Οι εκθέσεις που ανυπομονούμε να δούμε στην Αθήνα το φθινόπωρο

Κάθε Σεπτέμβρη, απασφαλίζεται τέτοια ορμή που προς στιγμή διστάζεις και απορείς: πότε θα τα προλάβω όλα αυτά;

Πολλές φορές, είναι απλά ανέφικτο και το ίδιο νομίζω πως ισχύει για αυτή τη φθινοπωρινή σεζόν που έρχεται παρέα με μεγάλες αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία πρώτης σειράς, διεθνή ονόματα που εκθέτουν για πρώτη φορά στην Αθήνα και διάφορα πρότζεκτ με ανατρεπτική διάθεση, τα οποία εκτείνονται από το μακρινό μέλλον μέχρι το πολύ πραγματικό παρόν και τους κώδικες που κρύβονται στις καθημερινές μας κινήσεις.

Ακολουθούν όλα όσα θα ήταν κρίμα να χάσεις, αυτό το φθινόπωρο στην Αθήνα.

Στην ονειρική υπέρβαση της Sarah Sze

«Ένα μήνυμα που ταξιδεύει μεταξύ ανθρώπων μέσα στους αιώνες». Με αυτή τη φράσει έχει περιγράψει παλιότερα την τέχνη της η Αμερικανίδα Sarah Sze, της οποίας τα έργα ενσωματώνουν γλυπτική, ζωγραφική, χαρακτική, βίντεο, εκτυπώσεις και εγκαταστάσεις, σε ένα άκρως εντυπωσιακό μείγμα που όμως είναι αδύνατο να ταξινομήσεις.

Ο κόσμος που ζωντανεύει μοιάζει με καλειδοσκόπιο μεταξύ φυσικού και ψηφιακού κόσμου, όπου όλα διαπλέκονται με γνώμονα την εντροπία.

Πρώτη φορά παρουσιάζεται το έργο της σε ατομική έκθεση στην Αθήνα και στην γκαλερί Gagosian, που μόλις εγκαινιάστηκε. Περιλαμβάνονται πρόσφατα και νέα έργα της καταξιωμένης εικαστικού.

Από τον διωγμό μέχρι τον επαναπατρισμό

Μετά τη γιγαντιαία έκθεση που είχε καταλάβει όλο το κτίριο στην Πειραιώς για το 1821, κερδίζοντας συνολικά την εκτίμηση του κοινού με την ιστορική της πληρότητα, το Μουσείο Μπενάκη αναμετράται ξανά με τα αρχεία και το παρελθόν, επ’ αφορμή της φετινής επετείου για τη Μικρασιατική Καταστροφή: Περισσότερα από 1.000 εκθέματα και 500 φωτογραφίες ζωντανεύουν την ακμή του ελληνισμού πριν τους διωγμούς, τη δραματική περίοδο 1919-1923 καθώς και την εγκατάσταση και ενσωμάτωση τους στα ελληνικά εδάφη.

Ο επισκέπτης διαβάζει την ιστορική εξέλιξη εκείνων των τεταμένων χρόνων μέσα από έργα τέχνης, ντοκουμέντα, εκκλησιαστικά και προσωπικά κειμήλια, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες και αρχειακό-κινηματογραφικό υλικό, συνοδεία αποσπασμάτων από προσωπικές μαρτυρίες.

Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά ιδρύματα έρευνας της ιστορίας και του πολιτισμού της Μικράς Ασίας. Μόλις εγκαινιάστηκε.

Η παρακαταθήκη του Κόντογλου

Το Ίδρυμα Γουλανδρή αξιοποιεί τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή για να παρουσιάσει το σπουδαίο έργο του ανθρώπου εκείνου που φεύγοντας από το Αϊβαλί, γνώρισε την τέχνη της αγιογραφίας στο Άγιο Όρος και τελικά εικονογράφησε εκκλησίες που έγιναν μνημεία. Για τον Φώτη Κόντογλου ο λόγος, που πρωταγωνιστεί στο όμορφο μουσείο του Παγκρατίου από 21 Σεπτεμβρίου.

Με υπότιτλο Από το σήμερα στο χθες με προοπτική το αύριο, η έκθεση χωρίζεται σε δύο σκέλη: την –κανονική– παρακαταθήκη του Κόντογλου, τα έργα του δηλαδή, και εκείνη που άφησε έμμεσα μέσω της διδασκαλίας και της επιρροής του στους επόμενους, από τον Νίκο Εγγονόπουλο και τον Τσαρούχη έως τους Γιάννη Μόραλη, Ανδρέα Βουρλούμη, Νίκο Καρούζο κι άλλους μεγάλους του 20ου αιώνα.

