Μεσαιωνικές γιορτές στην Ισπανία

Αν βρεθείτε στη Μαδρίτη το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου, κάντε μια μικρή εκδρομή προς τα βόρεια, στην επαρχία της Σεγόβια. Θα σας περιμένουν αλλόκοτες φιγούρες, ιππότες και τοξότες, άρχοντες και γελωτοποιοί, δεσποσύνες και τροβαδούροι, δήμιοι και ιεροεξεταστές για να σας μεταφέρουν στον ισπανικό Μεσαίωνα. Ένα μοναδικό ταξίδι μέσα στο χρόνο που αν το κάνετε, θα σας μείνει αξέχαστο. Το ONEMAN θα φροντίσει να σας ξεναγήσει σήμερα σε δυο από τις σημαντικότερες μεσαιωνικές γιορτές της περιοχής, την “νύχτα των κεριών” στην Πεδράθα και την “φιέστα των προνομίων” στην Σεπούλβεδα. Ξεκινάμε το οδοιπορικό μας από την Καστίγια ι Λεόν, το διαμέρισμα στο οποίο ανήκουν η Σεγόβια και τα χωριά της.

Στο τεράστιο οροπέδιο που βρίσκεται βόρεια και δυτικά της Μαδρίτης, εκτείνεται το μεγαλύτερο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ισπανίας, η περίφημη Καστίγια ι Λεόν. Η Καστίγια χρωστάει το όνομά της στα αναρίθμητα κάστρα που είναι διάσπαρτα στο έδαφός της (από το λατινικό castellum, υποκοριστικό του castrum). Δε χρειάζεται να τα ψάξετε γιατί υπάρχουν παντού. Επί μια χιλιετία χτίζονταν ασταμάτητα με αποτέλεσμα η Καστίγια να έχει το μεγαλύτερο αριθμό κάστρων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο στην Ευρώπη.

Η νύχτα των κεριών στην Πεδράθα

Τα κάστρα, γύρω από τα οποία χτίστηκαν όλες οι σημερινές πόλεις, κωμοπόλεις και χωριά (μια και είναι δύσκολο να συναντήσεις οικισμό στην περιοχή χωρίς τουλάχιστον ένα “καστίγιο”), άκμασαν την εποχή του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης και αποτέλεσαν το κυρίαρχο κοινωνικό καταφύγιο, με αποτέλεσμα μέσα σε αυτά να αναπτυχθούν ήθη, έθιμα και συνήθειες που χαρακτήρισαν την καθημερινότητα των κατοίκων για πολλούς αιώνες.

Αυτήν ακριβώς την καθημερινότητα εκείνης της εποχής αναπαριστούν οι σημερινοί κάτοικοι της Καστίγια στις γιορτές που διοργανώνουν κάθε χρόνο σε πόλεις και χωριά. Η Σεγόβια, η Σαλαμάνκα, το Τολέδο, η Λεόν, η Άβιλα, η Βαγιαδολίδ, η Θαμόρα, η Παλένθια, όλες οι σύγχρονες μητροπόλεις της Καστίγια θυμούνται το παρελθόν τους με μια σειρά από εκδηλώσεις αφιερωμένες στα σκοτεινά χρόνια της Ιεράς Εξέτασης και των σιδερόφρακτων ιπποτών.

Εμείς σήμερα θα φύγουμε από τις μεγάλες πόλεις της Καστίγια και θα αναζητήσουμε τις ξακουστές μεσαιωνικές γιορτές που διοργανώνουν κάθε Ιούλιο δύο μικρά γειτονικά χωριά της επαρχίας της Σεγόβια, η Πεδράθα δε λα Σιέρα και η Σεπούλβεδα. Πριν αρχίσουμε όμως το ταξίδι μας, ας τοποθετηθούμε και ιστορικά. Όσοι διαβάσατε το πρώτο μέρος του αφιερώματος στην μεσαιωνική Ισπανία, θα θυμάστε ότι από το 711 μ.Χ. και μετά, με το μεγαλύτερο τμήμα της Ιβηρικής να βρίσκεται υπό αραβική κατοχή, ξεκίνησε η “Ρεκονκίστα”, η προσπάθεια δηλαδή των Ισπανών να ανακαταλάβουν τα εδάφη τους, κάτι που διήρκεσε οχτώ αιώνες και ολοκληρώθηκε το 1492 μ.Χ. με την παράδοση της Γρανάδας από τους Μαυριτανούς στους Καθολικούς Βασιλείς.

