Ανδροειδή και άλλα περίεργα Plásmata συνυπάρχουν στο Πεδίον του Άρεως
- 25 ΜΑΙ 2022
– Αχ, αυτή η ερώτηση είναι τόσο κλίσε.
– Να ρωτήσω τότε εάν σκοπεύεις να αντικαταστήσεις το ανθρώπινο είδος στο μέλλον.
– Μιλάς λες και έχω κάποιο σχέδιο κυριαρχίας επάνω στον πλανήτη – δεν υπάρχει πλάνο, είμαι ένα άτομο όπως και εσύ.
Ο διάλογος εκτυλίσσεται ανάμεσα στη νεαρή Cecilie Waagner Falkenstrøm, βραβευμένη εικαστικό για τα έργα της στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, και στον Frank, μια φωνή που μιλάει από τα βάθη του μέλλοντος – ή μήπως του πολύ πραγματικού παρόντος; Επί του πρακτέου, είναι ένα προγραμματισμένο σύστημα AI με μπάσα χροιά, το οποίο τοποθετήθηκε μέσα στη Σπηλιά του Πανός, στο Πεδίον του Άρεως: από αυτό το απόκοσμο σπήλαιο ακούγονται τώρα οι απαντήσεις του μηχανικού εγκεφάλου στα ερωτήματα όσων πλησιάσουν το μικρόφωνο.
Εάν αυτό το σενάριο έσφιξε κάπως το στομάχι σου, φαντάσου ένα ανδροειδές να προσφέρει συνταγές ευτυχίας με τεχνολογικά «φάρμακα», κεταμίνη και κοκαΐνη – ένα κανονικό ανδροειδές, εννοώ, με ρομποτικές κινήσεις και σώμα από καλώδια, το οποίο καρφώνει το βλέμμα ευθεία επάνω σου, σαν να σε βλέπει, πίσω απ’ το αλεξίσφαιρο τζάμι της εγκατάστασης.
Τι στην ευχή συμβαίνει με αυτά τα πλάσματα; Από πλάσματα της επιστημονικής φαντασίας έγιναν πλάσματα του καιρού μας και το γεγονός ότι γεννήθηκαν από ένα μάτσο data και αριθμούς, δεν τα κάνει λιγότερο ανήσυχα, ανασφαλή είτε αισθησιακά, λιγότερο συγκρουσιακά, εύθραυστα, λιγότερο αληθινά και ανθρώπινα.
Αυτή είναι μία από τις βασικές προϋποθέσεις για να διαβάσουμε τη νέα έκθεση σύγχρονης τέχνης Plásmata: Bodies, Dreams and Data, που ζωντανεύει μέσα στο Πεδίον του Άρεως, τον μεγάλο και πιο πολυπολιτισμικό πνεύμονα πρασίνου του αθηναϊκού κέντρου, που πέρα από πάρκο «είναι καταρχήν πεδίο», όπως επεσήμανε η Αφροδίτη Παναγιωτάκου από τον Ίδρυμα Ωνάση.
Για δεύτερο καλοκαίρι, λοιπόν, η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση μεταμορφώνει το πάρκο σε ένα υβριδικό πεδίο, με επίκαιρα έργα αιχμής από τη διεθνή εικαστική σκηνή που δουλεύει με νέα μέσα, με αλγόριθμους, τεχνητή νοημοσύνη, άβαταρ, κώδικες, βιντεοπαιχνίδια και όχι μόνο. Όπως προδίδει και ο τίτλος, σε αυτή την έκθεση διασταυρώνονται δύο φλέγοντα ζητήματα του καιρού μας: η ψηφιακή πραγματικότητα και η ταυτότητα. Πώς υπάρχουν τα σώματα σε αυτή τη νέα μετα-φυσική συνθήκη; Διεκδικούν; Αντιστέκονται; Πώς χορεύουν ή ταυτίζονται;
Πώς είναι αυτά τα Plásmata
«Αναφερόμαστε στο πλάσμα ως τέταρτη μορφή ύλης, αφού δεν είναι στερεό, δεν είναι υγρό, δεν είναι αέριο, πλην όμως είναι μια μορφή ύλης, η οποία επιτρέπει τη μεταφορά του ηλεκτρικού ρεύματος, επιτρέπει δηλαδή να συνδεόμαστε μεταξύ μας», επεσήμανε με ποιητικό τόνο η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, κατά τη διάρκεια της δημοσιογραφικής ξενάγησης στην έκθεση, η οποία πρόκειται να παραμείνει στο Πεδίον του Άρεως έως τις 10 Ιουλίου, με ελεύθερη είσοδο.
