120 εκατομμύρια φορές μικρότερης ισχύος από το κινητό που έχω. Δηλαδή το κινητό μου έχει υπολογιστική δύναμη που θα μπορούσε θεωρητικά να στείλει 120 εκατομμύρια Αpollo 11 στο Φεγγάρι. Αφού έχουμε αυτή την ανάπτυξη, λοιπόν, γιατί δεν πάμε;

Απλούστατα, την εποχή της δεκαετίας του ‘60 που έγινε αυτό το μπαμ με το πρόγραμμα Apollo δινόταν το 5,8% του αμερικανικού προϋπολογισμού για την εξερεύνηση του Διαστήματος. Σήμερα ο ετήσιος προϋπολογισμός της NASA είναι 0,8%. Συγχωρέστε με που θα το πω αλλά αν δεν σπάσεις αυγά, δεν φτιάχνεις ομελέτα. Ήταν πολιτική επιλογή τα τελευταία χρόνια να μη δαπανώνται τα χρήματα αυτά. Δεν λέω ότι είναι λάθος.

Όλες οι μη επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη είναι πράγματι πολύ πιο φτηνές και η αλήθεια είναι ότι πολύ περισσότερες πληροφορίες επιστημονικές τις παίρνεις έτσι. Οι περισσότεροι επιστήμονες προτιμούν τις μη επανδρωμένες αποστολές, γιατί αυτές απαιτούν ότι θα είσαι βέβαιος ότι δεν θα πεθάνουν οι άνθρωποί σου στο διάστημα.

Τα τελευταία χρόνια όμως υπάρχει η ανάπτυξη του στόχου ‘άνθρωπος στη Σελήνη’ και όχι μόνο από τις ΗΠΑ. Θα έχουμε δηλαδή επανδρωμένα ταξίδια στη Σελήνη του 2024, άντε το 2025. Επίσης και από την Ευρώπη. Ο Ευρωπαικος Διαστημικος Οργανισμος υπολογίζει ότι μέχρι το τέλος της επόμενης δεκαετίας θα έχει εγκαταστήσει ολόκληρους επιστημονικούς σταθμούς, ένα χωριό δηλαδή, στην επιφάνεια της Σελήνης.  Το ίδιο και οι Ρώσοι και οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες έχουν εκδηλώσει τέτοιο ενδιαφέρον. Η επιστροφή του ανθρώπου στο Φεγγάρι έχει μπει ως πλάνο για πολλά κράτη του κόσμου.

Και για να το πάμε παρακάτω, ένα ταξίδι στον Άρη για παράδειγμα θα ήταν εφικτό;

Κοιτά…προτρέχεις (γέλια). Εδώ θα σας απογοητεύσω. Υπάρχει ο Elon Musk που θέλει να στείλει άνθρωπο στον Άρη. Προκειμένου να στείλεις όμως άνθρωπο στον Άρη, πρέπει πρώτα να προπονηθείς πολύ καιρό. Δεν ξέρω γιατί το λένε. Θέλουν να στείλουν ανθρώπους στον Άρη τη δεκαετία του 2030 και μάλιστα θέλουν να τους στείλουν οι ιδιώτες.

Αυτά τα βλέπω όνειρα θερινής νυκτός. Στέλνοντας έναν άνθρωπο στον Άρη, χωρίς την απαραίτητη τεχνολογία που θα τον προστατεύσει, τον καταδικάζεις να πεθάνει. Η Σελήνη κατά μέσο όρο απέχει από εμάς 385.000 χιλιόμετρα, ο Άρης όμως στην καλύτερη περίπτωση -στην πλησιέστερη σε μας απόσταση- ξεπερνάει τα 60.000.000 χιλιόμετρα. Για να φτάσει στον Άρη ένα διαστημόπλοιο χρειάζεται να κάνει μια τροχιά που είναι συνολικά 500.000.000 χιλιόμετρα, δηλαδή θα κάνεις 6-8 μήνες για να πας και άλλους 6-8 μήνες να γυρίσεις. Στην ουσία, ένα ταξίδι στον Άρη θα διαρκέσει 2 ολόκληρα χρόνια με απροστάτευτους τους ανθρώπους εκεί από τις τρομακτικές ακτινοβολίες του Ήλιου αλλά και κοσμικές ακτινοβολίες, αν δεν φτιάξεις διαστημόπλοια με υλικά που σε προστατεύουν από αυτές, οι άνθρωποί μας θα πεθάνουν.

 

Με αυτή την έννοια, γίνεται μια προσπάθεια να ανακαλυφθούν αυτά τα υλικά ή τέλος πάντων κάποιες τεχνοτροπίες που να προστατεύεται ο άνθρωπος στο διάστημα. Εγώ όμως δεν το βλέπω πριν περάσουν 50 ακόμα χρόνια. Τότε μάλλον θα γίνει.

Κανείς βέβαια δεν μπορεί να προβλέψει. Ούτε καν οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας. Αυτό που λέω όμως είναι ότι πριν το 2070 ξεχάστε την επανδρωμένη αποστολή στον Άρη.

