Ο Πούτιν κόντρα στην κόρη του καλύτερου φίλου του

Οι προεδρικές εκλογές στη Ρωσία, την Κυριακή 18 Μαρτίου, έχουν το ξεκάθαρο φαβορί τους στο πρόσωπο του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος είναι έτοιμος να διανύσει την τέταρτη διαδοχική θητεία του. Ο Πούτιν είναι πραγματικά ισχυρός άνδρας της Ρωσίας.

Όλοι οι Ρώσοι Πρόεδροι, από τότε που η Ρωσία υπαγόταν στη Σοβιετία, ήταν πραγματικά φόβητρα, ακόμα και αυτός ο Νικίτα Χρουστσόφ, ο οποίος από το πουθενά έγινε Πρόεδρος μετά το θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν (δεν έχω δει την ώρα της πληκτρολόγησης την ταινία, αλλά το να παίζει ο Στιβ Μπουσέμι τον Χρουστσόφ είναι ένα όνειρο που δεν ήξερα πως είχα), μόνο που ο Πούτιν τα έχει νοικοκυρεμένα. Άντρας ικανός, κατάσκοπος, σκοπευτής, χορευτής, αναβάτης, ψαράς, γητευτής, με ένα καταπληκτικό κορμί, τυπικού Σοβιετικού πυγμάχου, για την ηλικία του (65 χρόνων), με πολύ ισχυρούς φίλους, ζάπλουτους, οι οποίοι του χρωστούν χάρες και το ξέρουν, με ένα μυστήριο να περιβάλλει τις γόνους του, την προσωπική ζωή του.

Ακόμα και τώρα, σχεδόν 10 χρόνια από τότε που η ιστορία βγήκε στην επιφάνεια, ούτε η νεράιδα της ρυθμικής γυμναστικής, Αλίνα Καμπάγεβα- προς τιμή της οποίας έδωσαν το όνομα στην κόρη τους οι γονείς της ‘χρυσής’ ολυμπιονίκη του απλού Γυναικών στο καλλιτεχνικό πατινάζ, Αλίνα Ζαγκίταβα- έχει παραδεχθεί ότι κάτι τρέχει με τον Πρόεδρο, ούτε ασφαλώς ο ίδιος και το περιβάλλον του. Η ιδιωτικότητά του μοιάζει εκ των ων ουκ άνευ για τον Πούτιν.

Οι Ρώσοι δεν τον έχουν δει να δακρύζει συχνά, αλλά το έχει κάνει. Πριν από περισσότερα από 18 χρόνια, στην κηδεία του Ανατόλι Σαμπτσάκ, στις 24 Φεβρουαρίου 2000. Τέσσερις μέρες πριν, ο πρώτος δήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης, ο άνθρωπος που ουσιαστικά αποφάσισε να δοθεί στην πόλη-καμάρι της Ρωσίας το ιστορικό όνομά της, όταν κέρδισε τις εκλογές τον Ιούνιο του 1991 ως ανεξάρτητος, πέθανε στο Καλίνινγκραντ. Είχε πάει εκεί για να ενισχύσει την προεκλογική εκστρατεία του Πούτιν, ο οποίος από την αρχή της δημαρχίας της Πετρούπολης ήταν δίπλα του, για τις προεδρικές εκλογές εκείνου του έτους. Ο Πούτιν θριάμβευσε στις εκλογές, με ποσοστό 53,4%, αλλά έχασε έναν αληθινό φίλο. Στην κηδεία του, στην Αγία Πετρούπολη, δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τα δάκρυά του. Στο πένθος των ανθρώπων του Σαμπτσάκ, της συζύγου του Λιουντμίλα και των κοριτσιών του, Μαρίγια και Ξένια, ήρθε να προστεθεί ο θρήνος του επικείμενου Προέδρου της Ρωσίας. Ο Πούτιν συλλυπήθηκε τη χήρα και τις κόρες του. Η Ξένια, τότε, ήταν 17 ετών.

(Ανατόλι Σαμπτσάκ και Πούτιν)

Μετά από 18 χρόνια, ο Βλαντίμιρ Πούτιν την έχει αντίπαλο για την Προεδρία της Ρωσίας. Και η Ξένια Σαμπτσάκ, μία τυπικά όμορφη Ρωσίδα, τηλεαστέρας από τη συμμετοχή της στο ριάλιτι σόου ‘Ντομ-2’ (αντίστοιχο του ‘Big Brother’), έχει εξαπολύσει όλους τους προηγούμενους μήνες ένα κυνήγι κατά της διαφθοράς, με πυλώνα της το νυν Πρόεδρο.

