Οι βραβευμένες κατοικίες της Αθήνας

Κάποτε λέγονταν βραβεία Δομές, πλέον είναι τα Βραβεία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για τον ετήσιο θεσμό που ιδρύθηκε από το ομώνυμο περιοδικό (ακριβέστερα, τον φορέα σύγχρονης αρχιτεκτονικός DOMa που διαμορφώθηκε από το περιοδικό) το 2010, και έκτοτε αυξάνει σταθερά την επιδραστικότητα και το κύρος του, με σκοπό την προώθηση των ελληνικών αρχιτεκτονικών γραφείων. Αν και για όλους εμάς στην Αθήνα, τα νέα νικητήρια έργα που ανακοινώνονται κάθε Φεβρουάριο λειτουργούν σαν καμπανάκι για να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε την πόλη μας σαν ένα απέραντο γκρίζο χαλί γεμάτο από μονότονα κτίρια.

Πολυκατοικίες που σπάνε το «κουτί», έργα απαιτητικά στην κατασκευή και ονειρικές μονοκατοικίες. Στη λίστα που ακολουθεί, συγκεντρώσαμε όλα τα έργα που έχουν αποσπάσει βραβείο ή έπαινο στην πορεία του θεσμού.

Κατοικία στα Πετράλωνα

Τα θαλασσί πλακάκια του ισογείου κεντρίζουν το βλέμμα και την περιέργεια, ανάμεσα στις υπόλοιπες πολυκατοικίες της οδού Δρυόπων, λίγα μέτρα μακριά από τον Ηλεκτρικό στα Πετράλωνα. Μέχρι εκείνο το ύψος έφτανε η κατοικία, όταν την ανέλαβαν οι Point Supreme για να τη μεταμορφώσουν σε ένα κτίριο τριών επιπέδων, το οποίο οργανώνεται εσωτερικά ως σύνολο από δωμάτια γύρω από έναν ψηλό κενό χώρο. Με αυτόν τον τρόπο, το φως κινείται με άνεση, ενισχύεται η επικοινωνία των χώρων και το τελικό αποτέλεσμα «θυμίζει μικρή γειτονιά με παλιά αθηναϊκά σπίτια», όπως σημειώνουν οι αρχιτέκτονες στο συνοδευτικό κείμενο του πρότζεκτ.

Για την υλοποίηση της ιδέας, αξιοποιήθηκαν κομμάτια τα οποία συλλέχθηκαν από σκουπίδια, εγκαταλελειμμένες οικοδομές και μάντρες, ενώ για την αγορά κατασκευαστικών υλικών η ομάδα οδηγήθηκε σε προσφορές από καταστήματα που πτώχευαν και κλειστά εργοστάσια. Πέρα από το κόστος που μειώθηκε, με τη στρατηγική αυτή σκοπός ήταν «το έργο να προτείνει μια βιώσιμη πρακτική για ένα ριζικά νέο τρόπο δημιουργίας αρχιτεκτονικής […] καθώς και μια εναλλακτική οικονομική μέθοδο για την κατασκευή. Αυτή η προσέγγιση αναγάγει την αρχιτεκτονική σε τέχνη της προσαρμογής».

Η προσαρμογή αφορά φυσικά και το κομμάτι του design: τα πολλά και διάφορα κομμάτια που αξιοποιήθηκαν, οδήγησαν σε μια απαιτητική πολυφωνία, ένα fuzzy σύνολο με ευρύ φάσμα αναφορών, και η μεγάλη μαεστρία ήταν ότι ισορροπήθηκε με χάρη από τους αρχιτέκτονες.

Αρχιτέκτονες: Point Supreme

Κλιμακωτές πλατφόρμες για μια αθηναϊκή βίλα

Στη θεωρητική πλαισίωση αυτού του έργου που έχει Ελληνοκαναδό ιδιοκτήτη, οι πρωτότυπες κλιμακωτές βεράντες ενσωματώνουν σχεδιαστικά τις αρχές του ταξιδιού, ενώ με τις τολμηρές τροποποιήσεις στα επιμέρους μεγέθη διαμορφώνεται χωρικά ένα σουρεαλιστικό παιχνίδι με απρόοπτες εκπλήξεις, όπως ισχύει άλλωστε σε κάθε εξερεύνηση. Υπερμεγέθη παγκάκια, μικροσκοπικά παράθυρα, κολώνες περιμετρικά, σκαλιά που φαίνεται να αντιβαίνουν στην αρχή της πρακτικότητας και ένας κρυφός, μυστήριος καταρράκτης.

Όπως γίνεται κατανοητό, η παρέμβαση αφορούσε πρωτογενώς τον περιβάλλοντα χώρο αυτής της κατοικίας που βρίσκεται στους πρόποδες της Πεντέλης, αν και παράλληλα έγινε ανακαίνιση στο υπάρχον κτίριο.