Πολλή από την τεχνολογία που χρησιμοποιούμε σήμερα στην καθημερινή μας ζωή οφείλεται σε εκείνες τις αποστολές.

Κυριολεκτικά, σήμερα, χρησιμοποιούμε 50-60 καθημερινά πράγματα που προέκυψαν από εκείνες τις αποστολές στο διάστημα και στη διαστημική έρευνα. Στα αυτοκίνητά μας, ακόμα και στην ιατρική Άνθρωποι που έχουν αυτή την περίοδο προβλήματα υγείας ωφελούνται καθημερινά στην ιατρική έρευνα από τη διαστημική έρευνα 50 χρόνια μετά.

Η τελευταία φορά που ασχοληθήκαμε μαζικά με την αστρονομία, εμείς που δεν είμαστε φυσικοί, ήταν η δημοσίευση της φωτογραφίας από τη Μαύρη Τρύπα. Εσείς είστε ένας άνθρωπος που ασχολείστε σχεδόν όλη σας τη ζωή με τη φυσική. Νιώσατε το δέος που νιώσαμε και εμείς;

Θα έλεγα ότι ένιωσα ακόμα μεγαλύτερο δέος. Πίσω από τα μάτια μας έχουμε τη γνώση. Επειδή ξέρω τι σημαίνει το να βγάλεις μια τέτοια φωτογραφία…μας βγαίνουν εκφράσεις που λέγαμε μικρά παιδιά “πω ρε τι γίνεται σήμερα!”. Δεν είναι μόνο η φωτογραφία της μαύρης τρύπας που είναι αδιανόητη, είναι και ο τρόπος που πάρθηκε αυτή η φωτογραφία.

Φτιάξαμε ένα τηλεσκόπιο τόσο μεγάλο όσο η Γη, για να μπορέσουμε να κάνουμε αυτό το πράγμα. Πρόσεξε! Χρησιμοποιώ και εγώ α’ πληθυντικό. Όταν λέμε “κατορθώσαμε”, “μπορέσαμε” μιλάμε εκ μέρους της επιστήμης. Και δεν είναι μόνο αυτό.

Τώρα τελευταία, πριν μερικά χρόνια, το 2012, εντοπίσαμε επίσης και το σωματίδιο Higgs το οποίο ολοκληρώνει αυτή τη θεώρηση που έχουμε για το Σύμπαν, αυτό που ονομάζουμε Καθιερωμένο Πρότυπο, ένα μοντέλο που επεξηγεί ένα πολύ μεγάλο μέρος από τη φυσική που γνωρίζουμε σήμερα.

Το δέος, λοιπόν, που προκαλεί μια φωτογραφία είναι και ο τρόπος που προχωράει η επιστήμη και η σύγχρονη τεχνολογία.

Είπαμε για τη δεκαετία του ‘60 με το μεγάλο στόχο της ανθρωπότητας που ήταν να πατήσει στο Φεγγάρι. Βλέπετε κάποιον μεγάλο αντίστοιχο στόχο στην εποχή μας; Το μόνο που μου έρχεται στο μυαλό είναι η καταπολέμηση του καρκίνου.

Η εξερεύνηση του Διαστήματος συνεχίζεται. Όλα τα Πλανητάρια του κόσμου παίρνουν στοιχεία από τη NASA και άλλες διαστημικές υπηρεσίες και τα μεταφράζουν. Τώρα κατά πόσον γίνεται συμμέτοχος το ευρύ κοινό είναι άγνωστο.

Κάθε χρόνο πάντως οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών που ασχολούνται με τη φυσική, απαντούν στο πρώτο έτος σε ένα ερωτηματολόγιο για τον κλάδο που θέλουν να ακολουθήσουν. Το 70% δηλώνει ότι θέλει να ασχοληθεί με την αστροφυσική. Δύο χρόνια αργότερα, βέβαια, όταν φτάσουν στο τρίτο έτος, οι αστροφυσικοί μένουν στο 15-20%. Δεν είναι δυνατόν να εκτιμήσει κανείς αν υπάρχει κάποια τέτοια τάση που να αφορά την αστροφυσική και πόσο έντονη είναι αυτή.

Πράγματι όμως ένα πανανθρώπινο όραμα που υπάρχει στις μέρες μας είναι να καταπολεμήσουμε τις ασθένειες και κυρίως την ασθένεια του καρκίνου. Και εκεί έχει γίνει καταπληκτική δουλειά. Οι άνθρωποι που διαγιγνώσκονται με καρκίνο πλέον έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης σε σχέση με 30 χρόνια πριν χάρη στις θεραπείες και την εξέλιξη αυτή της τεχνολογίας και της ιατρικής. Έχουμε προχωρήσει πάρα πολύ, λοιπόν, και σε αυτόν τον τομέα.

Άρα, ο καρκίνος ίσως είναι πράγματι το σημερινό  αντίστοιχο αυτού που ήταν η κατάκτηση του Φεγγαριού τη δεκαετία του ‘60.

