Η ιστορία της Βίλας Κλωναρίδη, της θρυλικής κόκκινης έπαυλης της Πατησίων
Ξεκίνησαν οι εργασίες αναστήλωσης κι αποκατάστασης του πολύπαθου κτιρίου και εμείς ανατρέχουμε στα χρόνια της ακμής και της παρακμής που έζησε, μαζί με τους ιδιοκτήτες του.
- 23 ΦΕΒ 2022
Με τις εργασίες αποκατάστασης που μόλις ξεκίνησαν στο ταλαιπωρημένο κτίριο της Πατησίων, το οποίο έχει μείνει στην ιστορία ως «Βίλα Κλωναρίδη», τοποθετείται το τελευταίο κομμάτι του ψηφιδωτού ανάπλασης στην περιοχή από πλευράς του Δήμου Αθηναίων: το Πάρκο Φιξ έχει παραδοθεί σύγχρονο και ανασχεδιασμένο απ’ το περασμένο καλοκαίρι, ο ιστορικός θερινός κινηματογράφος ΑΒ της οδού Θεοτοκοπούλου άνοιξε ξανά της πόρτες του ως χώρος πολιτισμού για δράσεις του δήμου, ενώ η ιστορική έπαυλη πρόκειται να «αναβιώσει το πολιτισμικό παρελθόν της πρωτεύουσας», όπως ανέφερε ο δήμαρχος, Κώστας Μπακογιάννης.
Ήταν από τη δεκαετία του ’90 που η έκταση του πάρκου «Κλωναρίδη – Φιξ», όπου περιλαμβανόταν τότε η βίλα αλλά και το ιστορικό εργοστάσιο ζυθοποιίας, πέρασε στα χέρια του Δήμου Αθηναίων, κατόπιν πλειστηριασμού και έναντι 1,7 δισ. δραχμών.
Το μεν εργοστάσιο, το οποίο ήταν κολοσσιαίο για τότε -και τόσο λαοφιλές που όταν άνοιξε το 1903 «ήταν αδύνατο να περιγραφή τι έγινε στην Πατησίων» από κόσμο, όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής- τελικά μετατράπηκε σε συντρίμμια: γκρεμίστηκε, επί δημαρχίας Αβραμόπουλου.
Το δε κτίριο, το οποίο χονδρικά ακολούθησε παράλληλη πορεία με το εργοστάσιο, από την ακμή στην παρακμή, παραμένοντας μέχρι τέλους συνδεδεμένο με το όνομα και τα μέλη της οικογένειας Κλωναρίδη, αποτελεί πλέον το μοναδικό μάρτυρα τούτης της ιστορίας.
Εγκαταλείφθηκε, καταλήφθηκε, τυλίχθηκε στις φλόγες και εκεί που ήταν έτοιμο να πέσει, οι τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων ανέλαβαν δράση. Οι πρώτες επείγουσες εργασίες αντιστήριξης και αναστήλωσης θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τον Απρίλιο, ενώ οι μελέτες αποκατάστασης έχουν επίσης δρομολογηθεί.
Όταν τα Πατήσια ήταν «εξοχικό προάστιο»
Φαίνεται αδύνατο πλέον να φανταστούμε ότι μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του ευρύτερου κέντρου των Αθηνών ήταν κάποτε προάστιο, που έμοιαζε με εξοχή. Θα βοηθούσε εάν, κοιτώντας τα Πατήσια από ψηλά, μέσω αεροφωτογραφίας, αντιστρέφαμε το γκρι με το πράσινο και στη θέση του Πάρκου Φιξ πλάθαμε με το νου μας την υψικάμινο και το βιομηχανικό κτίριο που έβγαζε εμφιαλωμένα φιαλίδια με μπύρες «τύπου Πίλσνερ», όπως έγραφε ο Τύπος της εποχής, ενώ σε όλη την έκταση πέριξ αυτού απλώνονταν χωράφια και κήποι, αμπελώνες και περιβόλια.