Κάτοικοι της Σεπούλβεδα αγωνίζονται στη διελκυστίνδα

Η Ρεκονκίστα ξεκίνησε από το πριγκιπάτο των Αστούριας και εξαπλώθηκε προς τον Νότο. Σε κάθε μέρος που απελευθέρωναν οι Καθολικοί έχτιζαν και ένα κάστρο για να σιγουρέψουν την ασφάλεια των κατοίκων και να έχουν ένα παραπάνω ορμητήριο για τις επόμενες επιθέσεις τους. Κάπως έτσι σχηματίστηκε το περίφημο αμυντικό τόξο που ξεκινούσε από το Λεβάντε και κατέληγε στην Εξτρεμαδούρα. Τα κάστρα πρωταγωνίστησαν για περίπου μια χιλιετία στην Ισπανία. Και ήταν αρκετά μεγάλη η χρονική αυτή περίοδος, ώστε οι οικισμοί, τα χωριά και οι πόλεις που βρίσκονταν είτε μέσα σε αυτά, είτε (κυρίως) έξω και γύρω από αυτά, να συνδεθούν άρρηκτα μαζί τους και να διαμορφώσουν μια ιδιαίτερη κοινωνική πραγματικότητα και συμπεριφορά.

Αυτήν ακριβώς την καθημερινότητα του Μεσαίωνα, που αναπτύχθηκε στα κάστρα (έδρες και προπύργια στα κατάσπαρτα πριγκιπάτα, κομητείες, δουκάτα, βαρονίες κλπ), αναπαριστούν οι σημερινοί κάτοικοι της Ισπανίας. Οι μεσαιωνικές γιορτές διοργανώνονται σε όλη την επικράτεια, όμως στο διαμέρισμα της Καστίλης συναντάμε τις πιο πολλές, αλλά και τις πιο ενδιαφέρουσες. Σήμερα θα σας παρουσιάσω την “νύχτα των κεριών” και την “φιέστα των προνομίων”. Γιατί διάλεξα αυτές τις δυο; Πρώτον, διότι πρόκειται για δυο από τις πιο γνωστές και χαρακτηριστικές περιπτώσεις και δεύτερον, γιατί έχω βρεθεί σε αυτές τις γιορτές, τόσο στην Πεδράθα όσο και στην Σεπούλβεδα, οπότε μπορώ να σας περιγράψω με περισσότερες λεπτομέρειες το τί ακριβώς συμβαίνει εκεί κάθε χρόνο, τον μήνα Ιούλιο.

ΠΕΔΡΑΘΑ – Η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΚΕΡΙΩΝ

Το υπέροχο κάστρο της Πεδράθα

Η Πεδράθα είναι ένα μικρό χωριό 450 κατοίκων, 37 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Σεγόβια. Ο οικισμός, που βρίσκεται στους πρόποδες του εντυπωσιακού όγκου της οροσειράς της Γουαδαράμα και είναι χτισμένος πάνω σε έναν μικρό λόφο, διατηρεί τον μεσαιωνικό του σχεδιασμό. Περιβάλλεται από τείχος, διαθέτει μόνο μια είσοδο και στη βόρεια πλευρά δεσπόζει το πραγματικά πανέμορφο κάστρο. Η Πεδράθα ανακηρύχθηκε Ευρωπαϊκό διατηρητέο μνημείο το 1951. Όλοι οι δρόμοι είναι λιθόστρωτοι και φυσικά απαγορεύονται τα οχήματα.

