Τα μικρά και μεγάλα θαύματα του πατέρα Αθηναγόρα στον Δενδροπόταμο

Στο άκουσμα του Δενδροποτάμου οι περισσότεροι ταξιτζήδες κουνούσαν αρνητικά το κεφάλι τους, επιταχύνοντας τα οχήματά τους προτού καταφέρω να ολοκληρώσω την πρότασή μου. Ύστερα από 25 λεπτά αναμονής στην περιοχή των τρένων, ένας οδηγός γύρω στα 60 δέχτηκε να με πάει στην πιο κακόφημη περιοχή της πόλης. “Μέχρι ενός σημείου”, όπως μου τόνισε τρεις φορές.

Έφτασα μετά από περίπου δέκα λεπτά. Στην είσοδο με περίμενε ο πατέρας Αθηναγόρας Λουκατάρης. Χαιρέτισε τον οδηγό και μου έσφιξε σφιχτά το χέρι. Όσο σφιχτά έσφιγγαν το χέρι του οι κάτοικοι του Δενδροποτάμου στην πορεία μας προς τον ‘Φάρο του Κόσμου’ της Ιεράς Μητρόπολης Νεαπόλεως – Σταυρουπόλεως, ένα Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων που διευθύνει με τεράστια επιτυχία και που έχει πετύχει μικρά και μεγάλα θαύματα. Όπως το να μειώσει αισθητά την τεράστια σχολική διαρροή και να στείλει στο Πανεπιστήμιο για να σπουδάσουν Ρομά φοιτητές! Κατόρθωμα που πριν από μερικά χρόνια φάνταζε σενάριο επιστημονικής ταινίας.

(φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Τσακαλίδης/SOOC.photos)

“Ακόμα και σήμερα στην αυγή του 21ου αιώνα, που κεφαλαιοποιεί όσα του κληροδότησαν οι προηγούμενες δεκαετίες στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Δενδροπόταμος παραμένει γκέτο για τους περίπου 4.000 Ρομά κατοίκους του, αφού οι θεμελιώδεις αυτές κατακτήσεις δεν βρίσκουν το πέρασμα για εκεί. Και πώς να το βρούνε, άλλωστε, αφού είναι από παντού περιχαρακωμένος από ανυπέρβλητα εμπόδια. Στα βόρεια οι σιδηροδρομικές γραμμές και οι αερογέφυρες, στα ανατολικά το Κ.Τ.Ε.Λ., νότια η έξοδος προς την εθνική οδό Θεσσαλονίκης-Αθηνών και δυτικά ο κόμβος της Λαχαναγοράς δυσκολεύουν τις προσβάσεις στον συνοικισμό και εμποδίζουν την επικοινωνία των κατοίκων του με τον υπόλοιπο κόσμο. Πέρα, όμως, από τα υπαρκτά αυτά τείχη που περιζώνουν τον συνοικισμό, υπάρχουν και τα άυλα, όπως ο υψηλός αναλφαβητισμός που αποκλείει την είσοδο των Ρομά στη νόμιμη αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα η φτώχεια, οι ασθένειες και η έλλειψη προοπτικών να μαστίζουν τους κατοίκους, οι οποίοι συχνά διολισθαίνουν σε παραβατικές επιλογές για την ανάγκη της επιβίωσης.

Η πώληση φτηνών απομιμήσεων επώνυμων προϊόντων στη γύρα αποτελεί την πιο ελαφριά μορφή, ενώ  η διακίνηση ναρκωτικών ουσιών, το εμπόριο όπλων, βρεφών και γυναικών συνιστούν τη βαριά παραβατικότητα. Στην πρώτη περίπτωση φορτώνουν στις πλάτες τους δυσβάσταχτα χρηματικά πρόστιμα στην Εφορία, στη δεύτερη διακυβεύουν την ελευθερία τους, την οικογένειά τους, ακόμα και τη ζωή τους, αφήνοντας πίσω τους  έρημα και απροστάτευτα τα μικρά παιδιά τους. Αυτά τα παιδιά φροντίζει εδώ και 14 χρόνια ο ‘Φάρος του Κόσμου’, παρέχοντάς τους μέσα από το Οικοτροφείο και το Κέντρο Ημέρας σπίτι, φαγητό, ζεστή αγκαλιά, τρυφερότητα, ασφάλεια, κοινωνικότητα, ενισχυτική διδασκαλία, επιμόρφωση, δημιουργική απασχόληση καθώς και επαγγελματική κατάρτιση, ψυχαγωγία και διασκέδαση. Έναν καινούριο κόσμο, αν το καλοσκεφτείς”, αναφέρει ο πατέρας Αθηναγόρας και διηγείται πώς κατάφερε να γεφυρώσει το σχίσμα της περιοχής.

“Πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια, όταν ντόπιοι και Ρομά ήταν ακόμα μισοί και μισοί, οι ντόπιοι θεωρούσαν ότι ο παπάς της ενορίας τους ήταν δική τους υπόθεση και ‘δεν τη χαρίζουμε στους τσιγγάνους, που δεν ξέρουν πώς να ντύνονται και πώς να φέρονται μέσα στην εκκλησία, χώρια που δεν πληρώνουν τα μυστήρια’. Η παρουσία των Ρομά στον χώρο της εκκλησίας χαλούσε την αισθητική τους, χαλούσε την ομοιομορφία τους. Ο παπάς τελούσε υπό την ομηρία τους. Βέβαια, γρήγορα κατάλαβαν ότι δεν θα τους έκανα το χατίρι και δεν θα έπαιζα το παιχνίδι τους.

Από την άλλη μεριά, οι Ρομά εκδήλωναν έντονα την ανάγκη τους για έναν παπά που να ασχολείται μαζί τους και ζητούσαν επίμονα να τους εξηγήσουμε το Ευαγγέλιο. Το συγκινητικό στην υπόθεση αυτή είναι ότι οι ντόπιοι, αυτοί που δεν χαρίζανε την εκκλησία τους στους Ρομά, μεταμορφωμένοι και με διάθεση προσφοράς στάθηκαν δίπλα μου με την κουτάλα στο χέρι, για να ανακατεύουν το φαγητό για το κοινό τραπέζι της αγάπης που στρώνεται στη γειτονιά μας για τους Ρομά και μη Ρομά που το έχουν ανάγκη. Ένα μεγάλο στοίχημα της Ιεράς Μητρόπολης Νεαπόλεως – Σταυρουπόλεως και του Μητροπολίτη μας κ. Βαρνάβα, που κερδήθηκε”.

Στο δρόμο μία νεαρή μητέρα φωνάζει δυνατά το όνομά του από την ταράτσα. “Οι περισσότεροι γονείς έρχονται και μου λένε, πάτερ, κοίτα να σώσεις τα παιδιά μας. Εμείς τραβήξαμε τον δρόμο μας τώρα. Αυτό ξέρουμε, αυτό κάνουμε’. Συγκλονιστικές κουβέντες από γονείς που δε θέλουν τα παιδιά τους να έχουν τη μοίρα τους. Δε θέλουν να ακολουθήσουν τα βήματά τους και να εγκλωβιστούν πίσω από φράχτες και μέσα σε προκαταλήψεις. Γι’ αυτό αγωνιζόμαστε στον Φάρο. Για να διασφαλίσουμε το δικαίωμα των παιδιών τους στο όνειρο και μαζί τους να το κάνουμε πραγματικότητα. Και το πετυχαίνουμε κάθε μέρα. Βήμα βήμα. Όταν συγκεντρωνόμαστε γύρω από το μεσημεριανό τραπέζι και συζητάμε για το σχολείο τους, για τους δασκάλους τους, για τις σχέσεις με τους συμμαθητές τους, όταν κάνουν προπονήσεις, αθλήματα, ρομποτική, ενισχυτική διδασκαλία, όταν καταλήγουμε όλοι μαζί να βλέπουμε αγαπημένες ταινίες και να σχολιάζουμε με εύθυμους τόνους”.

Σε κάθε του κουβέντα αναφέρει το σχολείο. Του ζητώ να μου περιγράψει πόσο έχει αλλάξει η εκπαιδευτική πραγματικότητα σε μία περιοχή με τεράστια ποσοστά αναλφαβητισμού.