Αυτό είναι Δημοκρατία, άλλωστε. Την εποχή του Πούτιν, η Ρωσία γνώρισε ευμάρεια και πέταξε από πάνω της τα τελευταία χνούδια του κομουνισμού, όχι εξαφανίζοντάς τον, αλλά επιτρέποντάς του να υπάρχει. Η περιοχή που υπάγεται η Αγία Πετρούπολη ακόμα λέγεται Λενινγκράντσκαγια όμπλαστ. Πήρε τους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2014 και είναι έτοιμη να αναλάβει τη διοργάνωση του 2018, το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου. Επιβιώνει, τουλάχιστον αθλητικά, από ένα σκάνδαλο ντόπινγκ, που δημοσιογραφικά είναι ακάλυπτο από την πλευρά της. Άπαξ και αποφασίστηκε η τιμωρία, η θέση της μοιάζει σαν να μην έχει κάποιο ενδιαφέρον. Στην πραγματικότητα, η θέση της Ρωσίας σε οτιδήποτε δεν είναι viral την εποχή της ευρυζωνικότητας. Στα ενδότερα της Ρωσίας, όμως, γίνεται χαμός.

Ειδικά με τις προεδρικές εκλογές για αφορμή, κάθε βράδυ στα τρία κρατικά κανάλια υπάρχει ξεσάλωμα. Ακόμα και οι Ρώσοι της καρδιάς, δηλαδή οι υπήκοοι που ζουν στο εξωτερικό και υπολογίζονται στα 35 εκατομμύρια, δεν το πιστεύουν. Κάθε βράδυ ακούγονται όλες οι διαφορετικές γνώμες και η ευγένεια δεν είναι απαραίτητο συστατικό. Υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν πως η Ρωσία έχει προοδεύσει, ότι υπάρχει ένα κράτος που είναι ελκυστικό για τους κατοίκους του και εκείνοι που νομίζουν ότι έχει οπισθοχωρήσει και ότι οδεύει προς μία καταστροφή ανάλογη με εκείνη που έφερε η Κομουνιστική Διεθνής. Την οποία επίσης πολλοί νοσταλγούν, όπως και τους εκπροσώπους της, μηδενός εξαιρουμένου: ακόμα και ο Μπαρίς Γέλτσιν, που έβαλε το ευρύ μπόι του μπροστά τις εποχές της μεγάλης πείνας, έχει ένθερμους οπαδούς. Ο Μιχαήλ Γκαρμπατσόφ, επίσης.

Οι γνώμες αυτές ακούγονται στην κρατική τηλεόραση και πολλές φορές οι λογομαχίες φέρνουν διαξιφισμούς που μπορεί να προκαλέσουν ατυχήματα. Ένα από αυτά έγινε πριν από περίπου δύο εβδομάδες, όταν ο Βλαντίμιρ Ζιρινόφσκι, αρχηγός του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος της Ρωσίας, συναντήθηκε σε στούντιο με την Ξένια Σαμπτσάκ. Ο Ζιρινόφσκι, στα 71 του, έχει κάτι από το λύκο της Στέππας. Η Σαμπτσάκ είναι νέα και φρέσκια και οι επιγραφές νέον στις ηλεκτρονικές πινακίδες των μεγάλων πόλεων δείχνουν ότι έχει πάρει το ρόλο της πολύ σοβαρά. Η Σαμπτσάκ δεν έχει κανένα λόγο να σέβεται υπέρ το δέον κάποιον που της θυμίζει απολειφάδι του παρελθόντος, ψυχρή και κακή εποχή. Ο Ζιρινόφσκι έχει το δικαίωμα να μη νοιάζεται για την άγνοια κινδύνου (ή, ακόμα καλύτερα για την Ξένια, την προετοιμασία της στον κίνδυνο) μίας εκ των επτά αντιπάλων του. Σόλαρε, λοιπόν, μιλώντας επιτιμητικά προς το πρόσωπό της, με κορωνίδα το ‘ηλίθια’, χαρακτηρισμός με τον οποίο την αποκάλεσε. Η Σαμπτσάκ σηκώθηκε και έχυσε το νερό που είχε στο ποτήρι της πάνω του. Ο Ζιρινόφσκι λύσσαξε και το ‘πόρνη’ ήταν μόνο ένας από τους προσδιορισμούς που συνέχισε να εξαπολύει αφού έχασε, άπαξ και διά παντός, τον έλεγχό του.