Αρχιτέκτονες: Thanasis Designs

Ιδιωτική κατοικία στο Ψυχικό

Μια οικογενειακή κατοικία συνολικής έκτασης 630 τ.μ. στο Ψυχικό, σχεδιασμένη για να εξασφαλίζει γαλήνη, να καλύπτει παράλληλα διαφορετικές ανάγκες ενοίκων και επίσης να προσφέρει μικρές καθημερινές αποδράσεις – π.χ. υπάρχει κολυμβητική δεξαμενή (εμβαδού 53 τ.μ.) στην πρόσοψη του οικοπέδου. Οι απλές και καθαρές γραμμές κυριαρχούν στον σχεδιασμό, τα εμπόδια έχουν ελαχιστοποιηθεί και κυριαρχεί η αίσθηση ενός ενιαίου χώρου, που διαχωρίζεται σε δωμάτια με διαφορετικές χρήσεις και αλλαγές στα υλικά και το χρώμα.

«Η σκάλα αποτελεί πολύ σημαντικό κομμάτι της κατοικίας», όπως υπογραμμίζεται στο συνοδευτικό κείμενο του πρότζεκτ, καθώς με το ακτινωτό όριο (αντί κουπαστής) επεκτείνει την αίσθηση του ενιαίου χώρου και στα επάνω επίπεδα του κτιρίου.

Αρχιτέκτονες: Κατερίνα Καραγιάννη

Το σπίτι της Παγώνας

Το κτίριο, όπως διευκρινίζεται, σχεδιάστηκε με βάση της ανάγκης βιωσιμότητας, το αίτημα για χαμηλό κόστος κατασκευής και την εξοικονόμηση ενέργειας κατά τη λειτουργία του σπιτιού. Χρησιμοποιήθηκαν, έτσι, υλικά και τεχνικές με τα οποία είναι εξοικειωμένοι οι εργολάβοι στα τοπικά συνεργεία (βρίσκεται στη Βάρη), απλά με έναν μάλλον μη συνηθισμένο τρόπο – προστέθηκαν τεχνολογίες συλλογής-αποθήκευσης ενέργειας, αλλά στην ουσία το βιοκλιματικό αποτύπωμα προκύπτει από την ίδια τη δομή της κατοικίας, που διαχειρίζεται με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο τα κλιματικά δεδομένα.

Στο σπίτι της Παγώνας δεν υπάρχουν περιβάλλοντες χώροι ή κήπος με την τυπική έννοια, αλλά μια σειρά από ημιυπαίθριους χώρους που τροποποιούνται με μία κίνηση, ανάλογα με τις ανάγκες της ώρας. Αυτή η δυνατότητα πολλαπλασιάζει τις εμπειρίες κατοίκησης, «διεγείροντας τις αισθήσεις μαζί με τον κύκλο του καιρού και των εποχών, με σχήματα, αναλογίες, μεγέθη και κινήσεις. Μπορεί κάθε μέρα να είναι διαφορετική».

Αρχιτέκτονες: Νίκος Σμυρλής

Grande Dame

Πριν την ανακατασκευή, ήταν μια εγκαταλελειμμένη κατοικία στην Καστέλα, χτισμένη σε δύο διαφορετικές εποχές (1875 και 1910), και το στοίχημα από πλευράς askarchitects ήταν να διατηρηθεί αφενός ο χαρακτήρας του και αφετέρου με την προσθήκη ενός επιπλέον ορόφου να προκύψει ένα αρμονικό και σύγχρονο-βολικό για τις ανάγκες των ενοίκων σπίτι. Αρχικά, κατεδαφίστηκαν οι εσωτερικοί διαχωριστικοί τοίχοι και καθαιρέθηκαν τα επιχρίσματα (έτσι, αποκαλύφθηκε και η λιθοδομή στο ισόγειο), ανοίγοντας τον δρόμο για τη συνολική αναμόρφωση.

Καρδιά και χαρακτηριστικό στοιχείο της νέας κατοικίας είναι η αυλή, την οποία συναντάς μπαίνοντας. Πρόκειται για το κεντρικό στοιχείο της κάτοψης, τον «πνεύμονα της κατοικίας», όπως σημειώνεται στο κείμενο του πρότζεκτ.

Κατά τα άλλα, διαμορφώθηκαν εκ νέου πιστά αντίγραφα από τις διακοσμητικές λεπτομέρειες που προϋπήρχαν στο σπίτι και συντηρήθηκε η αρχική ξύλινη τριώροφη σκάλα, την οποία καθώς την ανεβαίνεις «έχεις την αίσθηση ότι διανύεις τις δεκαετίες», από το ισόγειο με τις λιθοδομές του 19ου αι., στον όροφο της δεκαετίας του ’30 μέχρι το δώμα-κήπο στην οροφή.

