Οι μεγάλες εκθέσεις του φετινού φθινοπώρου

Τα σύννεφα τα οποία κρέμονται στον ουρανό κάθε τέτοια εποχή είναι προάγγελος βροχών, όχι μόνο με την κυριολεκτική αλλά και με τη μεταφορική έννοια: είναι η στιγμή που η πόλη βγαίνει από τον τουριστικό οίστρο, αλλά αντί να κάτσει και να ηρεμήσει, συνηθίζει να ξεσπά σε έντονα πολιτιστικά φαινόμενα με υψηλή εκθεσιακή δραστηριότητα, μεταξύ όλων των άλλων που καταγράφουμε και θα βρείτε αναλυτικά στο παρόν Preview.

Εκθέσεις οι οποίες προετοιμάζονταν εδώ και μήνες, εκθέσεις αναδρομικού χαρακτήρα και άλλες απόλυτα επίκαιρες, εκθέσεις που οδηγούν μερικές φορές σε απρόσμενα μέρη, όπως είναι το κουφάρι του κάποτε μεγαλοπρεπούς Μεγάρου Μελά στην Πανεπιστημίου, προτού μετατραπεί σε ένα ακόμη πολυτελές ξενοδοχείο του κέντρου.

Όλα τα παραπάνω και πολλά περισσότερα έρχονται στην Αθήνα τη σεζόν που μόλις ξεκίνησε. Σταθερό σημείο αναφοράς για το εικαστικό φθινόπωρο (παρότι δεν αποτελεί ακριβώς έκθεση) είναι, βέβαια, η μεγάλη φουάρ της πρωτεύουσας, η Art Athina – μια διοργάνωση που λειτουργεί σαν ένα είδος παλμογράφου για την καλλιτεχνική παραγωγή της χώρας και επιστρέφει αυτή τη φορά ακόμη πιο πολυσυλλεκτική, πιο απρόσμενη, στο εμβληματικό Ζάππειο, ενεργοποιώντας σημεία του κτιρίου αλλά και τον διπλανό θερινό κινηματογράφο Αίγλη (19-23/9), με έμφαση στο design, τη φιλοσοφία της βιωσιμότητας και την αειφόρο ανάπτυξη.

Κατά τα άλλα, πάρτε στυλό και χαρτί.

Henry Moore and Greece | Gagosian Athens

«Το ελληνικό φως είναι –όπως λένε όλοι– κάτι το οποίο δεν μπορείς να το φανταστείς προτού το βιώσεις», είχε γράψει με σιγουριά ο διάσημος για τα semi-abstract γλυπτά του Henry Moore μετά το ταξίδι του στην Ελλάδα, το 1951. Γοητεύτηκε τότε ιδιαιτέρως από τους αρχαιολογικούς χώρους και τα ειδώλια στα μουσεία της Αθήνας, βρέθηκε να επισκέπτεται τους Δελφούς, την Ολυμπία και τις Μυκήνες, και επιστρέφοντας στο στούντιό του άρχισε να διοχετεύει στις μορφές τους τα ερεθίσματα που παρέλαβα από την αρχαιοελληνική κληρονομιά. Από τότε, ο Henry Moore δούλεψε σε μεγαλύτερες κλίμακες, δοκίμασε πιο εμφανές κινήσεις στις μορφές του και εμφάνισε πιο πλούσια ποικιλία στην επεξεργασία της επιφάνειας.

Έχει αναδειχθεί από παλιά αυτή η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην κυκλαδική τέχνη και, γενικότερα, τα αρχαιοελληνικά γλυπτά με την έργα της ακμής και της ώριμης φάσης του μεγάλου Βρετανού γλύπτη. Έχει υπάρξει η αναδρομική στην Εθνική Γλυπτοθήκη το 2004 και ένα θεματικό αφιέρωμα πιο πριν στο Μουσείο Γουλανδρή στην Άνδρο. Ακόμη ένας κρίκος στην αλυσίδα προστίθεται αυτό το φθινόπωρο: η πολυσυζητημένη έκθεση η οποία ξεκίνησε στην γκαλερί Gagosian φέρνει μπροστά μας επιλεγμένα έργα από το διάστημα 1952-1984 (γλυπτά, προπλάσματα και σχέδια), ευφραίνοντας τον νου και τα μάτια μας με την υπέροχη αρμονία των μορφών. Μεταξύ των έργων και το πρώτο γλυπτό στο οποίο ο Moore χρησιμοποίησε κυματιστές πτυχώσεις σε ύφασμα, το Draped Reclining Figure.