Οι αμφιβολίες

(Ο Πούτιν στην κηδεία του Σαμπτσάκ)

Μοιάζει, λοιπόν, με Δημοκρατία. Αλλά είναι; Η Σαμπτσάκ πολύ αμφιβάλλει. Φέρεται να δήλωσε στο BBC: ”Ψεύτικες εκλογές. Όπως στο καζίνο, που πάντα κερδίζει η μάνα, στη ρώσικη δημοκρατία η νίκη είναι πάντα στο μέρος του Πούτιν”.

Πώς από εκείνη την πολύ ζεστή συζήτηση, στην κηδεία του Ανατόλι Σαμπτσάκ, η Ξένια έφτασε να δηλώνει ότι στις προεδρικές εκλογές του 2012 ψήφισε τον Μιχαήλ Προκχόραφ; Δεν είναι απαραίτητο ότι υπήρξε μία συγκεκριμένη στιγμή. Απλώς ήρθε το πλήρωμα του χρόνου. Για την υποψηφιότητά της, ζήτησε την ευλογία του Πούτιν, ο οποίος της την έδωσε. Ίσως η αντίδραση προήλθε από… αντίδραση, καθώς γινόταν λόγος για πιόνι του Πούτιν στη μάχη με τον Αλεξέι Ναβάλνι. Η Σαμπτσάκ δεν έκανε σε κανέναν τη χάρη, άλλωστε υπάρχει λόγος που βάφτισε το γιο της με τον ηθοποιό Μακσίμ Βίταργκαν Πλάτωνα.

Δηλώνει υπέρμαχη των Ντιεκαμπριστών, της ελίτ των Ρώσων που τον Δεκέμβριο του 1825 έκαναν διαδήλωση κατά του Τσάρου Νικόλαου, ο οποίος πήρε το θρόνο αφού ο μεγαλύτερος αδελφός του, Κωνσταντίνος, έβγαλε εαυτόν από τη διαδοχή. Είναι φαν των Ισραηλινών, για τον αληθινό πατριωτισμό τους και όχι τον τεχνητό και ασφαλώς φεμινίστρια, όπως επιτάσσει η ίδια η οντότητά της και, ίσως, λίγο η μόδα, μια και αναφέρεται. Η μητέρα της, Λιουντμίλα Ναρούσαβα, θεωρεί ότι ο άνδρας της σκοτώθηκε σε εκείνο το ξενοδοχείο στο Καλίνινγκραντ. Ο Σαμπτσάκ πέθανε από ανακοπή καρδιάς, μόνο που δεν υπήρχε κανένα σημάδι καρδιακής προσβολής. Όταν πιθανώς την ρώτησαν από το BBC αν θεωρεί πως σκοτώθηκε, η Ναρούσαβα είπε δέκα φορές ”ναι”, πριν απαντήσει ”δεν ξέρω”. Η ίδια θεωρεί απίθανο να έκανε ενέργεια ο Πούτιν.

Μήπως δεν ήταν εκείνος που κανόνισε το τσάρτερ το οποίο φυγάδευσε από την Πετρούπολη τον Ανατόλι όταν κατηγορήθηκε για διαφθορά και έψαχναν να τον συλλάβουν; Δεν ήταν αυτός που κάλεσε το σύζυγό της για να στηρίξει την προεκλογική καμπάνια του και ήταν το δεξί χέρι του από το 1991, όταν έγινε ανεξάρτητος; Η Ναρούσαβα εμφανίστηκε σε φωτογραφία με τον Πρόεδρο Πούτιν το 2007, ένα χρόνο πριν διακοπεί αναγκαστικά η θητεία του για να γίνει πρωθυπουργός και να επιστρέψει στον προεδρικό θώκο το 2012. Η Ναρούσαβα έκανε τη δική της αυτοψία για το θάνατο του συζύγου της. Όπως φαίνεται, έχει φυλάξει τα πορίσματα σε φακέλους, σε μία μυστική τοποθεσία έξω από τη Ρωσία. Μία πράξη που δείχνει ότι προσπαθεί η ίδια να ασφαλίσει τον εαυτό της. Δεν πρόκειται να μοιραστεί τα αποτελέσματα, τουλάχιστον όσο είναι εν ζωή, αλλά έχει μία κόρη που ‘τρέχει’ την υποψηφιότητά της για Πρόεδρος και που έχει ‘γράψει’ με τη δράση της τα πιστεύω της και μετά τις εκλογές. Η Ναρούσαβα φέρεται να παραδέχθηκε ότι φοβάται για τη δική της ζωή και της κόρης της. ”Ξέρεις, το να ζεις σε αυτήν τη χώρα δημιουργεί φόβο. Ειδικά για όσους έχουν αντίθετες απόψεις. Οπότε, ναι, φοβάμαι. Φοβάμαι”.

