Ένκε Φεζολλάρι, γιατί κάνεις ένα θεατρικό talk show τα μεσάνυχτα;
Μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη και ηθοποιό, που ανεβάζει από 3 Νοεμβρίου το έργο Democracy στη σκηνή του Θεάτρου Σταθμός.
- 27 ΟΚΤ 2023
Έχουν περάσει μόλις έξι μήνες από το ταξίδι μου στον Βορρά της Αλβανίας, στη Σκόδρα, όπου βρέθηκα στις αρχές Μαΐου για να παρακολουθήσω αρχαία ελληνική τραγωδία στα αλβανικά. Εκεί, στο Θέατρο Migjeni, το μοναδικό της πόλης και το ίσως πιο ιστορικό και σίγουρα, το πιο πρωτοποριακό από άποψη ρεπερτορίου και μετακλήσεων θέατρο της χώρας, ο Ένκε Φεζολλάρι ανέβασε την Εκάβη του Ευριπίδη με τον θίασο του Migjeni.
Τώρα, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός με καταγωγή από το Πόγραδετς της Αλβανίας, που από το 1993 ζει και εργάζεται στην Ελλάδα, επιστρέφει τον Νοέμβριο στην αθηναϊκή θεατρική σκηνή με μία ολοκαίνουργια παράσταση στο Θέατρο Σταθμός.
Το Democracy είναι ένα έργο σε δική του σύλληψη, δραματουργική επεξεργασία και σκηνοθεσία (ταυτόχρονα, θα τον δούμε και να παίζει – είναι ένας από τους 4 ηθοποιούς) που ο ίδιος το χαρακτηρίζει περισσότερο ως “talk show” παρά ως παράσταση ή ως περφόρμανς. Για την ακρίβεια, ένα μεταμεσονύχτιο θεατρικό talk show, που επιχειρεί μία πορεία αναζήτησης της Δημοκρατίας από το παρόν προς τα πίσω έως και τις απαρχές της στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου τον 5ο αιώνα π.Χ.
Τι σε παρακίνησε να φτιάξεις μία παράσταση για την ιστορία της Δημοκρατίας στη χώρα μας;
Είναι μία θεματική που με απασχολούσε από τις πρώτες μου σκηνοθεσίες, από την πρώτη μου κιόλας παράσταση, την Παρέλαση της Λούλας Αναγνωστάκη, ζώντας τη βαθειά κρίση το 2011, τα μνημόνια και όλα τα δεινά που άλλαξαν το τοπίο της χώρας μας.
Ωστόσο, Ο Επιτάφιος του Περικλή (απόσπασμα από την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου) που ανέβασα με 7 μαθητές από το Γυμνάσιο της Σκόδρας στο 1ο Διεθνές Νεανικό Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος που διεξήχθη στις αρχές του περασμένου Μαΐου στην Κόρινθο και έφερε σε επαφή τα παιδιά με το πνεύμα της ελληνικής αρχαίας γραμματείας και τον λόγο του Θουκυδίδη, λειτούργησε κατά κάποιο τρόπο σαν υπενθύμιση.
Ήταν συγκινητικό πώς οι νέοι άγγιξαν αυτό το κείμενο και πώς σε μια χώρα σαν την Αλβανία όπου βγήκε μετά από μία μακροχρόνια δικτατορία αντηχούσε διαφορετικά στην παρουσίασή του. Ήταν πραγματικά πολύ συγκινητικό το βάρος των λέξεων και η έννοια της Δημοκρατίας να αρθρώνονται από τη νέα γενιά, σε μια μικρή βαλκανική χώρα του Πρώην Ανατολικού Μπλοκ.
Στο Democracy αντλείς ξανά υλικό από την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, αλλά του δίνεις άλλη μορφή.
Με αφετηρία τον Πελοποννησιακό Πόλεμο του Θουκυδίδη, τον Επιτάφιο του Περικλή και τα Σικελικά φτιάξαμε μία παράσταση όπου συνομιλούμε με τον πατέρα της Ιστορίας για να μιλήσουμε για την Ευρώπη, την παγκόσμια κατάσταση της ανθρωπότητας, αλλά και για τις δικές μας ανησυχίες και προσωπικές ιστορίες.
Σε ένα μεταβλητό κόσμο, σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας, σε ένα κόσμο που αιμορραγεί θέτουμε ζητήματα μέσα από ντοκουμέντα και άλλα κείμενα για τις αξίες του δημοκρατικού πολιτεύματος, για την έννοια του Πολίτη, του Κράτους, της Δικαιοσύνης.
