Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε σοβαρά για το Snapchat Dysmorphia

Τέλη Μαρτίου. Σε ένα από τα meetings στην εταιρεία με smartphones που εργάζομαι καταλήγουμε να λανσάρουμε ως πρωταπριλιάτικη είδηση τη δημιουργία της ‘Selfie Cream’, μίας κρέμας που με την πρώτη χρήση θα έδινε στο πρόσωπό σου τα τέλεια χαρακτηριστικά για να βγάλεις selfie χωρίς να χρειάζεσαι κάποιο από τα διαθέσιμα φίλτρα των συσκευών. Η τεράστια απήχηση της είδησης (και η πεποίθηση μέρους του κοινού ότι πρόκειται για πραγματική κρέμα) γέννησε έναν διάλογο για το αν απέχουμε λίγο καιρό μέχρι το πραγματικό λανσάρισμα ενός τέτοιου προϊόντος.

Τρομακτικό; Σίγουρα. Αλλά και αναμενόμενο. Το τελευταίο διάστημα, άλλωστε, όλο και περισσότερα άτομα παγκοσμίως επισκέπτονται κάποιον πλαστικό χειρουργό ζητώντας του να ‘πειράξει’ (ουσιαστικά παραμορφώσει) το πρόσωπό τους ώστε να μοιάζουν με την εικόνα που τους ‘χαρίζουν’ τα φίλτρα από τις δημοφιλείς πλατφόρμες. Το Snapchat Dysmorphia, όπως αποκαλείται, έχει χτυπήσει και την ελληνική πόρτα και οι συνέπειές του είναι κάτι παραπάνω από ορατές. Σε οθόνες και μη.

Στις αρχές του 2018, πολλές εφημερίδες παγκοσμίως ανέφεραν την αυξημένη ανησυχία που υπάρχει σχετικά με τις επιδράσεις που έχει η χρήση των social media στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων αλλά και στην υγεία τους. Περισσότερο, αναδύθηκε η ανησυχία σχετικά με την επιρροή των δυο δημοφιλών εφαρμογών φωτογραφίας, Snapchat και Instagram, στην απόφαση για πλαστική χειρουργική επέμβαση. Δύο πλατφόρμες με εκατομμύρια ενεργούς χρήστες (187 και 600 εκατομμύρια αντίστοιχα) που παρέχουν διαφόρων ειδών φίλτρα και μέσα ώστε να μπορεί το δέρμα να φαίνεται πιο λείο, τα χείλη μεγαλύτερα και πιο ζουμερά, τα μάτια πιο μεγάλα (χαρακτηριστικά που συνάδουν με τα στάνταρ ομορφιάς της Δυτικής κοινωνίας) και γενικότερα επιτρέπουν μια αλλαγή και παραμόρφωση στα φυσικά χαρακτηριστικά της εμφάνισης.

Έρευνα, μάλιστα, του πραγματοποιήθηκε πριν από ακριβώς έναν χρόνο (Ιούνιος 2018) βρήκε πως οι πλατφόρμες αυτές έχουν στενή σύνδεση με διατροφικές διαταραχές, αλλά και με την υπερβολική προσοχή στην εξωτερική εμφάνιση του σώματος. Ουσιαστικά, μέσα στις πλατφόρμες αυτές, ο άνθρωπος βλέπει τον εαυτό του αποκλειστικά επεξεργασμένο και χάνει την αίσθηση του πως πραγματικά μοιάζει. Έτσι, μόλις έρχεται αντιμέτωπος με την πραγματικότητα βιώνει έντονα συναισθήματα, απογοητεύεται, κάνει συγκρίσεις και οδηγείται στο φαινόμενο του ‘Snapchat Dysmorphia’.

123RF

Σε γενικές γραμμές, ο όρος ‘Snapchat Dysmorphia’ είναι πολύ πρόσφατος και θεωρείται ακόμη πολύ νωρίς για να μπορεί να υιοθετηθεί πλήρως από την επιστημονική κοινότητα, ωστόσο το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι στρέφονται στα φίλτρα του Snapchat και Instagram προκειμένου να εμπνευστούν για ενδεχόμενες χειρουργικές επεμβάσεις αποτελεί μείζον θέμα. Ενδεικτικά, στατιστικά στοιχεία του 2017 από το AAFPRS δείχνουν ότι περίπου το 55% από τις πλαστικές επεμβάσεις στο πρόσωπο έγιναν με αίτημα να φαίνεται καλύτερα στα social media, ποσοστό που αυξήθηκε κατά 13% από την προηγούμενη χρονιά, αναλύει η ψυχολόγος υγείας Πηνελόπη Μελίδου και στέκεται στα ψυχολογικά αίτια του φαινομένου.