(O Yuri Gagarin, πρώτος άνθρωπος που βρέθηκε στο Διάστημα)

Για να γυρίσουμε όμως στο Διάστημα. Είναι η εξερεύνηση και η πλήρης κατανόηση του Σύμπαντος μια Ιθάκη στην οποία ενδεχομένως δεν θα φτάσουμε ποτέ;

Σε διάφορες παραστάσεις που φτιάχνουμε στο Πλανητάριο πολύ συχνά χρησιμοποιώ ορισμένους τίτλους: ένας από αυτούς είναι το ‘Ταξίδι χωρίς τέλος’. Η προσπάθεια κατανόησης του Σύμπαντος είναι ένα ταξίδι που κατά τη γνώμη μου δεν θα τελειώσει ποτέ. Θα υπάρχει όσο υπάρχει ο άνθρωπος. Όσα χρόνια και αν περάσουν.

Αν με ρωτούσες σήμερα πόσο από το Σύμπαν γνωρίζουμε, αν έχουν νόημα τα ποσοστά, θα σου έλεγα ότι γνωρίζουμε λιγότερα από 5%. Το υπόλοιπο 95% αποτελείται από κάποια υλικά που είναι διαφορετικά από την ύλη που ξέρουμε και βλέπουμε, από τα χημικά στοιχεία που αποτελούν την ύλη που βλέπουμε. Όλα αυτά στην ουσία είναι ένα 5% μόνο των συστατικών του Σύμπαντος. Μιλάμε τώρα για ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες, κάθε γαλαξίας με 100 δισεκατομμύρια άστρα και παρόλα αυτά αυτό είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι των συστατικών του Σύμπαντος.

Η ύλη που σου είπα βλέπουμε ότι υπάρχει, βλέπουμε την επίδραση που αυτή έχει στο περιβάλλον της αλλά δεν ξέρουμε από τι αποτελείται. Αυτή είναι η λεγόμενη σκοτεινή ύλη, γιατί δεν ξέρουμε τα σωματίδια από τα οποία αποτελείται. Από το 1998 και μετά είδαμε επίσης ότι υπάρχει ένα διαφορετικό είδος ενέργειας, την ονομάσαμε ‘σκοτεινή ενέργεια’, γιατί δεν ξέρουμε ακριβώς τι είναι, η οποία ενέργεια όμως επιδρά στο Σύμπαν, ώστε τα τελευταία 6 δισεκατομμύρια χρόνια να κάνει το Σύμπαν να διαστέλλεται. Η διαστολή αυτή δεν γίνεται ομαλά αλλά επιτυχανυνόμενη. Διαστέλλεται δηλαδή το Σύμπαν πολύ γρηγορότερα από αυτό που περιμέναμε. Υπάρχει δηλαδή ένα χοντρικά 95% της ύλης που, παρότι βλέπουμε ότι υπάρχει, δεν ξέρουμε τι είναι.

Από την πλευρά της αστροφυσικής αυτό που ελπίζουμε τώρα είναι να βρεθούν τα συστατικά της σκοτεινής αυτής ύλης. Υπάρχουν βέβαια ήδη διάφορες θεωρίες.

Πρόκειται για βασικά ερωτήματα του ανθρώπου που ξεκινούν σε όλους μας από τότε που είμαστε πιτσιρίκια: ποιοι είμαστε; από που προερχόμαστε; πού πάμε; Αυτά τα ερωτήματα μπορεί να μη βάζουν φακές στο πιάτο μας αλλά είναι βασικά ερωτήματα που θέλουμε υπαρξιακά να απαντήσουμε.

Ούτως η άλλως δεν ξέρεις πού οδεύει η έρευνα. Ποιος υπολόγιζε ότι, όταν εφευρέθηκε το μικροσκόπιο, πού θα οδηγούσε αυτό στη βελτίωση της σημερινής ζωής.

Πιστεύω πάντως ότι οποιουδήποτε είδους έρευνα οδηγεί τον άνθρωπο σε κάτι καλύτερο.

Για να κλείσουμε, πιστεύετε πως μια κοινωνία όπως η δική μας, που βλέπει το μέλλον λίγο πιο απαισιόδοξα, με μεγαλύτερη αγωνία, μπορεί να θέσει ξανά τους στόχους της κοιτώντας τον ουρανό και τα αστέρια;

Είναι η μόνη ελπίδα που έχουμε νομίζω. Έχουμε καταντήσει να κοιτάμε συνέχεια στα πόδια μας, ενώ θα πρέπει να κοιτάξουμε πάνω. Ακόμα και στην πιο σκοτεινή νύχτα να σηκώσουμε το κεφάλι και να δούμε τα άστρα.

Λένε πολύ πως “εσείς που μελετάτε το Σύμπαν δεν χάνετε τον ρομαντισμό σας;”. Εγώ πιστεύω πως εμείς που ασχολιόμαστε με το Σύμπαν είμαστε πιο ρομαντικοί από τους ρομαντικούς υπόλοιπους, οπότε ναι…το να κοιτάξει κανείς ψηλά είναι το συνώνυμο του ανθρώπου.

(Κεντρική Φωτογραφία: ΑP Photo)