Όταν ξεκινήσαμε, το 30-40% των παιδιών σχολικής ηλικίας του Δενδροποτάμου πήγαιναν τους τρεις πρώτους μήνες στο δημοτικό, που στεγαζόταν τότε σε ένα ετοιμόρροπο κτίριο, πέντε πήγαιναν στο γυμνάσιο και κανένα στο λύκειο

“Σήμερα, το ποσοστό της σχολικής διαρροής έχει μειωθεί αισθητά. Πώς; Με κίνητρα! Στα μικρότερα παιδιά λέμε πως αν πηγαίνουν στο σχολείο θα μπορούν να συμμετέχουν και σε αγώνες ποδοσφαίρου ή μπάσκετ, καθώς και στις προπονήσεις της ρομποτικής που μπορεί να τους φτάσει και στην Αμερική, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά μπορούμε να εξασφαλίσουμε υποτροφίες σε Ι.Ι.Ε.Κ. που ονειρεύονται. Ο ιδανικός λόγος για τελειώσει κάποιος το λύκειο, δεν νομίζεις;

Ιδιαίτερα σημαντική προς την κατεύθυνση αυτή είναι και η συμβολή των εξαιρετικών εκπαιδευτικών μας, οι οποίοι βρίσκονται από προσωπική επιλογή στα σχολεία αυτά. Θέλεις να σου πω τα αποτελέσματα; Από το 2013 τα πρώτα μας παιδιά φοιτούν ήδη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση της χώρας μας! Σε μια περιοχή που λίγα μόλις χρόνια πριν δεν τελείωναν ούτε το δημοτικό σχολείο, τώρα φθάνουν μέχρι το Πανεπιστήμιο”, τονίζει με περηφάνια.

Δίπλα του ο Παρασκευάς, αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα της σπουδαίας δουλειάς που γίνεται στον ‘Φάρο του Κόσμου’. Κάθεται δίπλα μου και κοιτάει το μικρόφωνο. Ξεκινάει να μιλάει αβίαστα. Έτοιμος από καιρό.

“Έκανα το λάθος να παρατήσω το σχολείο στη δευτέρα τάξη του Δημοτικού και δε βρέθηκε κανείς να με αποτρέψει από αυτό, ούτε η μάνα μου ούτε ο πατέρας μου, επειδή κανένας δεν είχε βρεθεί να αποτρέψει και αυτούς, από το ίδιο λάθος. Ωστόσο, στα 16 μου, συνειδητοποιώντας ότι μόνο μαθαίνοντας γράμματα θα καταφέρω να ξεκλειδώσω τις πόρτες που έβρισκα κλειδωμένες μπροστά μου, πήρα την απόφαση να ξαναρχίσω το σχολείο από εκεί που το παράτησα.

Τελείωσα μέσα σε έναν χρόνο το Δημοτικό Σχολείο σε τάξη ένταξης του Δενδροποτάμου και σήμερα που είμαι είκοσι ετών είμαι μαθητής της Α’ Λυκείου στο 1ο ΕΠΑΛ Ευόσμου, ενώ στο 3ο Γυμνάσιο Μενεμένης & ΛΤ του Δενδροποτάμου ήμουν πρόεδρος του δεκαπενταμελούς μαθητικού συμβουλίου και σημαιοφόρος του σχολείου μου. Η ευυπόληπτη κοινωνία της πόλης μου επέλεξε τον τόπο μου ως χώρο εξυπηρέτησης κάθε παραβατικότητας και θύματα αυτού του βρώμικου παιχνιδιού είναι η οικογένειά μου, η γειτονιά μου, οι φίλοι μου. Πηγαίνοντας στο σχολείο κατάλαβα ότι πρέπει να βρούμε τρόπο, εμείς η νέα γενιά, να αλλάξουμε την ιστορία αυτού του τόπου, όχι παίρνοντας τον νόμο στα χέρια μας, αλλά περνώντας στην άλλη πλευρά, υπηρετώντας το νόμο.

