Μέσα στη χάρτινη σπηλιά του Thomas Hirschhorn
Πήγαμε στην έκθεση Dream On στο Καπνεργοστάσιο της Λένορμαν και ξεχωρίσαμε τη δαιδαλώδη εγκατάσταση που έφτιαξε ο Ελβετός εικαστικός από χαρτόνια και αλουμινόχαρτο. Στόχος του; Να συμβολίσει ένα ανθρώπινο μυαλό, ζωσμένο με εκρηκτικά.
- 6 ΙΟΥΛ 2022
Δεν υπάρχει συνδετικός κρίκος στα έργα του Dream On, πέραν από το γεγονός ότι είναι όλα μεγάλα έως και μνημειακά στις διαστάσεις τους. Το άλλο κοινό στοιχείο, το οποίο καθορίζει την παρουσία τους στην τρέχουσα έκθεση του ΝΕΟΝ στο Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο της οδού Λένορμαν, είναι ότι όλα τα έργα προέρχονται από τη συλλογή Δασκαλόπουλου και πρόκειται να δοθούν ως δωρεά σε διεθνή μουσεία, αμέσως μετά το πέρας της έκθεσης στην Αθήνα, δηλαδή μετά τον Νοέμβρη του 2022.
Στο σύνολο είναι 18 εικαστικές εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας και το νέο ακουστικό έργο του Κώστα Ιωαννίδη – ένα γαλήνιο ηχοτοπίο από σφυρίγματα, το οποίο στην πραγματικότητα κρύβει κανονικό διάλογο στη σφυριχτή γλώσσα από τρεις Έλληνες που τη γνωρίζουν καλά.
Αρκούν μερικά εύστοχα σημεία, όπως το επί τροχάδην βλέμμα επάνω στα 3.000 μικροφίλμ των Fischli & Weiss απ’ όλο τον πλανήτη, για να δικαιολογήσουν τη μεγάλη διάρκεια, μπροστά στην ανάγκη όλων μας για νέες παραγωγές που να απαντούν στο σήμερα;
Τα νούμερα, από την άλλη, είναι μια πολύ επίκαιρη εμμονή που κληρονομήσαμε από τα social. Και το Dream On, σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Δημήτρη Παλαιοκρασσά, εξυπηρετεί με άνεση αυτόν τον σκοπό: ποιος δεν θα ύψωνε το κινητό του μπροστά σε μια Lincoln του ’60, απ’ το καπό της οποίας έχει δραπετεύσει ένα πελώριο, φουσκωτό κόκκινο πλάσμα από λάτεξ;
Δίπλα στέκεται ένα αινιγματικό γλυπτό του μεγάλου Damien Hirst, ενώ μέσα στις αίθουσες υπάρχει –μεταξύ άλλων– ένας αστρονομικός πίνακας (σε μέγεθος και εκτίμηση) του David Hammon και μία από τις αυτο-κατασκευές του Μεξικανού Αbraham Cruzvillega.
Αλλά την πιο αφηγηματική αποκάλυψη επεφύλασσε μια τρύπα στον τοίχο σε ανθρώπινη κλίμακα, καλυμμένη περιμετρικά από άπειρο σελοτέιπ.
Επίσκεψη στο Dream On
Το κοινό ήταν ίσως και μισά-μισά μοιρασμένο, ανάμεσα σε ελληνόγλωσους και ξενόγλωσσους επισκέπτες. Ο κλιματισμός γλίτωνε τη ζέστη που συλλέγει από τη φύση του το τεράστιο βιομηχανικό μπλοκ, ενώ το φως άπλετο, όπως πάντα, λόγω των μεγάλων παραθύρων και του ανοίγματος 1.100 τετραγωνικών μέτρων στο υαλοσκέπαστο αίθριο. Από έργο σε έργο, άλλαζε το συναισθηματικό mood.
«Παρακαλώ, εισέρχεστε χωρίς τσάντες ή άλλα περιττά αντικείμενα, για να είναι πιο εύκολη η περιήγησή σας μέσα στο έργο», ενημέρωσε η κοπέλα από τηδιοργανωτική ομάδα του ΝΕΟΝ, μπροστά στην εγκατάσταση του Thomas Hirschhorn. Ο Ελβετός εικαστικός εγκαθιδρύθηκε μετά τα 00s, κάτοικος από τότε στο Παρίσι, για τα εμβυθιστικά περιβάλλοντα που κατασκευάζει όχι με νέα μέσα και προτζέκτορες, αλλά με πολύ φθηνά υλικά της μαζικής παραγωγής, όπως χαρτόνια, κολλητικές ταινίες, αλουμινόχαρτα κι αλουμινένια κουτάκια αναψυκτικών.
Στο Dream On εγκαταστάθηκε το Cavemanman, προτού δωρηθεί στην κορυφαίο ίδρυμα της Tate Modern στο Λονδίνο. Μέχρι τότε, η δαιδαλώδης σπηλιά του Hirschhorn είναι υπόθεση εξερεύνησης της Αθήνας. Για να χτιστεί μέσα στο Καπνεργοστάσιο χρειάστηκαν τρεις ολόκληρες εβδομάδες.
«Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το ανθρώπινο μυαλό», εξηγεί το άτομο που παρουσιάζει το έργο, προτού μπούμε. Για να ανακαλύψεις τα σημεία αυτού του μυαλού, έπρεπε να διασχίσεις κανονικού μεγέθους στοές από στρώματα χαρτονιού, αλλά με προσοχή, γιατί σε κάποιες γωνίες βουλιάζει το χαρτόνι.