Γκαλερί Gagosian Athens
Έως 12/10
Είσοδος ελεύθερη

space of togetherness | Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου

Όσο στον αφρό της κοινωνίας μας πλέει το κατόρθωμα της ακραίας συνδεσιμότητας που έχει πετύχει η παγκοσμιοποίηση, στον πάτο κείτονται αφανή όλα εκείνα τα σώματα που δεν κατάφεραν να φτάσουν στο τέλος του προορισμού τους, στοιβαγμένοι πάνω σε σάπια πλοία και αλιευτικά όπως εκείνο της Πύλου. Ενώ οι συνθήκες με την κλιματική αλλαγή όλο και δυσχεραίνουν εκτοπίζοντας πληθυσμούς, ενώ συνεχίζονται αμέριμνα οι πιο άδικες και παγκοσμίως κατακριτέες επιθέσεις όπως αυτή στην Παλαιστίνη, μόνη παρηγοριά που μας μένει είναι να εστιάσουμε στη δυναμική της ανταλλαγής που καλλιεργούν αυτές οι αδιάκοπες μετακινήσεις.

Μέσα από αυτή τη «θεραπευτική» προσέγγιση της πραγματικότητας αναδύεται η νέα μεγάλη έκθεση του οργανισμού ΝΕΟΝ, που εγκαινιάστηκε στα κτίρια της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, στο Σχολείον της Αθήνας – Ειρήνη Παπά. Μια έκθεση με τη συμμετοχή εικαστικών και ομάδων αποκλειστικά από τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή που παραμένουν εν δράση, προκειμένου ο διάλογος να ανταποκρίνεται στο εδώ και τώρα, και σε δεύτερο επίπεδο, να «προσφέρει μια κατανόηση για το πώς θα μοιάζει το μέλλον σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται απ’ αυτές τις διαδρομές», όπως δήλωσε η διευθύντρια του οργανισμού Ελίνα Κουντούρη που επιμελήθηκε με ευαισθησία και πολύ προσοχή την έκθεση.

Ο επισκέπτης να είναι έτοιμος να αναμετρηθεί με συλλογικές και προσωπικές ιστορίες διασποράς, με ερευνητικά και άλλοτε περισσότερο συμβολικά έργα για τις πρακτικές εκτοπισμού, με σύνορα που είναι κυριολεκτικά και άλλες φορές μεταφορικά, σε σχέση όχι μόνο με τη φυλή αλλά και το φύλο. Παράλληλα, ένα ενδιαφέρον παράλληλο πρόγραμμα θα είναι σε εξέλιξη.

Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, στο Σχολείον της Αθήνας – Ειρήνη Παπά
Έως 20/10
Τετ. & Κυρ.: 11.00-19.00, Πέμ., Παρ.-Σάβ.: 12.00-20.00
Είσοδος ελεύθερη

Primary Tide | Μουσείο Άλεξ Μυλωνά

Η έκθεση-καρπός που προέκυψε απ’ τη βράβευση της Στεφανίας Στρούζας στο πλαίσιο της Art Athina 2023, ένα βραβείο το οποίο όπως είχε αναφέρει η κριτική επιτροπή απέσπασε η δραστήρια εικαστικός «για τη συνέπεια, τη συνοχή και την πολλαπλότητα των εικαστικών αναζητήσεων που διακρίνει το έργο της» και για τον «καίριο προβληματισμό της δουλειάς της», παρουσιάζεται το τρέχον φθινόπωρο στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά της οικογένειας του MOMus, με έναν τρόπο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αναδρομή για την πορεία της κατά την τελευταία δεκαετία.

Στην έκθεση αποτυπώνονται οι αφετηρίες έμπνευσης της καλλιτέχνιδας και συγχρόνως το πλαίσιο εργασίας της – μια αλληλουχία απαραίτητη ώστε να κατανοήσει ο επισκέπτης τις φιλοσοφικές, πολιτισμικές, ιστορικές είτε μυθολογικές προεκτάσεις που κρύβονται πίσω από τις γλυπτικές συνθέσεις της Στεφανίας Στρούζα.

