Γιατί λατρεύουμε τόσο πολύ τους δολοφόνους μας

Ήμουν περίπου 15 χρονών όταν αγόρασα το τελευταίο (για τότε) και χειρότερο album (για πάντα) των Guns ‘n’ Roses, το αλλοπρόσαλο Spaghetti Incident. Ένα album που αποδείχτηκε ακόμα πιο σοκαριστικά αλλοπρόσαλο, όταν ‘άνακάλυψα’ ότι στο τέλος του κρυβόταν ένα κομμάτι-φάντασμα, ένα τραγούδι που δεν αναγραφόταν στο οπισθόφυλλο και πεταγόταν μετά από δευτερόλεπτα σιωπής, για να σε προλάβει στο τσακ, λίγο πριν βγάλεις το cd από το μηχάνημα.

Το τραγούδι ήταν μία διασκευή στο “Look at Your Game, Girl” του Charles Manson, οπότε έλα τώρα, τι γίνεται εδώ, ας μου εξηγήσει κάποιος… Γιατί το cover ενός κομματιού απ’ αυτόν το τύπο έπρεπε να μείνει κρυφό; Στο κάτω κάτω δεν ήταν και τόσο άθλιο, σε σχέση με τα υπόλοιπα τουλάχιστον.

Την ίδια περίοδο σε ένα περιοδικό, κάποιος εξηγούσε τι σημαίνει το όνομα του πρωτοεμφανιζόμενου τότε Marylin Manson, όπου μάντεψε, ναι, το είχε πάρει από τον ίδιο μυστήριο τύπο. Τουλάχιστον εκεί έμαθα ότι ο Charles Manson ήταν ένας serial killer (όχι με την κλασική έννοια, βέβαια), ξεμπερδεύοντας έτσι μία και καλή με τις αφελείς απορίες που είχαν καρφωθεί στο μυαλό μου.

Ο Manson οδηγείται στη φυλακή αφού βρέθηκε ένοχος για 9 θανάτους, μεταξύ των οποίων και της εγκύου Sharon Tate, ηθοποιού και συζύγου του Roman Polanski.

Σοκάρει το πόσο βαρετή είναι η ιστορία μου για την πρώτη μου επαφή με τον μύθο των serial killers, το ξέρω, αλλά από τη στιγμή που έγινε από ασφαλή απόσταση και χωρίς να κινδυνεύσω, δεν θα μπορούσε να είναι και αλλιώς. Σόρυ κιόλας, έτσι;

Οι serial killers είναι ένα κομμάτι της pop κουλτούρας, κυρίως της αμερικανικής, εδώ και δεκαετίες. Τους πετυχαίνεις παντού. Σε βιβλία, ταινίες, σε σειρές, σε πολύωρα ντοκιμαντέρ, σε μπλουζάκια, σε αναμνηστικά (murderabilia), κυριολεκτικά παντού.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί προκαλούν τόσο μεγάλη έξαψη στο κοινό, γιατί τέτοια εμμονή, με αποτέλεσμα ακόμα και να ‘κατασκευάζονται’ νέοι και υπερβολικά αγαπητοί σαν τον Hannibal Lecter ή τον Dexter;

To ‘Μ – Ο Δράκος του Ντίσελντορφ’, του Fritz Lang, εμπνευσμένο από την αληθινή ιστορία ενός Γερμανού που δολοφονούσε μικρά παιδιά. Ήδη από το 1931 το κοινό λάτρευε να κρυφοκοιτά το μυαλό των serial killers.

Αν είσαι ένας από μας, ένας αθεράπευτα κολλημένος με ταινίες για παρανοϊκούς μακελάρηδες, θα σου δώσουμε μία σειρά από λόγους και αιτίες, μια σειρά από εξηγήσεις που θα σε κάνουν να νιώσεις καλύτερα με τον εαυτό σου.

Δεν είσαι ένας αιμοχαρής ψυχάκιας. Αλήθεια. Να, δες.