Ένα ετοιμόρροπο χάος
Από μία πλευρά, ήταν σαν να βίωνες έναν εφιάλτη από την περίοδο που έψαχνες σπίτι. Εσύ, μόνος, σε ένα δαίδαλο με αδιέξοδα, χαρτόκουτα και πέτρες από πεπιεσμένη πλαστική ταινία, διάφορες αναμνήσεις τυπωμένες σε φωτογραφίες και ντάνες βιβλία που είναι να πακεταριστούν. Τότε, ο ψυχαναλυτής θα έλεγε ότι η σπηλιά αυτή αντιπροσωπεύει μια κούτα μετακόμισης, από μόνη της.
Αλλά καμία σχέση με όλα αυτά τα άγχη της πρωτεύουσας, δεν έχει το statement που έκανε ο εικαστικός στη Νέα Υόρκη, όπου παρουσίασε πρώτη φορά το Cavemanman, το 2002. Εντούτοις, η παρατήρηση του ψυχαναλυτή στη φανταστική ιστορία που δηγήθηκα, δεν έχει πέσει έξω: το μυαλό μεταφέρει ιστορίες, κρατάει σε δοχεία πληροφορίες που χρειάζονται αλλά και πράγματα που δυναστεύουν (όπως εκείνο το πορσελάνινο τασάκι, που μισείς αλλά αρνείσαι να πετάξεις σε κάθε πακετάρισμα).
Το ταξίδι επομένως μέσα στις στοές της εγκατάστασης είναι μια πορεία ελεύθερης βούλησης, η οποία ενδέχεται να καταλήξει σε πελώρια ξαπλωμένα βιβλία με τίτλους που είναι σταθμοί στην πολιτική σκέψη (Noam Chomsky, Tom Campbell, Martin Luther King), είτε σε ένα «τυφλό» μονοπάτι με μια στοίβα από εκατοντάδες τελειωμένα κουτάκια από αναψυκτικά και μπύρες. Είναι βαθύ το σπήλαιο, αλλάζει κατευθύνσεις και αναπόφευκτα χάνεσαι, σαν να βουτάς σε αχαρτογράφητα νερά.
Κάπου στα αριστερά μονοπάτια αυτού του μυαλού, κρύβεται μια μεγάλη αίθουσα σαν εφηβικό δωμάτιο. Μια μικρή τηλεόραση παίζει στη γωνία, στα βουβά, ενώ αφίσες απλώνονται μέχρι και σε όλο το ταβάνι – o Tupac, ο Bob Marley, η γλώσσα των Rolling Stones, οι Beatles, δυο σκισμένα φύλλα από πορνό, οι Iron Maiden κι ο τρελός Einstein. Το μείγμα είναι ξανά χαοτικό. Ή απλά generic.
Το υλικό, όπως έμαθα, προέρχεται 100% από το ίντερνετ, οπότε δεν υπάρχουν προσωπικές αναφορές – είναι μία αναπαράσταση του συλλογικού νου, που βομβαρδίζεται από εικόνες και ερεθίσματα, στην εποχή της εικόνας.
Με αυτή τη χαοτική συνταγή οικοδομούμε πρότυπα, κατασκευάζουμε τη γνώση και ρυθμίζουμε τη ζωή μας. Καταναλώνουμε και προχωράμε. Μόνο που μέσα σε αυτό το σύμπαν, όλα είναι εύθραυστα και κυρίως εύφλεκτα, οπότε αρκεί μια πυρκαγιά για να καταστραφούν.
Ο Hirschhorn συμβολίζει αυτό το λεπτό όριο με τους αλουμινοχάρτινους πυροκροτητές, που έχει τοποθετήσει σε κάποιες γωνίες στο βάθος. Τα «καλώδια» περιζώνουν όλη την εγκατάσταση· φτάνουν μέχρι τα κεφάλια των ανθρώπινων ομοιωμάτων, αλλά ξεκινούν και πάλι από βιβλία.
1Man = 1Man
Για το τυπικό του πράγματος, ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε το έργο από ένα περιστατικό στη Νότια Γαλλία, όταν κάποιος καταδικάστηκε επειδή έκανε γκράφιτι σε προϊστορικές σπηλιές. Γι’ αυτό και οι μικρές οθόνες μέσα στα λαγούμια της εγκατάστασης μεταδίδουν σκηνές από το σπήλαιο Λασκώ – όχι το κανονικό, αλλά εκείνο που φτιάχτηκε καθ’ ομοίωση του προϊστορικού σπηλαίου για να υποδέχεται τους τουρίστες. Αλλά μικρή σημασία έχει αυτό, εν έτει 2022.
«Η σπηλιά κατοικούταν από κάποιον – ίσως ακόμη να κατοικείται», είχε δηλώσει σε μια συνέντευξή του για την εγκατάσταση, «είναι κάποιος που νοιάζεται για το ανθρώπινο είδος και η έγνοια του έχει να κάνει με την απόλυτη ισότητα ανάμεσα στους ανθρώπους». 1Man = 1Man, λένε οι τοιχογραφίες στη σπηλιά του Hirschhorn.
Μπροστά στο χάος, ανέκαθεν ήμασταν όλοι ίσοι. Αλλά και άνισα χαμένοι.
INFO
Dream On
Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, Λένορμαν 218
Έως 27/11
Τετ.-Κυρ.: 11 π.μ.-7 μ.μ.
Είσοδος ελεύθερη
Απαραίτητη ηλεκτρονική προκράτηση