Παρότι δεν είναι εκ πρώτης εμφανές, μεγάλο μέρος της έμπνευσής της πηγάζει απ’ τον αρχαίο μύθο της Μήδειας, τον οποίο συνδέει με τις διαστάσεις του φεμινισμού και του εξωγενούς «άλλου», ενώ ένα δεύτερο σημείο αναφοράς στο έργο της κατέχει η φύση και πιο συγκεκριμένα η αλλοιωμένη και διαστρεβλωμένη σχέση που διατηρεί πλέον ο άνθρωπος μαζί της, κάτι που εκφράζει συχνά μέσα από οξειδωμένες επιφάνειες και άλλα «πειραγμένα» βιομηχανικά υλικά, έχοντας πάντα ολοκληρώσει ενδελεχή έρευνα.

MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά
Έως 3/11
Είσοδος με το εισιτήριο εισόδου στην Art Athina.

Φόνισσες | State of Concept

Μέχρι πότε θα κατηγορούνται οι γυναίκες όταν αντιδρούν στη βία της πατριαρχίας; Ποιανού η βία είναι τελικά αποδεκτή; Τι συμβαίνει όταν κομμάτια της πατριαρχίας εισχωρούν στην ίδια τη θηλυκότητα; Ενώ καταγράφεται μια ολοένα και μεγαλύτερη συσπείρωση πολέμιων της επονομαζόμενης woke ατζέντας και όροι όπως γυναικοκτονίες δεν έχουν κατοχυρωθεί σε νομικό επίπεδο, η έκθεση του φθινοπώρου στο πάντα πολιτικοποιημένο και τολμηρό στα ερωτήματα που θέτει State of Concept, προκαλεί να σκεφτούμε ξανά τα έμφυλα στερεότυπα που αναπαράγονται με κατά βάση αόρατους τρόπους γύρω μας, τόσο στην κοινωνία όσο και στην επιστήμη.

Φυσικά, ο τίτλος της έκθεσης παραπέμπει στο σπουδαίο ψυχογράφημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που παραμένει ένα ζωντανό σημείο αναφοράς για πολλούς και διάφορους λόγους. Πέντε γυναίκες εικαστικοί από διαφορετικές γενιές –οι Ελένη Καράκου, Μαρκέλλα Ξυλογιαννοπούλου, Miammy, Μαλβίνα Παναγιωτίδη, Εύα Παπαμαργαρίτη– παρουσιάζουν καινούργιες κατά βάση παραγωγές, αντλώντας υλικό από προφορικές αφηγήσεις βίας, ξόρκια, σεξουαλικές πρακτικές, καυστικές καμπάνιες, ιατρικά τραπέζια και υβριδικά πλάσματα. Οι αφηγήσεις τους είναι τελικά «για να ξορκίσουν την πατριαρχία και να δώσουν λύσεις μέσα από αυτή, όπως αυτή βιώνεται καθημερινά», σημειώνει το συνοδευτικό κείμενο.

Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Μελαχροινού και Ηλιάνα Φωκιανάκη

State of Concept
25/9-16/11
Είσοδος ελεύθερη

wanderlust / all passports | Μέγαρο Σλήμαν-Μελά

«Παρακαλούνται οι επισκέπτες να εισέρχονται στον χώρο της έκθεσης με πεζά κλειστά υποδήματα». Αυτή είναι η μόνη οδηγία που πρέπει να γνωρίζει το κοινό προτού εισέλθει στο ιστορικό κτίριο της Πανεπιστημίου για τη νέα μεγάλη εκθεσιακή παραγωγή από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό artefact athens και τον επιμελητή Κώστα Πράπογλου, αφού η εμπιστοσύνη είναι δεδομένη. Η ίδια ομάδα έχει διοργανώσει μερικές από τις πιο συναρπαστικές εκθέσεις τα τελευταία χρόνια, πάντα σε χώρους εγκαταλελειμμένους είτε παρηκμασμένους μέσα στην πόλη, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την τρομερά επιτυχημένη από άποψη προσέλευσης έκθεση στη βιομηχανία Πεταλούδα.