1. Η προσωποποίηση του Αρχέγονου Κακού

Ο Jeffrey Dahmer, ‘ο κανίβαλος του Μιλγουόκι’ έβραζε και αποθήκευε στο σπίτι του τα κεφάλια των θυμάτων του και στη συνέχεια έκανε σεξ με ό, τι απέμενε απ’ το υπόλοιπο σώμα τους. Ο Albert Fish, ‘ο βρυκόλακας του Μπρούκλιν’, βασάνιζε και ακρωτηρίαζε αργά και βασανιστικά τα παιδιά-θύματά του, πριν τα λυτρώσει με τον θάνατο.

Όταν συνελλήφθη ο Jeffrey Dahmer, είπε στους αστυνομικούς: “Για ό,τι έκανα, μου αξίζει να πεθάνω”. Το 1994, ένας συγκρατούμενος του, που τον φωνάζανε ‘Jesus’, τον ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου.

‘Γιατί’; Δεν υπάρχει ‘γιατί’. Δεν υπάρχει καν ερώτηση. Είναι σαν ρωτάς “γιατί ο Διάβολος είναι κακός”; Οι serial killers σκοτώνουν χωρίς να υπάρχει (φαινομενικά) λογικό κίνητρο, σκοτώνουν από ένστικτο, επειδή έτσι είναι φτιαγμένοι, επειδή τους φαίνεται σαν κάτι φυσιολογικό, όπως μας φαίνεται εμάς φυσιολογικό, το ότι πρέπει να δέσουμε τα κορδόνια μας πριν βγούμε απ’ το σπίτι.

Αυτό σημαίνει ότι εδώ έχουμε το ‘κακό’ στην απλούστερη μορφή του, με αποτέλεσμα το ψυχολογικό βάρος να κατανοήσουμε το ‘γιατί συμβαίνει αυτό’, να φεύγει από πάνω μας. Εδώ έχουμε την πιο απλουστευτική διάκριση μεταξύ καλού και κακού, η οποία ούτως ή άλλως, μας είναι υπερβολικά οικεία από μικρά παιδιά. “Καλό αυτό”, “μη, κακό εκείνο” και πάει λέγοντας.

Τόσο απλά. Ο προϊστορικός άνθρωπος δεν έψαχνε τα κίνητρα του λιονταριού που τον κυνηγούσε, ήθελε μόνο να το σκοτώσει για να γλιτώσει. Πρόκειται για το αρχέγονο κακό, αυτό που δεν χρειάζεται να κατανοηθεί, μόνο να εξαληφθεί.

Αυτή η απλοϊκή θεώρηση του κόσμου μας ξεκουράζει και, κυρίως, ικανοποιεί την ανάγκη μας για απαντήσεις: τις δίνει χωρίς να χρειαστεί να σκεφτούμε το παραμικρό.

2. Υπενθύμιση ότι δεν ελέγχουμε τη ζωή μας

Περισσότερες από 20 φοιτήτριες στην Αμερική των 70s, πίστεψαν ότι δεν μπορούσε να τους συμβεί τίποτα κακό, κάνοντας λίγη παρέα με έναν γοητευτικό δικηγόρο. Αντίθετα όμως, ο Ted Bundy πίστευε ότι θα μπορούσαν να τους συμβούν πολλά ‘κακά’ και φρόντισε γι’ αυτό. Ο πιο διάσημος ίσως serial killer, κατακρεουργώντας και βιάζοντας αυτές τις κοπέλες που τον εμπιστεύτηκαν, σκότωσε και κάτι ακόμα: την ψευδαίσθηση του ελέγχου.

Τα θύματα του Bundy είχαν όλα παρόμοια μαλλιά με εκείνα της μεγάλης του αγάπης που τον παράτησε, γεγονός που σύμφωνα με τους ψυχίατρους, σήμανε και την έναρξη της μακάβριας ‘καριέρας’ του.