Η Puerta de la Villa, δηλαδή η (μοναδική) είσοδος στο χωριό, χτίστηκε τον 11ο αιώνα και ανακατασκευάστηκε τον 16ο, όταν άρχοντας της Πεδράθα ήταν ο Ίνιγο Φερνάντεθ ντε Βελάσκο, του οποίου ο θυρεός διατηρείται μέχρι σήμερα στο σημείο. Ακριβώς πάνω από την είσοδο, βρίσκεται ένας πύργος, που για αιώνες ήταν η φυλακή του οικισμού. Στον πύργο κατοικούσε ο δεσμοφύλακας, ενώ από κάτω υπήρχαν οι χώροι για τους έγκλειστους. Για τους απλούς εγκληματίες (συνήθως τους κοινούς κλέφτες), είχαν χτιστεί δυο ξύλινα κελιά διαστάσεων 3Χ3 μέτρα, όπου δεν έμπαινε φως και μέσα στα οποία μπορούσαν να κρατηθούν μέχρι δεκαπέντε άτομα για αρκετές μέρες.

Η είσοδος της Πεδράθα και η φυλακή

Για τους φονιάδες τα πράγματα ήταν πολύ πιο σκληρά. Ο δεσμοφύλακας τους πετούσε από ψηλά σε έναν κλειστό χώρο που βρισκόταν χαμηλά στο κτίσμα. Η πτώση προκαλούσε κατάγματα κυρίως στα πόδια, εκμηδενίζοντας κάθε πιθανότητα για απόδραση. Σε όλα τα κελιά που βρίσκονταν ψηλότερα, υπήρχαν μικρές καταπακτές, από τις οποίες ρίχνονταν όλες οι ακαθαρσίες των εκεί φυλακισμένων στον χώρο των φονιάδων. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι κάτω κρατούμενοι πέθαιναν μέσα σε αγωνία μετά από λίγες μέρες είτε από τα τραύματά τους είτε από μολύνσεις και ο δήμιος της Σεγόβια ήταν εκείνος που έπαιρνε τα πτώματα. Ο πύργος της φυλακής αποκαταστάθηκε τον περασμένο αιώνα και λειτουργεί ως μουσείο.

Το κάστρο χτίστηκε τον 13ο αιώνα και η οχύρωσή του ενισχύθηκε τον 16ο με την προσθήκη δυο σειρών από τείχη. Το εσωτερικό, πάνω και γύρω από τον πύργο της τιμής και το εξωτερικό και πολύ μεγαλύτερο στην πίσω μεριά του λόφου, όπου τοποθετήθηκε μια σειρά από κανόνια. Το 1926, ο Βάσκος ζωγράφος Ιγνάθιο Θουλοάγα, αγόρασε το κάστρο και το αναστήλωσε, εγκαθιστώντας μέσα σε αυτό το ατελιέ του. Οι κληρονόμοι του, χρησιμοποίησαν τον ένα πύργο για να στήσουν μια έκθεση με έργα του ζωγράφου. Σήμερα το κάστρο της Πεδράθα ανήκει ακόμα στην οικογένεια Θουλοάγα, η οποία πάντως έχει παραχωρήσει τη διαχείρισή του στις τοπικές αρχές. 

Η νύχτα των κεριών στην Πεδράθα

Κάθε καλοκαίρι, το πρώτο και το δεύτερο Σάββατο του Ιουλίου, οι κάτοικοι μεταμορφώνονται κυριολεκτικά και ξαναζούν την μεσαιωνική καθημερινότητα. Οι μισοί ντύνονται με ρούχα της εποχής, ενώ προσλαμβάνονται αρκετοί ηθοποιοί που μεταμφιέζονται και παίζουν διάφορους ρόλους, όπως του γελωτοποιού, του ζητιάνου, του τροβαδούρου και του δήμιου. Στον κεντρικό δρόμο στήνεται υπαίθρια αγορά, ενώ έξω από το κάστρο λαμβάνουν χώρα αγωνίσματα του Μεσαίωνα, όπως η ξιφομαχία, η τοξοβολία, η διελκυστίνδα κ.α., στα οποία μπορούν να πάρουν μέρος και οι επισκέπτες.