Αρχιτέκτονες: askarchitects – Στέλλα Κωνσταντινίδη

Πολυκατοικία στο Γκάζι – Η διάλυση του «κουτιού»

Η πολυκατοικία μεταμορφώθηκε σε πολυ-κατοικία στα χέρια της αρχιτεκτόνισσας Σοφία Τσιράκη με αυτό το πρότζεκτ στο Γκάζι, διαλύοντας τα αυστηρά όρια της τυπικής δομής της κατοικίας-κουτί που χαρακτηρίζει τις μεγαλουπόλεις. Με το τολμηρό παιχνίδι στη διάρθρωση των κατακόρυφων και οριζόντιων επιπέδων, προκύπτει διαγώνια οπτική επικοινωνία και ανατρέπεται το πλαίσιο απομόνωσης. «Μια ανοιχτή ρέουσα σύνθεση», όπως σχολιάζεται από την αρχιτεκτονική ομάδα στο κείμενο του πρότζεκτ, «ένα αισθητικό παιχνίδι της επιδερμίδα».

Το βασικό δομικό στοιχείο της κατασκευής είναι η οριζόντια πλάκα χωρίς δοκάρια, από εμφανές οπλισμένο σκυρόδεμα, αλλά και το κατακόρυφο τοίχωμα στα αριστερά.

Αρχιτέκτονες:  Σοφία Τσιράκη

Διώροφη προσθήκη στου Παπάγου

Ένα κατασκευαστικά απαιτητικό έργο που για να υλοποιηθεί αποκαλύφθηκε πρώτα ο σκελετός του κτιρίου και ενισχύθηκε με μανδύα gunite. Το αίτημα του πελάτη ήταν να κατασκευαστούν σε ανωδομή δύο διώροφα και ένα μονώροφο διαμέρισμα, ενώ λόγω μεγάλης κλίσης του οικοπέδου για το ισόγειο διώροφο διαμέρισμα χρησιμοποιήθηκε πρόσβαση από τον πίσω κήπο.

Την ίδια στιγμή, η εσωτερική διάταξη των διαμερισμάτων χαρακτηρίζεται από διαπερατότητα κατά τον νοτιοανατολικό-βορειοδυτικό άξονα, πράγμα που επιτρέπει απροσπέλαστη θέα στον Υμηττό αλλά και σε κοντινό χώρο πρασίνου.

Αρχιτέκτονες: Νέλλη Μάρδα, Δώρα Μπαλντά

Πολυκατοικία στην οδό Δεινοκράτους

Βασικό ζήτημα του σχεδιασμού προς τους αρχιτέκτονες ήταν η σχέση του κτιρίου με τον περιβάλλοντα χώρο: τον άμεσο περίγυρο και την πόλη της Αθήνας, γενικότερα. Κομβικό κατασκευαστικό στοιχείο προς αυτή την κατεύθυνση αποτέλεσε η πυλωτή που αποφασίστηκε να διατρέχει διαμπερώς το κτίριο αλλά και να αναπτύσσεται σε δύο στάθμες, αφομοιώνοντας την κλίση του Λυκαβηττού, στους πρόποδες του οποίου βρίσκεται η πολυκατοικία. Στο κέντρο αυτής, είναι το κλιμακοστάσιο, το οποίο οδηγεί στους πέντε ορόφους διαμερισμάτων και τους τέσσερις υπόγειους.

Αισθητικά και κατασκευαστικά, οι αναφορές παραπέμπουν στην τυπική αθηναϊκή πολυκατοικία του Μεσοπολέμου, αλλά με το εμφανές σκυρόδεμα αλλάζει η τελική επίγευση σε κάτι σύγχρονο και εργονομικό. Διαμορφώθηκαν π.χ. δώματα ως αυλές, δόθηκε ιδιαίτερη επιμέλεια στην είσοδο και σε διάφορα σημεία εφαρμόστηκαν παλιές τεχνικές κατασκευής αλλά με εκσυγχρονισμένο τρόπο.

Αρχιτέκτονες: Γιώργος Αγγελής

Τριώροφη μονοκατοικία στην Κηφισιά

Εμφανές σκυρόδεμα, μεγάλες επιφάνειες γυαλιού, ανοδιωμένο αλουμίνιο, ξύλινες περσίδες. Με αυτά και μόνο τα απλά υλικά, ορθώθηκε το πολύπλοκο έργο συνολικής επιφάνειας 606m2 από τους LL Associates στην Κηφισιά. Πρόκειται για ένα τριώροφο ορθογώνιο κτίριο που είναι απόλυτα μελετημένο επάνω στη θέση του οικοπέδου, τη μεγάλη κλίση και τα κλιματικά δεδομένα που θα καλούταν να διαχειριστεί. Η κίνηση-ματ ήταν το μπετονένιο εξωτερικό πλαίσιο που τοποθετήθηκε για να προστατεύει το οίκημα από τον ήλιο και ταυτόχρονα ρυθμίζει τον φυσικό φωτισμό όπως και την κίνηση του αέρα.