Καταλαβαίνω δηλαδή ότι δεν θα δούμε να διαδραματίζεται στη σκηνή κάποια συγκεκριμένη ιστορία με την έννοια της συμβατικής θεατρικής παράστασης.
Σωστά. Η παράσταση βασίζεται σε λόγους και διαγγέλματα, σε ιστορικά γεγονότα και σε προσωπικές μαρτυρίες. Παρελαύνουν από τον Περικλή, τον Αλκιβιάδη και τον Νικία μέχρι τους σημερινούς πολιτικούς και ηγέτες, την Angela Merkel, τον Barack Obama, την Giorgia Meloni. Απαρτίζεται η δομή τόσο από αφηγήσεις γεγονότων, άλλοτε με χιούμορ και άλλοτε με πικρία, ο φασισμός, η μετανάστευση, ο σαθρός πολιτικός λόγος, οι λαοπλάνοι, το Δημοψήφισμα, η Αριστερά και η Δεξιά, οι ιδεολογίες του 20ού και του 21ου αιώνα και φυσικά, η εμπλοκή μας με αυτά που διηγούμαστε.
Το Democracy είναι περισσότερο ένα θεατρικό talk show, παρά μία θεατρική παράσταση, που ακροβατεί στο document/mocument και σκοπό έχει να προκαλέσει και να πυροδοτήσει συζήτηση για το τι είναι Δημοκρατία.
Ανέφερες παραπάνω ότι θα διηγείστε και προσωπικές σας ιστορίες. Θα ήθελες να μοιραστείς κάποιες από τις δικές σου που θα ακουστούν στο έργο;
Για παράδειγμα, υπάρχει η ιστορία για το πώς οι πολίτες της Αλβανίας έσπασαν την πόρτα της Γερμανικής πρεσβείας το 1990, το πώς πήραν τον δρόμο της Δύσης και βιώματα για την πρώτη φορά που είδα μπανάνα στη ζωή μου, το τζην παντελόνι που φόρεσα ως παιδί, τη Madonna και τον Michael Jackson, το χάος, το trafficking.
Η Αλβανία καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος των διηγήσεων, τόσο δικών μου, όσο και της Vefi Redhi (η μία εκ των 4 ηθοποιών) με την οποία έχουμε ζήσει το κομμουνιστικό δικτατορικό ζυγό του Ένβερ Χότζα σε διαφορετικές ηλικίες ο καθένας. Από την πλευρά τους, η Βάνα (Πεφάνη) και ο Χρήστος (Καρασαββίδης) καταθέτουν τα δικά τους βιώματα.
Με το κοινό θα υπάρχει διάδραση;
Σε κάποια σημεία ναι, θα θέτουμε διάφορα ερωτήματα στους θεατές και εκεί, εύχομαι να καταφέρουμε να χτίσουμε μία πραγματική επαφή και να ακουστεί και η άλλη άποψη, ο αντίλογος. Στο Democracy θέλουμε να σπάσουμε τις θεατρικές νόρμες. Επιζητούμε το συναίσθημα, θέλουμε ο θεατής να είναι παρών με το σώμα, την ψυχή και τη φωνή του. Άλλωστε, την πραγματικότητα που ζούμε δεν μπορείς και δεν πρέπει να την αγνοήσεις. Σου επιβάλλει να πάρεις θέση.
Ποιο θεωρείς ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της σύγχρονης δημοκρατίας;
Η μη συμμετοχή των πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες. Δεν γίνεται να μην ασκούμε το δικαίωμα της ψήφου, να μην μετέχουμε πολιτικά και να έχουμε για καραμέλα το «έλα μωρέ, σάμπως θα αλλάξει τίποτα;». Ο ατομικισμός είναι πληγή και η συλλογικότητα αντίδοτο.
Ας μη γελιόμαστε, η δημοκρατία του Κλεισθένη και του Περικλή απέχει αιώνες φωτός από τη σημερινή, που είναι μία μετάλλαξή της. Η δημοκρατία νοσεί σε όλο τον κόσμο, είναι ένα περιτύλιγμα. Υπάρχει ανισότητα παντού από τις δομές του κράτους μέχρι τις δομές της κοινωνίας, ένα οικονομικό σύστημα που εξοντώνει τους πολίτες, η κρατική μέριμνα και η προστασία των πολιτών που απλά δεν υφίστανται, η διαφθορά στα πάντα και στους πάντες και φυσικά, τα γεωπολιτικά παιχνίδια.
Η δημοκρατία έχει χάσει τον δρόμο της και απαιτεί από εμάς συνεισφορά και φροντίδα.