Οι άλλοι μισοί κάτοικοι αναλαμβάνουν να στήσουν σε όλους τους δρόμους, τα πεζούλια, τα παράθυρα και τις αυλές, χιλιάδες μικρά κεριά, τα οποία και ανάβουν λίγο πριν δύσει ο ήλιος. Το θέαμα είναι μαγευτικό. Πλανόδιοι μουσικοί παίζουν μεσαιωνικές μελωδίες, ενώ ρέει άφθονο το τοπικό κρασί και η μπύρα. Το μόνο φως σε όλο τον οικισμό προέρχεται αποκλειστικά από τα κεριά και η συνηθισμένη συννεφιά της Καστίγια προσδίδει μια ακόμα πιο σκοτεινή αίσθηση.

Ηθοποιός μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο, στο μεσαιωνικό παζάρι της Πεδράθα

Μόλις ολοκληρωθεί το άναμμα των κεριών, ξεκινάει το λεγόμενο “κοντσέρτο των κεριών” με έργα κλασικής μουσικής στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον δρόμο που οδηγεί στο κάστρο. Στα φετινά “Conciertos de las Velas”,, όπως ονομάζονται στα ισπανικά, το πρόγραμμα έχει ως εξής: Το Σάββατο 4 Ιουλίου, η συμφωνική ορχήστρα Barbieri θα παίξει αποσπάσματα από όπερες των Ροσίνι, Μπιζέ, Πουτσίνι, Βέρντι κ.α. με τρεις Ισπανούς τενόρους. Το Σάββατο 11 Ιουλίου, η ορχήστρα δωματίου της Φλωρεντίας θα παίξει ανάμεσα σε άλλα, την μικρή νυχτερινή σερενάτα του Μότσαρτ και τις τέσσερις εποχές του Βιβάλντι. Για πιο αναλυτικές πληροφορίες, πατήστε εδώ. 

Βίντεο: Πεδράθα, η νύχτα των κεριών

ΣΕΠΟΥΛΒΕΔΑ – Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΩΝ

Η Σεπούλβεδα είναι μια μικρή κωμόπολη, επίσης στην επαρχία της Σεγκόβια, μόλις 18 χιλιόμετρα βόρεια της Πεδράθα και έχει 1.300 κατοίκους. Βρίσκεται χτισμένη στο τελείωμα του εθνικού Πάρκου του ποταμού Ντουρατόν και ιδρύθηκε το 1010 μ.Χ. Δε διαθέτει τη διατηρητέα ομορφιά της Πεδράθα, όμως η αμφιθεατρική της θέση, τής χαρίζει μια εκπληκτική θέα στο οροπέδιο της Καστίγια. Από τον πύργο της εκκλησίας “Βίρχεν δε λα Πένια” (η Παρθένος του βράχου) μπορεί κανείς να δει πέντε διαφορετικά κάστρα σε όλα τα σημεία του ορίζοντα.

Η γιορτή των προνομίων στην Σεπούλβεδα

Η Σεπούλβεδα δεν έχει κάστρο, είναι όμως κυκλωμένη από εντυπωσιακά τείχη. Το 1076 ο άρχοντας (κόντε) της Καστίγια, Φερνάν Γκονθάλεθ, παρέδωσε στον οικισμό την “Χάρτα των προνομίων”, υπογεγραμμένη από το βασιλιά Αλφόνσο τον 6ο. Τα προνόμια αυτά ήταν διοικητικά, φορολογικά και δικαστικά και είχαν εφαρμογή στην Extremadura Castellana, τις περιοχές δηλαδή της Καστίλης που είχαν ελευθερωθεί από τους Άραβες. Η Χάρτα περιελάμβανε 37 μικρούς οικισμούς γύρω από την Σεπούλβεδα και επικυρώθηκε εκ νέου το 1305 από τον Φερνάντο τον 4ο της Καστίλης.