Στο κατώτερο επίπεδο έχουν τοποθετηθεί οι βοηθητικοί χώροι και χώρος καθιστικού (που βλέπει την πισίνα), στο μεσαίο επίπεδο βρίσκονται οι χώροι καθιστικού, του γραφείου, της κουζίνας και της τραπεζαρίας, ενώ στον τελευταίο όροφο υπάρχουν οι χώροι των υπνοδωματίων.

Αρχιτέκτονες: LL Associates

Συγκρότημα κατοικιών-καταστημάτων στο Μεταξουργείο

Μια έκπληξη στη γειτονιά του Μεταξουργείου: Ένα συγκρότημα σε οικόπεδο άνω των 2.000 τ.μ. που υλοποιήθηκε έπειτα από προκήρυξη διαγωνισμού ιδεών της Τέρνα (σε συνεργασία με τις Δομές). Πρόκειται για ένα σύνολο από 42 κατοικιών και 3 καταστήματα, τα οποία αναπτύσσονται σπειροειδώς γύρω απ’ το αίθριο που βρίσκεται στο κέντρο, το οποίο μάλιστα ανοίγεται αμφιθεατρικά προς τον ουρανό.

Από κατασκευαστική άποψη, το κτίριο αποτελείται από καθαρές γραμμές και ουσιαστικά αποτελείται από ένα δομικό σύστημα πλακών (χωρίς δοκούς), τοιχία, τοιχώματα και στήλες από ανεπίχριστο μπετόν. Στα χέρια των αρχιτεκτόνων, η δομή αυτή ήταν η βάση πάνω στην οποία αναπτύχθηκαν τα επιπλέον στοιχεία ανά οικία δευτερογενώς, ανάλογα με τις ανάγκες.

Αρχιτέκτονες: Γεωργία Δασκαλάκη, Γιάννης Παπαδόπουλος

Κτίριο κατοικιών στον Λόφο Φιλοπάππου

Η παρέμβαση στο συγκεκριμένο οίκημα στου Φιλοπάππου καθορίστηκε εκ των πραγμάτων από περιορισμούς, τόσο επειδή υπήρχαν χαμηλά όρια δόμησης λόγω του αρχαιολογικού χώρου, όσο και επειδή το μέγεθος του οικοπέδου ήταν μικρό. Εντούτοις, το αποτέλεσμα προσφέρει απλόχερα στους ενοίκους το αίσθημα ανοιχτωσιάς: οι κυρίως χώροι διαμορφώθηκαν διαμπερείς με μεγάλες γυάλινες επιφάνειες, προσφέροντας θέα προς βορρά και νότο.

Η εσωτερική διάρθρωση είναι εύκολα κατανοητό με μια ματιά στην πρόσοψη του κτιρίου: Τρία κατακόρυφα τοιχία από οπλισμένο σκυρόδεμα υψώνονται κατακόρυφα και δημιουργούν δύο διακριτές ζώνης: στη μία, έχουν τοποθετηθεί οι κύριοι χώροι χρήσης των διαμερισμάτων και στην άλλη έχει τοποθετηθεί από τη μία το κλιμακοστάσιο και από την άλλη το υπνοδωμάτιο και το λουτρό

Αρχιτέκτονες: Δημήτρης Θωμόπουλος

Μικρή μονοκατοικία στην Αγία Παρασκευή

Μέσα σε ένα οικόπεδο με δέντρα στην Αγία Παρασκευή υπήρχε χτισμένη μια μονοκατοικία από τα προπολεμικά χρόνια, αλλά με μεταγενέστερες αλλαγές και προσθήκες είχε χάσει τον χαρακτήρα της. Οι αρχιτέκτονες ανέλαβαν την επισκευή-ανανέωση και την επέκτασή του, σύμφωνα με το πνεύμα των πρώτων Μοντερνιστών του 1920. Διατηρήθηκε ο αρχικός πέτρινος φορέας του κτιρίου, αλλά προστέθηκε ένας επιμήκης χώρος από ελαφρά κατασκευή μπροστά από αυτόν, με αποτέλεσμα ο αισθητικός χαρακτήρας του εξωτερικά να είναι αστικός.

Μεγάλα υαλοστάσια εξασφαλίζουν άπλετο φως και ανάμεικτες λειτουργίες στον χώρο.

Αρχιτέκτονες: Κωνστάντιος Δασκαλάκης, Μαρίνα Στασινοπούλο

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

DESIGN

Πώς οι αρχιτέκτονες κάνουν μεγάλα θαύματα σε μικρά διαμερίσματα της Αθήνας