Έχει βρεθεί ότι υπάρχει μια σχέση μεταξύ του φαινομένου ‘Snapchat Dysmorphia’ και της Σωματοδυσμορφικής Διαταραχής (ΣΔΔ). Πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο σκέψης του ατόμου που πάσχει σχετικά με την εικόνα σώματός του. Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου με ΣΔΔ είναι η επίμονη ενασχόληση με ένα φανταστικό ή μηδαμινό ελάττωμα στη φυσική εμφάνιση, οι επίμονες σκέψεις σχετικά με την εξωτερική εμφάνιση, η συνεχής αναζήτηση επιβεβαίωσης από άλλους ανθρώπους για το σώμα του, το συνεχές κοίταγμα στον καθρέπτη ή σε άλλες αντανακλαστικές επιφάνειες, η αποφυγή κοινωνικών περιστάσεων ώστε να μη δουν οι άλλοι τις αντιλαμβανόμενες ‘ατέλειες’ στο σώμα, η χρήση καπέλου/κασκόλ/make up για να κρύψει την αντιλαμβανόμενη ατέλεια και η επιθυμία για πλαστική επέμβαση ώστε αυτή να διορθωθεί.

Για να διαγνωστεί κανείς με ΣΔΔ βασικό κριτήριο αποτελεί η κλινικά σημαντική – έντονη δυσφορία και/ή έκπτωση λειτουργικότητας σε διάφορους τομείς της ζωής μας (κοινωνική, επαγγελματική, προσωπική ζωή κ.α,) που μπορεί να φέρει η εμπειρία με ένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά

Η Δρ. Βίλλυ Ροδοπούλου έχει έρθει σε επαφή με ασθενείς που ζητούν να μοιάσουν στη φιλτραρισμένη πραγματικότητα των οθονών.

Η προώθηση μιας μη ρεαλιστικής πραγματικότητας από τα social media στην καθημερινότητα επηρεάζει αδιαμφισβήτητα τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας. Μέσα, μάλιστα, στην κοινωνική πίεση της εποχής είναι λογικό να ενταχθεί κάνεις σε τυποποιημένα πρότυπα και να συγκρίνει συνεχώς τον εαυτό του με αυτά. Κάτι που δεν είναι υγιές αλλά επικίνδυνο, καθώς η άκριτη μίμηση κι όχι απλώς η έμπνευση δημιουργεί έλλειψη ταυτότητας και υπερβολές. Αναρωτηθείτε πόσο σύνηθες είναι, δυστυχώς, το θέαμα παραφουσκωμένων χειλιών, ζυγωματικών και προσώπων γενικά, που συχνά είναι παγωμένα σαν πεθαμένα. Η έλλειψη κίνησης είναι έλλειψη ζωής, ενώ και η έστω και μικρή απόκλιση από το όριο των φυσικών αναλογιών είναι αντιληπτή στο ανθρώπινο μάτι, παράγοντας ένα αποτέλεσμα άκρως αφύσικο και παραμορφωμένο. Όταν όμως η μόδα αφορά την υγειά τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Η ασφάλεια της ψυχής και του σώματος είναι προτεραιότητα και το ‘back to normal’ πιο αναγκαίο από ποτέ, είναι τα πρώτα λόγια της έμπειρης πλαστικού χειρουργού που ειδικεύεται στην αισθητική χειρουργική εντός και εκτός συνόρων. Η συζήτησή μας πηγαίνει στην ευθύνη που έχει ένας πλαστικός χειρουργός μπροστά σε ένα περιστατικό με χαρακτηριστικά Snapchat Dysmorphia.

Η μεγαλύτερη ευθύνη που έχουν οι πλαστικοί χειρουργοί, όχι μόνο απέναντι στον ασθενή αλλά και στην ίδια τους την επιστήμη, είναι να έχουν τη γνώση, την ικανότητα και τη διαύγεια να αναγνωρίζουν τα σημάδια αυτά και να κατευθύνουν σωστά τον κάθε ασθενή που προστρέχει στη βοήθειά τους. Η άγνοια και η αδιαφορία για την ψυχική υγειά των ασθενών στο βωμό του κέρδους είναι απόλυτα καταδικαστέα, ενώ η εφαρμογή περαιτέρω θεραπειών σε ασθενείς με τέτοια προβλήματα δεν είναι μόνο ανήθικη, αλλά και δυστυχώς επιπλέον επιζήμια, καθώς χρειάζονται κάτι που στην πραγματικότητα δεν μπορεί να τους το προσφέρει καμία βελόνα και κανένα νυστέρι. Αυτό που είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικό είναι οι ποικίλες και αμφιβόλου ποιότητας κλινικές, κέντρα αισθητικής κτλ. χωρίς ιατρικό ή με ελλιπώς εκπαιδευμένο ανειδίκευτο ιατρικό προσωπικό, που εκμεταλλεύονται και καλλιεργούν τις ανασφάλειες αυτές και καταστρέφουν πρόσωπα και ζωές. Δυστυχώς δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε συναντήσει τέτοιες περιπτώσεις και βαίνουν αυξανόμενες, αναφέρει και επισημαίνει την ανάγκη επιστροφής σε ένα υγιές πρότυπο.