Από μικροί βασιζόμαστε σε αρχές και κανόνες, σε συλλογικές εμπειρίες και σε μια συνεπή λογική που θεωρούμε ότι κρατάνε τη ζωή μας σε μια τάξη, ότι μας κρατάνε ασφαλείς. Πιστεύουμε ότι για όλα υπάρχει μία εξήγηση, ότι ζούμε μία ζωή σαν αυτές που βλέπουμε στις ταινίες όπου όλα, ΜΑ ΟΛΑ, συμβαίνουν για κάποιον λόγο. Και ξαφνικά σκάει ένα τυχαίο γεγονός, όπως πχ ένας θάνατος και ανατρέπει τα πάντα, μας ρίχνει ξανά γυμνούς στο χάος του σύμπαντος.

Οι serial killers, λοιπόν, εκπροσωπούν αυτό το τυχαίο, αυτό το παράλογο της ζωής. Τη στιγμή που εμείς προσπαθούμε μάταια να την ελέγξουμε, σκάει ένα ‘τέρας’ απ’ το πουθενά και σου υπενθυμίζει ότι ζεις στο απόλυτο χάος. Στη ζωή αυτό το τέρας είναι η αρρώστια, είναι η απώλεια, είναι η κάθε είδους ατυχία που απλώς συμβαίνει, χωρίς να υπάρχει λόγος. Στις ταινίες (ή στα δελτία ειδήσεων) αυτό το τέρας είναι ο ‘δολοφόνος που σκοτώνει χωρίς λόγο’.

–Γεια σου και σένα, Ted.

Και τι; Είναι αυτός σοβαρός λόγος για να κολλάμε με την κουλτούρα των serial killers; Μας αρέσει δηλαδή να έρχεται κάποιος και να μας ξεκουνάει, να γεμίζει το μυαλό μας πάλι με την αβεβαιότητα της ύπαρξης; Χμμμ κι όμως μας αρέσει, γιατί βιώνουμε τον θάνατο χωρίς να πέφτουμε θύμα του, κάτι που σημαίνει ότι εκείνη τη στιγμή έχουμε τον έλεγχο πάνω του, έστω και εικονικά.

Είναι κάπως παράδοξο, το ξέρω.

3. Παραμύθια για μεγάλους

Ο John Wayne Gacy Jr ήταν ένας γλυκύτατος κλόουν που όταν δεν πήγαινε σε παιδικά πάρτι να μοιράσει μπαλόνια και να πει όμορφα παραμυθάκια, απήγαγε και σκότωνε ανήλικα αγόρια. Μέχρι την εκτέλεσή του με θανατηφόρα ένεση το 1994, υπολογίζεται ότι σκότωσε τουλάχιστον 33 παιδιά, δίνοντας στην pop κουλτούρα τον πιο creepy clown που έχει υπάρξει μέχρι σήμερα.

-Steven King, αυτό που βλέπεις είναι η πλάτη μου. Κανένα It.

Αυτά τα παραμύθια που έλεγε ο κ. Gacy Jr δεν σταματούν ποτέ να μας αρέσουν, όσο χρονών και αν φτάσουμε, όσους λογαριασμούς και αν έχουμε να πληρώσουμε.

Οι ιστορίες με serial killers είναι για τους ενήλικες ότι είναι τα παραμύθια με δράκους για τα παιδιά, με τη διαφορά ότι οι δεύτεροι δύσκολα παραδέχονται την απόλαυση που νιώθουν, παρακολουθώντας πνιγμούς και ξεκοιλιάσματα. Είναι σαν τα βίντεο με εκτελέσεις ή τρακαρίσματα που κυκλοφορούν στο ίντερνετ: τρέχουν να τα δουν, αλλά την ίδια στιγμή νιώθουν και μια υποσυνείδητη ενοχή.

Αυτοί οι δολοφόνοι αντιπροσωπεύουν κάτι ‘larger than life’, μοιάζουν με τα απίστευτα τέρατα που συναντούσες μικρός στους ελληνικούς μύθους ή με τους εξωφρενικούς bad guys των κόμικς. Είναι ας πούμε το ‘ώριμο αντίστοιχό’ τους και απλώς δεν έπαψαν ποτέ να σε γοητεύουν. Γιατί; Γιατί να σ’ αρέσουν οι τρομακτικές ιστορίες από παιδί ή τα θρίλερ γενικότερα; Τώρα αυτό είναι ένα άλλο ερώτημα, που θα πρέπει να αναλυθεί σε κάποιο άλλο σχετικό θέμα. Μπορούμε όμως εδώ να αναλύσουμε γιατί σ’ αρέσουν αυτού του είδους οι δολοφόνοι.

