Ο προσφυγικός συνοικισμός Χαλανδρίου ανοίγει τις αυλές και την ιστορία του

Τι κι αν στη θέση της οθόνης, τώρα, βάζαμε ολόκληρη την πόλη και αντί για πίξελ μιλάγαμε για εικόνες από το παρελθόν που στοιχειώνουν το παρόν; Το Χαλάνδρι, συγκεκριμένα, το οποίο αποτελεί πλέον μια περιοχή με πολύ πράσινο και υψηλά ενοίκια, πόσο ορατά ίχνη διατηρεί από την εποχή του προσφυγικού συνοικισμού; Τότε που πάνω από 80 οικογένειες έμεναν για χρόνια σε παραπήγματα, χωρίς τρεχούμενο νερό;

«Είναι ζωντανές οι μνήμες στον συνοικισμό, το ρέμα και τα κτίρια παράλληλα της Κηφισίας μιλάνε από μόνα τους», παραδέχεται ο Παναγιώτης Δαραμάρας, ο οποίος διατηρεί το ατελιέ του στην περιοχή τα τελευταία οκτώ χρόνια. Σημειωτέον, είναι κάτοικος μιας προσφυγικής κατοικίας και αυτό που απολαμβάνει πιο πολύ στη ρουτίνα του είναι να αφήνεται στις ιστορίες του κύριου Πρόδρομου.

«Μένει στο διπλανό σπίτι και κάθεται καθημερινά έξω στο πεζοδρόμιο, μαζί με τη γυναίκα του, την κυρία Πελαγία. Έχουν ένα τραπεζάκι με λουλουδάτο τραπεζομάντηλο και μια καρέκλα αδειανή, για όποιον περάσει».

Το αρχείο του Παναγιώτη Δαραμάρα περιέχει πάμπολλες προφορικές ιστορίες από εκείνη την εποχή του Χαλανδρίου – εικόνες θολές, αποχρωματισμένες, που επιστρέφουν όμως επίμονα στο παρόν. «Έτσι ήρθε η ιδέα για τον τίτλο της φετινής έκθεσης», εξηγεί ο εικαστικός στο OneMan, «να μεταφέρουμε το φαινόμενο της εικόνας-φάντασμα στον πραγματικό χρόνο».

Ο λόγος για το εικαστικό γεγονός Burn In, στο οποίο συμμετέχουν 29 σύγχρονοι καλλιτέχνες, μεταξύ αυτών και οι Εύα Γιαννακοπούλου, Κώστας Τσώλης και Δημήτρης Χαλάτσης. Δεν είναι απλά έκθεση, δεν είναι απλά ξεκομμένα έργα τέχνης: είναι μια μικρή σπίθα για την ενεργοποίηση του δημόσιου χώρου, της ιστορίας και του παρόντος στον συνοικισμό Χαλανδρίου. Διαρκεί μονάχα τέσσερις ημέρες, έως τις 5 Ιουλίου. Είσοδος ελεύθερη.

Μαζί με τους κατοίκους του Χαλανδρίου

Είναι η τρίτη χρονιά που διοργανώνεται το πρότζεκτ Συνοικισμός, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Ρεματιάς. Το τρέχον έτος, λόγω της επετειακής συμπλήρωσης των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, οδήγησε στη σκέψη της ανάφλεξης και του πυρπολημένου, που κρύβονται επίσης στον τίτλο Burn In.

«Δεν το προσεγγίζουμε νοσταλγικά, ούτε εθνικοκεντρικά, κάθε άλλο», διευκρινίζει ο Παναγιώτης Δαραμάρας που βρίσκεται στη διοργάνωση, όπως και στην επιμέλεια μαζί με την Ήρα Παπαδοπούλου, «ψάχνουμε και διερευνούμε τα νέα νοήματα σε μια συνθήκη παρουσίας της απουσίας της πόλης».