Ο αέρας δεν μύριζε καυσαέριο αλλά γύρη και βρεγμένο χώμα. Μιλάμε για τα πρώτα έτη του 20ου αιώνα, τότε που η εύπορη οικογένεια Κλωναρίδη και συγκεκριμένα ο Ερρίκος Κλωναρίδης αγόρασε ένα μεγάλο οικόπεδο στην περιοχή για να στήσει την επιχείρηση ζυθοποιίας, «απέναντι» στο εργοστάσιο Φιξ.
Δεν είναι εξακριβωμένο εάν η οικία προϋπήρχε ή χτίστηκε εκείνη την εποχή, διότι αρκετοί είναι που υποστηρίζουν ότι κανονικά χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και ότι ο Κλωναρίδης ήταν ουσιαστικά ο δεύτερος ιδιοκτήτης της.
Φαίνεται μάλιστα ότι το όνομα που το σχεδίασε δεν ήταν διόλου τυχαίο, αλλά εκείνος που άφησε στην Αθήνα τη νεοκλασική-εκλεκτικιστική ομορφιά που σήμερα θαυμάζουμε: ο Βαυαρός Ernst Ziller. Ακόμη και σήμερα, παρατηρώντας τους μισογκρεμισμένους τοίχους και τα κομμάτια που αντιστάθηκαν στη βορρά του χρόνου, των λεηλασιών και της πυρκαγιάς του 2020, διακρίνεις την αρχοντική γοητεία που κάποτε εξέπεμπε αυτή η περίφημη κόκκινη βίλα.
Το πορφυρό των τοίχων ήταν ολοζώντανο κι ο διάκοσμος πλούσιος, εξωτερικά όσο κι εσωτερικά. Υπήρχαν τοιχογραφίες, οροφογραφίες, όμορφα ακροκέραμα στη σκεπή κι ένα εξαιρετικό πρόστηλο στην πρόσοψη του κτιρίου με μπαλούστρα (πήλινα εκλεκτικιστικά κολωνάκια), το οποίο ακόμη εντυπωσιάζει τον επισκέπτη, πίσω απ’ τις λαμαρίνες.
Βίλα Κλωναρίδη: Από την ακμή στην παρακμή
Το κτίριο αποδείχθηκε τελικά μικρό και χρειάστηκαν δύο επεκτάσεις, προκειμένου να στεγάσει τις ανάγκες της οικογενείας, οι οποίες έγιναν κατά την περίοδο άνθησης του μεγαλοβομήχανου Ερρίκου Κλωναρίδη, πριν το 1908. Η εταιρία πήγαινε μάλιστα τόσο καλά, που είχε εγκαταστήσει βυνοποιείο εντός του εργοστασίου, φτιάχνοντας μια κάθετη μονάδα παραγωγής με σύγχρονη φιλοσοφία.
Ωστόσο, ένα σκάνδαλο που ξέσπασε εκείνη τη χρονιά για λαθρεμπόριο και φοροδιαφυγή, ανέτρεψε ριζικά τα δεδομένα, ξεκινώντας την αντίστροφη μέτρηση.
Στα επόμενα χρόνια οι δυσπραγίες κλιμακώθηκαν και ο Κλωναρίδης μεταβίβασε το 1920 την επιχείρηση στον μεγάλο ανταγωνιστή του, τους γιούς του Καρόλου Φιξ, κρατώντας ωστόσο στο όνομά του τη βίλα (μέσω χρησικτησίας).
Τελικά, η οικογένεια έζησε εκεί μέχρι το 1977, ενώ μετέπειτα παρέμεινε στο σπίτι μόνο μία από τις δύο του κόρες, η Τζούλια με τα δύο της σκυλιά.
Βάσει των επίσημων εγγράφων, το 1987 κόπηκε το ρεύμα αλλά κάτοικοι της γειτονιάς αναφέρουν ότι η Τζούλια διέμενε εκεί έως το 2000. Όταν το 1999 κόπηκε και το νερό, δεν της έμειναν πολλές επιλογές, παρά να εγκαταλείψει το πατρικό της στη μοίρα των καιρών και όσων ακολούθησαν.
*Το OneCity είναι ο νέος οδηγός της Αθήνας. Γειτονιές, πρόσωπα, εστιατόρια και street food, τάσεις και αφίξεις σε διασκέδαση και πολιτισμό. Ό,τι συμβαίνει στην πόλη βρίσκεται στο OneCity by OneMan!