Αυτά ακριβώς τα προνόμια γιορτάζουν οι κάτοικοι της Σεπούλβεδα κάθε χρόνο το τρίτο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου. Οι ντόπιοι φορούν μεσαιωνικές στολές, στολίζουν όλη την πόλη με θυρεούς, εσκούδα και λάβαρα, στήνουν και αυτοί παραδοσιακό παζάρι, αγωνίζονται σε αγωνίσματα της εποχής και φωταγωγούν τα τείχη και τα κτίρια με αναμμένους πυρσούς. Την μεσαιωνική ατμόσφαιρα συμπληρώνουν πλανόδιοι τροβαδούροι, κυρίως από τα φοιτητικά συγκροτήματα της Τούνας και τις τοπικές Εστουδιαντίνες, αλλά και θεατρικές παραστάσεις στο δρόμο, πάνω σε κινητές εξέδρες που γυρίζουν όλη την κωμόπολη.

Η Σεπούλβεδα φωτισμένη τη νύχτα

Η Σεπούλβεδα θεωρείται ως η παγκόσμια “πρωτεύουσα” του ψητού αρνιού στα κάρβουνα! Πράγμα που σημαίνει ότι μπορείτε να συνδυάσετε άρτο και θεάματα. Στα τυπικά καπηλειά της μπορείτε να απολαύσετε το τοπικό αρνάκι γάλακτος ψημένο στους παραδοσιακούς ξυλόφουρνους. Ξεκινώντας πριν με ένα πιάτο σκορδόσουπας, που περιέχει ξερό ψωμί, κόκκινο πιπέρι, δάφνη, σκόρδο, αυγό ποσέ και ελαιόλαδο. Ζητήστε την ως “sopa castellana” και θα με θυμηθείτε. Και βέβαια, ως επιδόρπιο, το “ponche segoviano” (γλυκό με βάση μπισκότο και σιρόπι, στη μέση κρέμα και πάνω αμυγδαλόπαστα), είναι ιδανικό για να ολοκληρώσετε ένα τέλειο τοπικό γεύμα ή δείπνο. 

Επιστρέφοντας τώρα στην φιέστα, κορυφαία στιγμή της είναι όταν ανάβει ο πυρσός που φωτίζει τον βασιλικό θυρεό πάνω στα τείχη και αρχίζει έτσι και επίσημα η φωταγώγηση της πόλης με τους πυρσούς. Η παράδοση λέει πως τον βασιλικό θυρεό άναβε με αναμμένο βέλος ο πιο δεξιοτέχνης τοξότης της φρουράς από την κεντρική πλατεία, τη λεγόμενη Πλάθα δε Εσπάνια. Ε, λοιπόν πιστέψτε με πως και σήμερα ακολουθείται η παράδοση, τις περισσότερες φορές τουλάχιστον. Θυμάστε τον Αντόνιο Ρεμπόγιο Λινιάν, τον τοξότη που άναψε την Ολυμπιακή φλόγα στο Στάδιο του Μοντζουίκ στους Ολυμπιακούς αγώνες της Βαρκελώνης το 1992 με μια βολή που έκοψε την ανάσα σε δισεκατομμύρια τηλεθεατές;

Πιτσιρίκια στην Σεπούλβεδα με μεσαιωνικές ενδυμασίες

Αν είστε τυχεροί, θα τον δείτε να ανάβει αυτός τον πρώτο πυρσό στην Σεπούλβεδα. Δεν το κάνει κάθε χρόνο, αλλά πάντως αρκετά συχνά. Μπορείτε να απολαύσετε το άναμμα (καθαρή βολή από τα 50 μέτρα) στο βίντεο που ακολουθεί και θα παραδεχτείτε πως πραγματικά αξίζει τον κόπο να βρεθεί κανείς στις μεσαιωνικές γιορτές της Καστίγια. Από μένα, στην περίπτωση που αποφασίσετε να ταξιδέψετε στην Ισπανία και με την ευκαιρία, να επισκεφθείτε τις μεσαιωνικές γιορτές της, είτε στην Πεδράθα, είτε στην Σεπούλβεδα, είτε οπουδήποτε αλλού στην περιοχή, καλό σας ταξίδι και να είστε σίγουροι ότι όσα δείτε, θα σας μείνουν αξέχαστα!

Βίντεο: Το άναμμα του πυρσού στον επίσημο θυρεό της Σεπούλβεδα από τον τοξότη της Ολυμπιακής φλόγας το 1992 στη Βαρκελώνη, Αντόνιο Ρεμπόγιο Λινιάν (Ιούλιος 2006)