Από μικρός ονειρευόμουν να γίνω αστυνομικός, ίσως για να ξορκίσω το αντίπαλο δέος. Έτσι, πέρσι, στο Μάθημα της Τεχνολογίας ανέλαβα με μια ομάδα συμμαθητών μου την κατασκευή της μακέτας του Αστυνομικού Μεγάρου Βορείου Ελλάδος που βρίσκεται στην περιοχή μας. Η μακέτα αυτή σήμερα είναι τοποθετημένη σε κοινή θέα στον χώρο υποδοχής του Μεγάρου. Όταν δεν έκοβα τα χαρτιά της μακέτας του εμβληματικού αυτού κτιρίου, έκανα πρόβες με τη Μουσική Μπάντα του ΦΑΡΟΥ, για να προετοιμάσουμε τις εμφανίσεις μας στις φυλακές ανηλίκων, στα στρατόπεδα των προσφύγων, στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης, στις πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου μας, αλλά και του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Πέρσι, πάλι, όταν κατακτήσαμε το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα στον διαγωνισμό FIRST LEGO LEAGUE GREECE με την ομάδα ρομποτικής του ΦΑΡΟΥ, τους FAR.GO.BOTS, είχαμε την απίστευτη ευκαιρία και την ανείπωτη χαρά να ταξιδέψουμε στην Αμερική, στο St. Louis και στην Ν. Υόρκη, όπου πήραμε μέρος στον παγκόσμιο διαγωνισμό FIRST LEGO LEAGUE WORLD FESTIVAL. Στη συνέχεια, ήμουν εισηγητής σε ημερίδα που διοργάνωσε στην Αθήνα το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας σε συνεργασία με το Επιτελείο της Ελληνικής Αστυνομίας και το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη με θέμα ‘Οι σχέσεις των Ρομά με την Αστυνομία’ ή ‘Κλέφτες κι αστυνόμοι’, αν προτιμάτε. Ακόμα, συμμετείχα ως ομιλητής στο TEDx Καβάλας, καθώς επίσης σε προσομοίωση του Συμβουλίου του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο πλαίσιο της άσκησης ‘Μαθητές σε ρόλο διπλωμάτη’ και σε προσομοίωση δίκης του Τριμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης που θεσμοθέτησε η ΕΠΑΘ με θέματα σχετικά με τη νεανική παραβατικότητα.

Τέλος, είμαι περήφανος που είχα την τιμή να ανεβώ στο βήμα της Βουλής των Ελλήνων και να μιλήσω για τα δικαιώματα των Ρομά, ζητώντας ίση και όχι χαριστική μεταχείριση. Θα πίστευες ότι έχω συμμετέχει σε όλα αυτά; Ούτε εγώ δεν το πιστεύω καλά καλά. Αυτό που πιστεύω, όμως, είναι ότι η σημαντικότερη απόφαση της μικρής μέχρι τώρα διαδρομής μου ήταν που ξανάρχισα το σχολείο, ενώ η ευτυχέστερη συγκυρία της ζωής μου ήταν η υιοθέτησή μου από τον πατέρα Αθηναγόρα, ο οποίος με έβαλε αμέσως στην αγκαλιά της μεγάλης του οικογένειας”.

Ο πατέρας Αθηναγόρας τον ακούει με προσοχή και σεβασμό. Ξέρει ότι τέτοια παραδείγματα είναι πλέον πολλά. Με τον ίδιο σεβασμό μου απαντάει όταν τον ρωτάω γιατί αυτά που βλέπω στον Δενδροπόταμο δεν μου θυμίζουν προσωπικά την εκκλησία του 2017.

“Το άγχος ορισμένων φορέων της εκκλησίας που βρίσκονται σε θέση ισχύος, να ελέγχουν τους πιστούς μέσα από την ισοπέδωση του ιδίου θελήματος, της προσωπικής άποψης και της κριτικής σκέψης, δεν τους επιτρέπει να αντιλαμβάνονται έγκαιρα και να καταγράφουν με σαφήνεια και καθαρότητα τα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας, ώστε να προτείνουν λύσεις εφικτές που να χαρακτηρίζονται από πνευματικότητα. Οι πιστοί της εκκλησίας μας θα πρέπει να ενθαρρύνονται στην εμπέδωση των δημοκρατικών αξιών, που είναι ο σεβασμός του ανθρώπου από τον συνάνθρωπό του, όπως είναι, άλλωστε, και η ευαγγελική επιταγή. Η ελεύθερη βούληση δεν δυναμιτίζει τα θεμέλια της εκκλησίας, παρά μόνον η εμμονή στη στείρα τυπολατρία που επικαλύπτει τις προσπάθειες των βαθιά σκεπτόμενων ανθρώπων για εσωτερικές ουσιαστικές κατακτήσεις”, θα επισημάνει.

Ελέγχοντας αν το μαγνητόφωνο έγραφε όλα όσα ειπώθηκαν και κοιτάζοντας από ένα μεγάλο παράθυρο στην άκρη του τόσο ζεστού σπιτιού, αναρωτήθηκα φωναχτά ποιο είναι το σπουδαιότερο παράσημο που έχει αποκομίσει από την παραμονή του στον Δενδροπόταμο. Η απάντησή του βγήκε αβίαστα. “To άκουσμα της λέξης ‘μπαμπάς’ ή ‘πατέρας’ σε άπειρες παραλλαγές χρώματος, ύφους και έντασης”.