Αν μπορούσες να αλλάξεις ένα πράγμα στον κόσμο μας σήμερα, τι θα ήταν αυτό;
Θα ήθελα να ζω σε ένα κράτος που ο πολίτης και η εξουσία θα είχαν αμφίδρομη και όχι πελατειακή σχέση. Σε ένα κράτος που η παιδεία και ο πολιτισμός δεν είναι οι τελευταίοι τροχοί της αμάξης. Σε ένα κράτος που δεν κυριαρχούν ο φασισμός και ο ρατσισμός, αλλά η πλήρης αποδοχή της διαφορετικότητας. Σε ένα κράτος που εξαλείφει τη βία, τη φτώχεια, την αδικία… Θα μπορούσα να το συνεχίσω αυτό για αρκετά λεπτά ακόμα, σταμάτησέ με.
Βάλε τελεία και πες μου γιατί επέλεξες να παρουσιάσεις την παράσταση μεταμεσονύχτια;
Νομίζω ότι ούτως ή άλλως το θέμα είναι ακατάλληλο. Αστειεύομαι, μαύρο χιούμορ. Επειδή η συνθήκη του talk show παραπέμπει σε βραδινές εκπομπές και επειδή θέλω η νεολαία να έρθει και να δει μία άλλη οπτική, με ιντρίγκαρε η ιδέα μίας παράστασης που θα παίζει από τις 11.30 και μετά το βράδυ. Τις ώρες δηλαδή που οι αντιστάσεις είναι μειωμένες και οι πιεστικοί ρυθμοί της καθημερινότητας σταματάνε να μας ταλαιπωρούν. Είναι επίσης οι ώρες που φέρνουν πιο κοντά τους ανθρώπους, που μας οδηγούν στα μπαρ, που μας κάνουν να θέλουμε να κουρνιάσουμε στις βότκες, στις ξένες αγκαλιές και στους ανομολόγητους έρωτες.
Θυμάμαι τις μεταμεσονύκτιες παραστάσεις που είχα δει στο Θέατρο Αμόρε και έχουν χαραχτεί στη μνήμη και την καρδιά μου. Εύχομαι να συμβεί και με τη δική μας παράσταση.
Το κόνσεπτ της φωτογράφισης για το Democracy ήταν δική σου ιδέα;
Ναι, δική μου.
Σε ποιον θα πετούσες αυγά/γιαούρτια;
Στους ακροδεξιούς πολιτικούς της Ευρώπης, που δυστυχώς είναι πάρα πολλοί.
Και πού θα έδινες ένα κατακόκκινο τριαντάφυλλο;
Σε δύο μητέρες. Στη Μάγδα Φύσσα και στη μητέρα μου, την Ντρίτα.
Τι άλλο ετοιμάζεις για φέτος;
Έχω τη μεγάλη χαρά και συγκίνηση να παρουσιάσω από τον Δεκέμβριο Τα Κύματα της Βιρτζίνια Γουλφ στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Την παράσταση δηλαδή που σκηνοθέτησα πέρυσι στο Δημοτικό Θέατρο των Τιράνων. Πρόκειται για ένα από τα αριστουργήματα της Γουλφ αλλά και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Μία ιστορία έξι παιδιών (θα παίξουν οι ηθοποιοί Μαίρη Σταυρακέλλη, Γιώργος Παπαπαύλου, Βάνα Πεφάνη, Υρώ Λούπη, Κυριάκος Κοσμίδης, Χρήστος Καρασαββίδης), που μιλά για την ενηλικίωση, τα νιάτα, τα γηρατειά, τον θάνατο. Ένα αφήγημα που θα μπορούσε να είναι η ιστορία του καθενός μας.
***
Democracy
Μετάφραση αποσπασμάτων του Πελοποννησιακού πολέμου του Θουκυδίδη: Άγγελος Σ. Βλάχος – Εκδόσεις Εστία
Κείμενα – διαμόρφωση δραματουργίας: Βάνα Πεφάνη, Vefi Redhi, Χρήστος Καρασαββίδης και Ένκε Φεζολλάρι
Σύμβουλος δραματουργίας: Ναταλί Μηνιώτη
Aκαδημαϊκή Σύμβουλος: Έφη Καρακάντζα
Μουσική: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης
Φωτογραφίες: Γιώτα Εφραιμίδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Δανάη Δημοπούλου
Παίζουν: Βάνα Πεφάνη, Vefi Redhi, Χρήστος Καρασαββίδης, Ένκε Φεζολλάρι
Info: Θέατρο Σταθμός από 3 Νοεμβρίου στις 23.30. Προπώληση εδώ.