Το κτίριο το οποίο ενεργοποιείται αυτή τη φορά υπήρξε μεγαλοπρεπές, ένα έμβλημα για την ιστορία της Αθήνας, το οποίο βέβαια εγκαταλείφθηκε και πλέον πρόκειται να μετατραπεί σε ένα ακόμη ξενοδοχείο του κέντρου. Σε αυτό το οριακό μεταίχμιο, αποκαλύπτεται ολόκληρο στο κοινό με οδηγό τη σύγχρονη τέχνη και τις site-specific παραγωγές: τα έργα περισσότερων από 40 εικαστικών, όπως θα είναι εγκατεστημένα στις αίθουσες, πρόκειται να συγκροτούν «μια συνειδησιακή ροή και μια συναισθηματική διαδρομή», όπως αναφέρει το επιμελητικό κείμενο, φιλοδοξώντας να δώσει μια εμπειρία πλήρους εμβύθισης και ενδοσκόπησης.

Κεντρική έμπνευση της σύλληψης για την έκθεση είναι η εννοιολογική σημασία του ομηρικού ταξιδιού.

Μέγαρο Σλήμαν-Μελά
17/10-17/11
Είσοδος ελεύθερη

Γκίκας: Ταξίδι από τη Δύση στην Ανατολή | Μουσείο Μπενάκη

Σε μια ιστορική και αισθητική παρένθεση από την πολυπρισματική καλλιτεχνική αναζήτηση του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό, εστιάζει το αφιέρωμα το οποίο διοργανώνει το Μουσείο Μπενάκη αυτό το φθινόπωρο, με αφορμή τη συμπλήρωση 30 χρόνων από τον θάνατο του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου και χαράκτη, που συνέβαλε ενεργά στις καλλιτεχνικές ζυμώσεις του 19ου αιώνα και υπήρξε ανάμεσα στις φωνές που χάραξαν τον δρόμο προς την ανανέωση, κόντρα στην ακαδημαϊκή στειρότητα.

Το πλέον γνωστό στοιχείο για τη ζωή του διακεκριμένου Έλληνα εικαστικού ήταν η παρουσία του στη Γαλλία και το Παρίσι του Μεσοπολέμου, σε μια εποχή που εκείνο αποτελούσε το κέντρο των επαναστατικών καλλιτεχνικών ρευμάτων. Έπειτα από εκείνα τα χρόνια, έπειτα και από τη θητεία του στη θέση του καθηγητή ελεύθερου σχεδίου στην αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ, συγκεκριμένα το 1957, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας έλαβε πρόσκληση συμμετοχής σε ένα διεθνές εκπαιδευτικό πρόγραμμα ανταλλαγής με χορηγία της αμερικανικής κυβέρνησης και έτσι βρέθηκε στην Ουάσινγκτον όπως και άλλες Πολιτείες της Αμερικής, απ’ όπου όταν ήταν να επιστρέφει, οργάνωσε ένα ταξίδι ζωής το οποίο είχε πάντα κατά νου, ένα ταξίδι στη μακρινή Ανατολή.

Έτσι, βρέθηκε στην Ιαπωνία, το Χονγκ-Κονγκ, την Μπανγκόκ, την Καμπότζη, σε αρκετές πόλεις της Ινδίας και στο Κάιρο προτού επιστρέψει πίσω στα πάτρια – ένα ταξίδι όχι μόνο κυριολεκτικό αλλά και μεταφορικό, αφού του έδωσε την ευκαιρία να εντρυφήσει βιωματικά σε μια φιλοσοφία τέχνης και σκέψης που μελετούσε ήδη από τη δεκαετία του ’30. Ένα ταξίδι το οποίο θα γνωρίσει ο επισκέπτης μέσα από σχέδια, αρχειακό υλικό, αντικείμενα και έργα τέχνης από τις μακρινές αυτές χώρες.

Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς 138
23/10-24/10
Γενική είσοδος: 9 €, μειωμένο εισιτήριο:7 €

Γιάννης Φωκάς | Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων

Κατά την άποψη του ιστορικού τέχνης Μάνου Στεφανίδη, «τα έργα του [Γιάννη Φωκά] συνοψίζουν με επάρκεια και σε ένα γηγενές επίπεδο όλο το δράμα της ευρωπαϊκής ζωγραφικής, όλη την κρίση της ζωγραφισμένης μορφής, να υπάρξει αυτόνομη και ανεξάρτητη απέναντι στη λαίλαπα των μορφών που παράγονται χύδην και που καταναλώνονται σαν προϊόντα super market». Με άλλα λόγια, σε μια χρονική στιγμή που η ζωγραφική τέχνη δοκιμάζεται, οι πλουραλιστικές αλλά αφαιρετικές συνθέσεις του Φωκά είναι ανάμεσα στα έργα που κρατούν ανάχωμα.