(Ο Πούτιν με τη Λιουντμίλα Ναρούσαβα και τη Ξένια Σαμπτσάκ)

Αν και πρέπει να υπάρχει αμφιβολία για οποιονδήποτε στο δυτικό κόσμο γράφει κάτι για τη Ρωσία, μια και η προκατάληψη είναι κατάσταση α πριόρι και ντε φάκτο, μία υπόθεση εργασίας είναι ότι σίγουρα δεν μπορείς να είσαι ήσυχος. Ακόμα και αν τα νέα που έρχονται δείχνουν ότι καθένας όχι μόνο έχει δικαίωμα στη γνώμη του, αλλά μπορεί και να την αναφέρει δυνατά, πριν από λίγα εικοσιτετράωρα και με αφορμή τη δηλητηρίαση του Ρώσου κατασκόπου Σεργκέι Σκριπάλ, που λογίζεται ότι μετέφερε μυστικά στις βρετανικές υπηρεσίας, αλλά και της κόρης του, Γιούλιγια, από νευροτοξικό παράγοντα, το οποίο τους έριξε σε κώμα, ο παρουσιαστής του δελτιού ειδήσεων του Καναλιού Ένα της Ρωσίας, το οποίο λογίζεται φίλα κείμενο προς τον Πρόεδρο Πούτιν, μετά από σχεδόν δύο μέρες από το συμβάν μίλησε για τους προδότες της πατρίδας. ”Ο προδότης”, είπε, ”είναι ένα από τα πιο επικίνδυνα επαγγέλματα στον κόσμο, οι στατιστικές δείχνουν ότι είναι πιο επικίνδυνο και από αυτό του εμπόρου ναρκωτικών. Είναι πολύ σπάνιο ότι αυτοί που το διάλεξαν έζησαν εν ειρήνη μέχρι τα βαθιά γεράματα”, είπε ο Κιρίλ Κλεϊμέναφ, αφού άρχισε με το ”έχω συμπόνοια για το μαρτύριο κάποιου και δεν εύχομαι το βασανιστήριο και το θάνατο κανενός’‘.

Ο Κλεϊμέναφ έκανε σχόλιο και δεν αναφέρθηκε σε κανέναν, ωστόσο θεωρείται βέβαιο πως αυτό το σχόλιο έγινε για την υπόθεση του Σκριπάλ. Μήπως, όμως, όλο αυτό είναι αντίστροφη Δημοκρατία; Μήπως όταν κάποιος μιλάει για φόβο διαμονής σε μία χώρα σημαίνει αυτομάτως ότι μπορεί να το πει; Μήπως για κάποιον που μιλάει για προδότες στην κρατική τηλεόραση κατευθείαν πρέπει να αποφανθείς ότι έχει όλο το χώρο του κόσμου για να το κάνει; Όπως, στο ίδιο κανάλι, ένας αντιπολιτευτής μπορεί να μιλήσει για μία άθλια Ρωσία και μία υποψήφια για την Προεδρία για το φόβο και τον τρόμο που προκαλεί ο ισχυρός άνδρας της χώρας;

Μία χώρα κινηματογραφικών κατασκόπων, η Ρωσία, αθώα και ένοχη μαζί, πάντως σε απόσταση (που νομίζεις ότι μειώνεται επειδή η αγορά έχει ανοίξει αλλά όχι) από το δυτικό κόσμο, αποδεικνύεται γεμάτη αντιφάσεις. Ο όρος ‘Καίσαρ’ χρησιμοποιείται ακόμα και λογίζεται ανώτερος από τον Τσάρο, κάτι ανάμεσα στον Τσάρο και τον Θεό των Χριστιανών. Δύο είναι οι Καίσαρες: Ο Μεγάλος Πέτρος και η Μεγάλη Αικατερίνη. Απομένει να φανεί πού θα βάλει η ιστορία τον Πρόεδρο Πούτιν, που μοιάζει πιο σίγουρο φαβορί για την Προεδρία για τέταρτη φορά από ό,τι η Dream Team στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης, το 1992…

(Φωτογραφίες: AP Images)