Συνολικά παρουσιάζονται 135 έργα.

Σέρφερ, αντάρτες και ηθοποιοί-ρέπλικες

Τρεις πολύ κοντινές δυστοπίες από το μακρινό 2034: Μια Αθήνα παραδομένη στην τοξικότητα, ένα κινηματογραφικό εγχείρημα στην Ινδία με ρέπλικες ηθοποιών από το Χόλιγουντ και μια αλληγορία για την κυριαρχία της μετα-αλήθειας, όπου όλα αμφισβητούνται και ορίζονται κατά το δοκούν.

Αυτή είναι ένα φευγαλέο στίγμα από τις τρεις κινηματογραφικές παραγωγές που καρποφόρησαν από τη συνεργασία του σκηνοθέτη Romain Gavras και του μουσικού παραγωγού Surkin, στο πλαίσιο του πρότζεκτ Gener8ion – μια art house τριπλέτα, η οποία κάνει πρεμιέρα στις 22 Σεπτεμβρίου στη Στέγη, τόσο στο -1 και τη μικρή σκηνή του κτιρίου στη Συγγρού, όσο και στη Μάντρα που προσαρτήθηκε πέρσι στη βεντάλια του ιδρύματος επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

Ο κομήτης Ρένα Παπασπύρου

Τη δεκαετία του ’70, που η ελληνική τέχνη κλήθηκε να διώξει από πάνω της τις αγκυλώσεις, υπήρξε μια γυναίκα εικαστικός –σημαντικό και αυτό– που είδε την πόλη ως τη μήτρα του έργου της: στις ρωγμές των τοίχων διάβασε το πέρασμα του χρόνου, στις σκιές από τα φώτα των αμαξιών είδε το φευγαλέο του χρόνου, έδωσε αισθητική και εννοιολογική αξία στα μωσαϊκά, τα κεραμίδια, μελέτησε τις υποσυνείδητες αναφορές σε όλα αυτά, και τελικά, σε βάθος εξήντα χρόνων δουλείας, είναι σαν να έχει οικοδομήσει το δικό της προσωπικό σπίτι, αλλά αφορά όλους μας.

Πρόκειται για τη Ρένα Παπασπύρου, η οποία διετέλεσε για χρόνια καθηγήτρια στην ΑΣΚΤ, ενώ παραμένοντας στην πρώτη γραμμή ιδρυμάτων και οργανισμών μέχρι σήμερα, αποδεικνύει αυτό που έλεγε πάντοτε, ότι «η ύλη είναι διαχρονική». Το ίδιο και το έργο της.

Έργα που διατρέχουν μεγάλο μέρος της δουλειάς της μέσα στα χρόνια, αποκαλύπτοντας τους πρώιμους πειραματισμούς της με διάφορες πρακτικές, παρουσιάζονται στη νέα έκθεση της Πινακοθήκης Δήμου Αθηναίων, από 29 Σεπτεμβρίου. Ο τίτλος αυτής, Το πέρασμα του κομήτη, σε επιμέλεια Χριστόφορου Μαρίνου.

Μέσα στο Δαφνί

Δεύτερος γύρος για το Reality Check, μια έκθεση σύγχρονης τέχνης που είχε προκαλέσει έντονη έκπληξη κατά τη διάρκεια της περασμένης σεζόν, δίνοντας πρόσβαση σε μια εγκαταλελειμμένη κτιριακή μονάδα μέσα στο συγκρότημα του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής.

Μέσα στα δωμάτια, όπου μέχρι τη δεκαετία του ’90 κατοικούσαν υπερήλικες με βαριά μορφή κατάθλιψης, καλλιτέχνες αναπτύσσουν in situ εγκαταστασιακά έργα, με στόχο να μεταφέρουν την ιδέα του «άτοπου χρόνου» και του «άχρονου τόπου», όπως συνηθίζει να λέει ο επιμελητής Κώστας Πράπογλου.

Συμμετέχουν πάνω από 35 άτομα στη φετινή έκδοση, που έχει τον υπότιτλο inner sanctum και ανοίγει για το κοινό στις 29 Σεπτεμβρίου.