Διότι, με τα σύνδρομα της πανδημίας, ο δημόσιος χώρος λαβώθηκε παραπάνω: από πλήθος γίναμε μονάδες και οι δεσμοί αντικαταστάθηκαν με αποστάσεις. Με άλλα λόγια, πόσο δική μας αισθανόμαστε αυτή την πόλη; Βασικός στόχος του πρότζεκτ, απ’ το 2019 που ξεκίνησε, ήταν η επανοικειοποίηση του δημόσιου χώρου, γι’ αυτό και τα έργα ή τα δρώμενα δεν γίνονται σε εκθεσιακούς χώρους, αλλά στον δρόμο, στα πάρκα και στις αυλές του προσφυγικού συνοικισμού στο Χαλάνδρι, παρέα με τους κατοίκους.

Το στήσιμο και οι λίγες μέρες της έκθεσης μεταμορφώνονται έτσι σε γιορτή για όλη τη γειτονιά: αφισάκια τοιχοκολούνται στις κολώνες, κόσμος μπαίνει και βγαίνει ρωτώντας με απορία για τα έργα, βρίσκει γνωστούς γείτονες και αφηγείται ιστορίες με την πρώτη ευκαιρία.

«Εμένα με ενδιαφέρει η συνδιαλλαγή με τον απλό κόσμο, όχι τους υποψιασμένους από σύγχρονη τέχνη επισκέπτες», εξηγεί ο Δαραμάρας, «θέλω να προκύπτει κάθε φορά μια οργανική διαδικασία, αλλιώς θα μιλάγαμε για κάτι διανοουμενίστικο, με το οποίο –καλώς ή κακώς– δεν έχω καμία σχέση».

Τα έργα επομένως είναι πάντοτε νέες παραγωγές: προηγούνται συζητήσεις με κατοίκους στη γειτονιά, βόλτες και καφέδες, μέχρι τη στιγμή της έκθεσης, που τα έργα στήνονται in situ. Είναι εγκαταστάσεις, βίντεο και μερικές περφόρμανς. Πού συμβαίνουν όλα αυτά; Μα φυσικά στην καρδιά του θέματος: τα σπίτια του νεότερου συνοικισμού, όπου στεγάστηκαν οι εκτοπισμένοι μετά το 1936-1937.

Τι θα δεις τώρα στο Burn In

Το ένα από τα δύο σπίτια, στις αυλές των οποίων παρουσιάζονται έργα, είναι το ατελιέ του Παναγιώτη Δαραμάρα, ενώ το δεύτερο οίκημα χρησιμοποιείται πλέον από σύλλογο πεζοπόρων της περιοχής. Από τις εγκαταστάσεις και τα βίντεο αναδύονται αιχμές για το 1922, την ανάφλεξη –προσωπική είτε ατομική– και γενικά γεννιέται μια σειρά από ερωτήματα στον επισκέπτη, τα οποία αλιεύονται από την ιστορία αλλά εφαρμόζονται στο πολύ επίκαιρο παρόν.

Πώς μπορούμε να ζήσουμε το Άλλο χωρίς να το απορρίψουμε; Επιτρέπονται ανταλλαγές και ταυτίσεις; Και τελικά πώς μπορεί η πόλη να συμβάλλει ώστε να αντισταθούμε συλλογικά στη «ροή μιας άνευρης εικόνας»; Να βγαίνουμε δηλαδή έξω και να μην κοιτάμε απλά αμέτοχοι, αλλά να παρατηρούμε και μετά να δρούμε, να ζούμε, να ερωτευόμαστε, «να υπάρχουμε χωρίς να φοβόμαστε», όπως εξηγεί ο Παναγιώτης Δαραμάρας.

Το στίγμα της έκθεσης για το GPS γράφει την οδό Χρυσοστόμου Σμύρνης 10 στο Χαλάνδρι, αλλά οι δράσεις επεκτείνονται και έξω στον δρόμο, όπως και σε ένα παρακείμενο συνοικιακό σινεμά. Αναλυτικότερα, το πρόγραμμα είναι ως εξής:

• Δευτέρα 4/7 στις 7 μ.μ.: Σειρά συζητήσεων και ομιλιών με θέμα τη διαχείριση της μνήμης
• Τρίτη 5/7, στις 8.30 μ.μ.: Στο Σινεμά Αθηνά (Σολωμού 18, Πλ. Χαλανδρίου) θα γίνει προβολή του βίντεο έργου της Εύας Γιαννακοπούλου και της Περσεφόνης Μύρτσου.

Περισσότερες πληροφορίες εδώ.