Μέχρι τότε, τέτοιες ξεναγήσεις, αλλά με πιο στοχευμένο περιεχόμενο, θα προσφέρονται δωρεάν στους μικρούς και μεγάλους επισκέπτες κάθε εβδομάδα, σε αγγλικά, αραβικά, ούρντου και χίντι, πέρα από ελληνικά, ενώ αυτή τη χρονιά παρέχεται επίσης η δυνατότητα ακουστικού τουρ, μέσω της εμαρφογής Clio Muse – ένα αναγκαίο βοήθημα για να περπατήσεις τις διαδρομές του και τα 22 έργα που επιλέχθηκαν από την ομάδα (επιμέλεια: Ειρήνη Μιρένα Παπαδημητρίου, FutureEverything και σχεδιασμός έκθεσης: Studioentropia Architects).
Τυπικά, υπάρχουν τρεις θεματικοί άξονες στην έκθεση –μετα-τεχνολογικά σώματα, ποσοτικοποίηση σώματος και το όραμα ενός οικουμενικού σώματος–, επομένως υπάρχουν και οι αντίστοιχες διαδρομές μέσα στο πάρκο, αλλά μικρή σημασία έχουν όλα αυτά για τον επισκέπτη: οι οθόνες βιντεοπροβολής, οι ακτίνες λέιζερ, τα LED και οι λοιπές εγκαταστάσεις εμφανίζονται αναπάντεχα μέσα στα ξέφωτα του Πεδίου, δίπλα αλλά και πάνω στα δέντρα, στους βασικούς άξονες και τα κρυφά σημαία, είτε μέσα στην υδάτινη διαδρομή, όπου επιτέλους ρέει καθαρό νερό – με την αρωγή του Ιδρύματος, αποκαταστάθηκε το αντλιοστάσιο.
Έτσι, ο χάρτης παύει να έχει νόημα μπροστά στην έκπληξη της τυχαίας αναμέτρησης, αρκεί να κρατήσεις ως βασική αρχή ότι το σημείο έναρξης είναι στην είσοδο με το άγαλμα του έφιππου βασιλιά Κωνσταντίνου και ο τερματικός σταθμός, από άποψη κλιμάκωσης, είναι το άνοιγμα δίπλα απ’ το Άλσος: εκεί εγκαταστάθηκε μια τεράστια φωτεινή σφαίρα, σαν πλανήτης, που ξεπερνά σε ύψος μια πολυκατοικία επτά ορόφων, προσκαλώντας τους επισκέπτες να τη διασχίσουν, συμπληρώνοντας το κενό ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια. Το Divided του Ισπανού urban artist SpY κυριαρχεί στη βασική έκταση δημόσιας χρήσης του πάρκου, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, αλλά τουλάχιστον το κάνει για να ενώσει.
Μέχρι να φτάσεις σε αυτό το σημείο, τα Plásmata θα έχουν αποσαφηνίσει την ταυτότητά τους: είναι ρέοντα και άμορφα ουσιαστικά, όπως φαίνεται στον «πίνακα» που έβγαλε μέσω αλγορίθμου η Morehshin Allahyari από πορτρέτα του 19ου αιώνα, είναι απαλλαγμένα από τα κουτάκια του φυλετικού διαχωρισμού, όπως δείχνει η μαρμάρινη προτομή Christian Mio Locklair, είναι παραδόξως αυθόρμητα, εύπλαστα και μεταβλητά, χωρίς το στοιχείο του μεθοδευμένου που θα περίμενε κάποιος από προϊόντα των τεχνολογικών συστημάτων.