–Τι θα ‘λεγες για λίγη μουσικούλα πριν σε ξεκοιλιάσω;

4. Το τέρας της διπλανής πόρτας

Αυτή η αναντιστοιχία ανάμεσα στην εμφάνιση και στη συμπεριφορά που έχουν οι κατά συρροήν δολοφόνοι είναι αυτή που γοητεύει και τρομάζει ταυτόχρονα. Ο ίδιος συνηθισμένος άνθρωπος, που ζει ήσυχα, με τη δουλίτσα του και τη θλιβερή τηλεόρασή του, είναι ο ίδιος άνθρωπος που επί χρόνια διασκεδάζει, δολοφονώντας εσένα και εμένα.

Αυτοί οι ‘καθημερινοί άνθρωποι’ μας τρομοκρατούν, γιατί μαζί τους μπορούμε -έστω και με έναν διαστροφικό τρόπο- να ταυτιστούμε εξαιρετικά εύκολα. Μπορούμε να δούμε στο πρόσωπό τους τις δικές μας κρυφές επιθυμίες, τη δική μας δίψα για ηδονή και εν τέλει, τη δική μας σκοτεινή πλευρά, αυτή που ανησυχούμε ότι ένα γεγονός, μία αφορμή, μπορεί να τη φέρει κάποια στιγμή στην επιφάνεια. Γιατί και εμείς είμαστε το ίδιο ακριβώς: άνθρωποι της διπλανής πόρτας και άρα πιθανά θύματα ή θύτες.

Ο Ed Kemper σκότωσε τους παππούδες του σε ηλικία 15 ετών και τη μητέρα του 10 χρόνια αργότερα. Ήθελε τον χρόνο του.

Επιπλέον, οι serial killers -τουλάχιστον όσοι πιάστηκαν- ήταν συνήθως, εκτός από ‘ήσυχα ανθρωπάκια’ και εξαιρετικά ευφυείς, έως και γοητευτικοί ως προσωπικότητες. Αυτά τα χαρίσματά τους επέτρεψαν να μπορούν να δρουν για πολλά χρόνια, ξεφεύγοντας απ’ την αστυνομία ή ακόμη και πολλές φορές, παίζοντας μαζί της, όπως είδαμε στο Zodiac του David Fincher.

Το πόσο μας εξιτάρουν αυτοί οι ψυχάκηδες, αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι οι σκηνοθέτες δεν τολμούν να βάλουν έναν κοινό μπάτσο που τρώει τηγανιτές φτερούγες κοτόπουλου μέσα στο περιπολικό του να τους συλλάβει. Τοποθετούν στην ιστορία έναν καταραμένο ντετέκτιβ, έναν πανέξυπνο αντιήρωα, τον μόνο που μπορεί να εισχωρήσει στο ιδιοφυές σύμπαν του serial killer, χωρίς να τον απομυθοποιήσει στα μάτια μας. Ναι, ο αντισυμβατικός ντετέκτιβ είναι ένας καθρέφτης του serial killer, που μας βοηθά να ταυτιστούμε και μαζί του, απαλύνοντας μας για λίγο τις ενοχές που αγαπήσαμε έναν παρανοϊκό δολοφόνο. Ενδόμυχα ήθελες να γλιτώσει, έτσι δεν είναι; 

Εσύ, λοιπόν, πού έτρεξες να δεις το Mindhunter ή που ακόμα κολλάς στην TV, όποτε πέφτεις πάνω στη ‘Σιωπή των Αμνών’, πάρε βαθιές αναπνοές και χαλάρωσε. Δεν είσαι ψυχάκιας, ούτε έχεις κάτι να φοβάσαι. Άλλωστε υπολογίζεται, ότι οι serial killers ευθύνονται παγκοσμίως για λίγότερο από το 1% των φόνων που διαπράττονται. Είσαι ένας συνηθισμένος άνθρωπος (προς το παρόν τουλάχιστον).