Στο πλαίσιο της σειράς εκθέσεων Ελλήνων ζωγράφων που εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1980, ο ΟΠΑΝΔΑ παρουσιάζει το φθινόπωρο ένα αφιέρωμα στον πολλά χρόνια καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ με τα χαρακτηριστικά αναδρομικής έκθεσης. Πιο συγκεκριμένα, θα παρουσιαστούν πίνακες μεγάλων διαστάσεων που χρονολογούνται από το 1985 έως σήμερα, δίνοντας την ευκαιρία να μελετήσουμε την εκφραστική πορεία πως και τα κεντρικά ερωτήματα στην τέχνη του Γιαννιτσιώτη εικαστικού, που για τους ιστορικούς τέχνης του μέλλοντος θα είναι από τους σημαντικότερους του 21ου αιώνα.

Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (Κτίριο Β)
7/11-5/1
Είσοδος ελεύθερη

Αδειάζει, γεμίζει το φως | Ίδρυμα Θεοχαράκη

Το φως ήταν ανέκαθεν συνυφασμένο με την τέχνη αυτού του τόπου: ως ζωογόνος δύναμη, ως στοιχείο του Αιγαίου, ως σύμβολο ελληνικότητας. Αλλά απ’ τη δεκαετία του 1960, επανήλθε στο προσκήνιο και τους κύκλους των ανήσυχων καλλιτεχνών με έναν διαφορετικό τρόπο – δεν ήταν πλέον φυσικό αλλά τεχνητό το φως και έλαμπε μέσα στους νέον σωλήνες, παραπέμποντας στα επίκαιρα τότε θέματα του καταναλωτισμού, τη διαφήμιση, τα υλικά μαζικής παραγωγής και τις αρχές του μινιμαλισμού που άκμαζαν σε παγκόσμιο επίπεδο εκείνη την εποχή.

Πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ελληνικής καταγωγής καλλιτεχνών ήταν ο Στήβεν Αντωνάκος, η Χρύσα, ο Τάκης και ο Γιάννης Μπουτέας, από τους οποίους θα παρουσιαστούν εμβληματικά έργα στην ερχόμενη έκθεση στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, δίπλα σε έργα σύγχρονων εικαστικών. Σε επιμέλεια του Τάκη Μαυρωτά αλλά και του Πάνου Γιαννικόπουλου (ενός πολλά υποσχόμενου ονόματος στον κλάδο), θα δούμε έναν διάλογο που αρχίζει απ’ το φως του νέον και επεκτείνεται στις εννοιολογικές αναφορές του φωτός, στη μεταφυσική του διάσταση και τη συνάντησή του με την αρχιτεκτονική.

Ίδρυμα Θεοχαράκη
20/11-16/12

Έφη Χαλιορή: Ever Given | Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, το καλλιτεχνικό ενδιαφέρον της Έφης Χαλιορή καθοδηγείται από το μάρμαρο – ένα πέτρωμα το οποίο αντιστέκεται στον χρόνο και παραμένει ανεξήγητα επιβλητικό, όπως αντανακλά το φως του ήλιου. Η ίδια έχει ακολουθήσει οδοιπορικά σε ενεργά και ανενεργά λατομεία όλης της χώρας, σε μέρη όπως είναι η Πεντέλη, η Δράμα, η Πάρος, η Τήνος και η Θάσος, καταγράφοντας φωτογραφικά τους υποβλητικούς όγκους του γεωφυσικού υλικού, όχι βέβαια με ντοκιμαντερίστικη αλλά με εικαστική προσέγγιση.

Πέρα από πολύ εντυπωσιακά στην όψη, τα λίθινα «μαμούθ» συνδέονται με τον μόχθο των εργατών, όσο και με την απομύζηση των φυσικών πόρων, συνδέονται με το πέρασμα του χρόνου, τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, τη δύναμη και τη δραματικότητα του φυσικού τοπίου. Κοινά στοιχεία των εικόνων, η κλίμακα, το μέγεθος, η οικουμενικότητα και το μεγαλείο των σχημάτων, που συχνά παραπέμπουν σε αφαιρετική ζωγραφική.

Το πλούσιο αυτό σώμα έργων πρόκειται να παρουσιαστεί σε επερχόμενη έκθεση στην Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων.

Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων (Κτίριο Α)
21/11-12/1
Είσοδος ελεύθερη

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