Είναι απαραίτητο οι ασθενείς να μην καταφεύγουν σε παρεμβάσεις εξαιτίας εξωτερικών πιέσεων αλλά επειδή οι ίδιοι συνειδητά το επιθυμούν, έχοντας κατανοήσει πλήρως, μετά από διεξοδική συζήτηση, τις επιπλοκές, το κόστος, τη μονιμότητα αλλά και το προσδοκώμενο αποτέλεσμα

Η προσωπική μου απαράβατη αρχή είναι το μέτρο και η φυσικότητα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η λέξη όμορφος προέρχεται από τη λέξη εύμορφος (ευ + μορφή), δηλαδή αυτός που ευχαριστεί τις αισθήσεις μας με το παρουσιαστικό του. Και φυσικά ευχαριστείται και ο ίδιος. Άρα είναι σαφές ότι η όμορφη εμφάνιση επιδρά στον ψυχισμό του φέροντος αλλά και των γύρω του ενισχύοντάς τον. Φτιάχνοντας τη μορφή των ασθενών, λοιπόν, τους χαρίζουμε ομορφιά, πρωτίστως εξωτερική, καθώς και τη δυνατότητα να τη μετουσιώσουν και σε εσωτερική. Πάντα, φυσικά, χωρίς καμία παραποίηση ή υπερβολή, μιας και θεωρώ ‘ασέλγεια’ προς την ομορφιά και αισθητική τα υπερβολικά αποτελέσματα που μας περιβάλλουν ολοένα και περισσότερο εντός και εκτός οθόνης.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

1. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders . Washington, D.C.; 2013. 10.1176/appi.books.9780890425596

2. Dey, J. K., Ishii, M., Phillis, M., Byrne, P. J., Boahene, K. D., & Ishii, L. E. (2015). Body dysmorphic disorder in a facial plastic and reconstructive surgery clinic: measuring prevalence, assessing comorbidities, and validating a feasible screening instrument. JAMA Facial Plastic Surgery, 17(2), 137–143.

3. Frederick, D. A., Lever, J., & Peplau, L. A. (2007). Interest in cosmetic surgery and body image: Views of men and women across the lifespan. Plastic and Reconstructive Surgery, 120(5), 1407–1415.

4. Kamleshun, R., & Mejias, S. G. (2018). Is "Snapchat Dysmorphia" a Real Issue? Cureus.

5. Larson, K., & Gosain, A. K. (2012). Cosmetic surgery in the adolescent patient. Plastic and Reconstructive Surgery, 129(1), 135e–141e.

6. McLean, S. A., Paxton, S. J., Wertheim, E. H., & Masters, J. (2015). Photoshopping the selfie: Self photo editing and photo investment are associated with body dissatisfaction in adolescent girls. International Journal of Eating Disorders, 48(8), 1132–1140.

7. More people want surgery to look like a filtered version of themselves, rather than a celebrity, cosmetic doctor says. (2018): http://www.independent.co.uk/life-style/cosmetic-surgery-snapchat-instagram-filtersdemand-celebrities-doctor-dr-esho-london-a8197001.html.

8. Rajanala, S., Maymone, M. B., & Vashi, N. A. (2018). Selfies—living in the era of filtered photographs. JAMA Facial Plastic Surgery, 20(6), 443–444.

9. Saunders, J. F., & Eaton, A. A. (2018). Snaps, Selfies, and Shares: How Three Popular Social Media Platforms Contribute to the Sociocultural Model of Disordered Eating Among Young Women. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 21(6), 343–354.

10. “Snapchat dysmorphia”: is the stress of social media driving teen to plastic surgery?. (2018): https://www.everydayhealth.com/wellness/united-states-of-stress/what-snapchat-dysmorphia-detailed-look-trend/

11. “Snapchat dysmorphia” points to a troubling new trend in plastic surgery. (2018): https://www.huffingtonpost.com/entry/snapchatdysmorphia_us_5a8d8168e4b0273053a680f6.

12. Tiggemann, M., Hayden, S., Brown, Z., & Veldhuis, J. (2018): The effect of Instagram “likes” on women’s social comparison and body dissatisfaction. Body Image, 26, 90–97.

13. Ward, B., Ward, M., Fried, O., & Paskhover, B. (2018). Nasal distortion in short- distance photographs: the selfie effect. JAMA Facial Plastic Surgery, 20(4), 333–335.

14. Δημητροπούλου, Ε., & Γιαννοπούλου, Ι. (2016). Σωματοδυσμορφική Διαταραχή σε εφήβους: Σύγχρονα δεδομένα και γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία. Γνωσιακή-συμπεριφοριστική έρευνα και θεραπεία, 2(1), 19-28.

15. AAFPRS 2018: Annual Survey Reveals Key Trends In Facial Plastic Surgery. (2018): https://www.aafprs.org/media/stats_polls/m_stats.html

Κεντρική φωτογραφία: Snapchat/Kylie Jenner