Μια συγκλονιστική έκθεση
Η έκθεση Plásmata: Bodies, Dreams and Data αποτελεί συν τοις άλλοις μια καλή απόδειξη ότι «δεν είναι αναγκαστικό να χρησιμοποιείς ψηφιακά εργαλεία για να μιλήσεις για τον ψηφιακό κόσμο», όπως παρατήρησε η Αφροδίτη Παναγιωτάκου.
Για να το καταλάβουμε πρακτικά, αρκεί να αντιπαραβάλουμε την εγκατάσταση της Εύας Παπαμαργαρίτη με εκείνη της Μαρίας Παπαδημητρίου: στην πρώτη περίπτωση έχουμε μια τετρακάναλη εγκατάσταση στη γλώσσα των βιντεοπαιχνιδιών, όπου άβαταρ ανακαλύπτουν πειραματικά το σώμα τους, ενώ στη δεύτερη, ένα μεγάλο πρισματικό δωμάτιο-διαμάντι με καθρέπτες, το οποίο ζωντανεύει τις αντανακλάσεις όποιου εισέρχεται. Στην ουσία, τίθεται το ίδιο ερώτημα: ποιος είμαι εγώ και ποιος είναι ο άλλος; «Το εγώ είναι ένας άλλος», που έγραφε ο ποιητής Arthur Rimbaud.
Το ιδιαίτερο προτέρημα της έκθεση είναι πόσο καλά σεταρισμένα είναι τα έργα στο φυσικό περιβάλλον: αγκαλιάζουν τα στοιχεία του πάρκου, τόσο πρακτικά όσο και εννοιολογικά (όπως στην περίπτωση της μιξογενούς προτομής που αναφέραμε, δίπλα στη Λεωφόρο των Ηρώων), παίζουν με τις προοπτικές θέασης, φτάνοντας το τεχνολογικό να είναι οργανική συνέχεια του φυσικού, ενώ συνολικά διαμορφώνονται μικρές «σφαίρες» υβριδικής πραγματικότητας.
Πόσο απέχει ο φυσικός από τον εικονικό κόσμο, αναρωτιέσαι. Πόσο απέχει το κανονικό φεγγάρι από ένα εικονικό και ανθρωπογενές, το οποίο φωτίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αντλώντας ενέργεια από τον ήλιο; Αυτό είναι το πείραμα που έφεραν εις πέρας οι Kimchi and Chips: ένα δεύτερο φεγγάρι πάνω από το άγαλμα της Αθηνάς, το οποίο γεννάται από τη διασταύρωση 40 κυλινδρικών δεσμών λέιζερ. Η ενέργεια συλλέγεται τις πρωινές ώρες από τους ηλιακούς πύργους και το βράδυ, μετά τις 9.30, το φως επιστρέφει καλιμπραρισμένο προς τον ουρανό, μέσω του Another Moon.
Βρίσκεται μπροστά από τη δεύτερη έξοδο προς τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, οπότε συστήνεται για κλείσιμο. Το Plásmata: Bodies, Dreams and Data είναι μια πρόκληση σύνδεσης με το μέλλον και τα σώματά του.
Το πολιτικό, το κοινωνικό, το προσωπικό και το συλλογικό, αλλά και η αναπόφευκτη πρόκληση της κλιματικής κρίσης με αυτή την καλπάζουσα πορεία εξέλιξης, είναι τα εφαλτήρια για τις παραγωγές, έστω κι αν το πρώτο πράγμα που τραβάει είναι η τεχνολογική πρωτοτυπία τους, οι οθόνες και τα λέιζερ. Είναι μία συγκλονιστική έκθεση – και αυτό δεν είναι κάτι που λέω εύκολα.
INFO
Plásmata: Bodies, Dreams and Data
Έως 10/7, καθημερινά: 6.30-10.30 μ.μ.
Είσοδος ελεύθερη
Η έκθεση περιλαμβάνει μια σειρά από συζητήσεις, πάρτι και εργαστήρια. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