Πρόσκληση σε ένα «πείραμα»

Το νέο επεισόδιο της σειράς THF Raw στο Ίδρυμα Θεοχαράκη μοιάζει με συμμετοχικό πείραμα: ο θεατής καλείται να ακολουθήσει μια καθοδηγούμενη πορεία μέσα και έξω από το κτίριο, από την πρόσοψη μέχρι το μπαλκόνι του 5ου ορόφου, διαβάζοντας οδηγίες και συνομιλώντας με το προσωπικό του ιδρύματος.

Τι έχει να ανακαλύψει μέσα από αυτό; Τους κώδικες που διατρέχουν την ανθρώπινη κίνηση μέσα στο αστικό τοπίο, ενώ δε γίνονται αντιληπτοί σε συνειδητό επίπεδο. Έμπνευση για την έκθεση RSVP της Χρυσάνθης Κουμιανάκη, σε επιμέλεια της Δανάης Γιαννόγλου, αποτέλεσαν οι Εύζωνες που καθημερινά περνούν μπροστά από το κτίριο στη Βασιλίσσης Σοφίας, με την ίδια απαρέγκλιτη αυστηρότητα στις κινήσεις και τον ρυθμό.

Πόσο νομίζεις ότι απέχουν οι δικές σου διαδρομές μέσα στην πόλη; Εγκαίνια στις 29 Σεπτεμβρίου.

Στο κάδρο του Σταύρου Καλαφάτη

Ένας από τους πιο αναγνωρισμένους φωτογράφους της γενιάς του, ο Σταύρος Καλαφάτης έχει την ικανότητα να διαβάζει την ιστορία μέσα από τις εικόνες του σήμερα, πιάνοντας την ενέργεια ενός τόπου και τις συνδηλώσεις του.

Το ταξίδι του τελευταίου του πρότζεκτ κατευθύνθηκε στα ορεινά Τενάγη του Δήμου Παγγαίου, εκεί όπου «όταν πέσει το φως, ο Λυκούργος, ο Ορφέας, ο Διόνυσος και η Περσεφόνη συναντούν τους εμπόρους, τους στρατιώτες, τους εργάτες, τους βοσκούς, τους ποιητές, τους γυρολόγους τους πρόσφυγες και τους φυγάδες που ξαποσταίνουν στον κάμπο», όπως λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Το αποτέλεσμα αυτής της εργασίας παρουσιάζεται στην ιστορική γκαλερί Bernier/Eliades, από 13 Οκτωβρίου.

Βούτα στα βαθιά

Θάλασσα σημαίνει επικοινωνία, εμπόριο, σκληρή ζωή αλλά και νεκροί από τις μεταναστευτικές ροές. Όλα αυτά εξετάζει το πολύπλευρο πρόγραμμα The Sea Around Us που έρχεται από 18 Οκτωβρίου στο μη κερδοσκοπικό art space Tavros:

Περιλαμβάνεται αρχειακό υλικό για το ελληνικό αποτύπωμα στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα (από ιστορικούς του ΕΚΠΑ), πρόγραμμα κινηματογραφικών προβολών, όπως και μια έκθεση για τη σύγχρονη ανάγνωση του στοιχείου της θάλασσας και των λιμανιών. Επιμέλεια: Μαρία-Θάλεια Καρρά.

Ένα ψυχεδελικό πάρτι

Το πολυσχιδές εικαστικό δίδυμο The Callas γιορτάζει 20 χρόνια παρουσίας με μια έκθεση που υπόσχεται παραισθησιογόνα εμπειρία: ποπ-φολκ κεντήματα και υφαντά, γλυπτά και εγκαταστάσεις από κομμένα μάρμαρα παλιών πεζοδρομίων της Αθήνας, πίνακες με working-class Μαντόνες, καφασοναούς-DIY Παρθενώνες και άλλα πολλά μαζί με φίλους και συνεργάτες.

Με αυτό το πολύχρωμο, έντονο και παλλόμενο συνονθύλευμα πρόκειται να «μεταφέρουν τα επεισόδια μιας περιπέτειας που επιμένει στη ριζοσπαστική παιδαγωγική της αλληλεγγύης, στη σπάταλη εκδοχή της αγάπης, στη θραυσματική, μεταμορφική ψυχεδέλεια του θανάτου», όπως αναφέρει η Νάντια Αργυροπούλου, η οποία επιμελείται την έκθεση που εγκαινιάζεται τέλη Νοεμβρίου στο υπόγειο της Στέγης.