Σταματία Δημητρακοπούλου, πώς είναι να διευθύνεις την Art Athina από τα 25 σου;

Τα τελευταία εικοσιτετράωρα είναι πάντα πυρετώδη: να εκτελωνιστούν τα έργα που έρχονται από το εξωτερικό, να γίνει η επικοινωνία με τα συνεργεία που δουλεύουν ασταμάτητα βιδώνοντας ψευδότοιχους και περνώντας καλώδια, να γίνουν οι συνεντεύξεις, το press preview, τα τηλέφωνα με τους VIP που πετάνε τελευταία στιγμή, να χωροθετηθούν τα περίπτερα, να γίνουν οι αλλαγές στα χαρτιά για τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν – να είναι όλα άτομα για το βασικό art fair της πρωτεύουσας, μιας πόλης που μετά τη documenta 14 απέκτησe τη φήμη του νέου Βερολίνου.

«Πλέον λένε ότι η Μασσαλία είναι η νέα Αθήνα», μου λέει η Σταματία Δημητρακοπούλου, σέρνοντας παράλληλα τον αντίχειρα στην οθόνη για να κλείσει μια εισερχόμενη κλήση. Θα επαναλάβει την ίδια κίνηση κι άλλες φορές, μέχρι να ολοκληρώσουμε τη συνέντευξη.

Είναι αυτές οι ώρες που ο χρόνος μετράει αντίστροφα: για το ευρύ κοινό, οι πόρτες ανοίγουν στο Ζάππειο την Παρασκευή, το Σάββατο και την Κυριακή (16-19/9), επιφυλάσσοντας έναν χαρμόσυνο χαμό, όπως κανονικά οφείλει κάθε φουάρ:

Τα art fairs πρέπει να λειτουργούν σαν μαγνήτες για την αγορά της τέχνης – είναι ετήσιες διοργανώσεις λίγων ημερών, στις οποίες συναντιούνται πολλές γκαλερί, με στόχο να διευρύνουν από κοινού τον κύκλο τους και να αυξήσουν τις πωλήσεις τους. Για τους συλλέκτες είναι ένα εργαλείο που γλιτώνει χρόνο, για τους φιλότεχνους μια ευκαιρία να δουν εκατοντάδες έργα μαζί (κυρίως ζωγραφικής), ενώ για όλους τους υπόλοιπους εκτός κλάδου, μάλλον ένα event άγνωστης ταυτότητας.

Την ίδια στιγμή, η Art Athina συμπληρώνει ιστορία ίση με το ¼ του αιώνα. Ίσως και λόγω αυτού, η φετινή διοργάνωση ξεπερνάει τις προηγούμενες: ρεκόρ συμμετοχών με 81 γκαλερί στον βασικό εκθεσιακό χώρο των περιπτέρων, πρώτη φορά έργα «εκτός των τειχών» του Ζαππείου (βραδινές προβολές με video art έργα από τα ιερά τέρατα που ξεκίνησαν το είδος στην Ελλάδα, όπως και δύο αρχιτεκτονικά pavilions), πιλοτική απόπειρα με NFT έργα, ενδιαφέρουσες συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης και πολλά ακόμη (εκτενώς το πρόγραμμα εδώ).

Το μικρόφωνο σε εκείνη που ευθύνεται για αυτή τη δυναμική επιστροφή (και όχι μόνο): την καλλιτεχνική διευθύντρια και ψυχή της Art Athina, Σταματία Δημητρακοπούλου.

Το Ζάππειο και πώς φτάσαμε μέχρι εδώ

Επιστροφή στο Ζάππειο φέτος. Πιστεύεις ότι σταδιακά γίνεται το σπίτι της Art Athina;

Είναι ένας εξαιρετικός χώρος, που μας ταιριάζει: βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, έχει τρομερά ellegante αρχιτεκτονική και ο προαύλιος χώρος μπροστά μάς επιτρέπει να βγαίνουμε «εκτός των τειχών», όπως συμβαίνει φέτος με δύο δράσεις. Κατά τα άλλα, πρέπει να σου πω ότι μεγάλοι χώροι στο κέντρο δεν υπάρχουν – και αυτό είναι πρόβλημα πολλών θεσμών. Υπάρχουν πάντα οι λύσεις των ημι-εγκαταλελειμμένων κτιρίων αλλά όχι για μια φουάρ παγκόσμιου βεληνεκούς. Και από άποψη ασφάλισης έργων αν το δεις, δεν μπορούμε να το κάνουμε.

Το ρεκόρ συμμετοχών είναι πρακτικά και το ταβάνι;

Ναι, απόλυτα. Δε χωράει ούτε μία γκαλερί παραπάνω. Χρειάστηκε να απορρίψουμε αιτήσεις για να φτάσουμε στις 81 γκαλερί που παρουσιάζονται. Είναι το πιο πλήρες πρόγραμμα στην ιστορία του θεσμού, για μένα. Από την άνοιξη, σκέψου, είχαν κλείσει οι αιτήσεις για το εξωτερικό και φτιάξαμε waiting list, σε περίπτωση που προέκυπτε ακύρωση τελευταία στιγμής. Χαμός.

Έχουμε και τη συμπλήρωση 25 χρόνων για τη φουάρ της Αθήνας. Ποιο πιστεύεις ότι είναι το βασικό που άλλαξε απ’ όταν ανέλαβες το 2017;

Έγινε ολικό rebranding – από το λογότυπο μέχρι την ομάδα, το καλλιτεχνικό πρόγραμμα και το παράλληλο πρόγραμμα, ο τόπος, ο χρόνος, το γεγονός ότι η Art Athina ξέφυγε από τα όρια του event και απέκτησε παρουσία όλον τον χρόνο, έφτιαξε εκπαιδευτικό πρόγραμμα και πλησίασε γενικότερα τη φιλοσοφία ενός θεσμού. Αλλά το βασικό για μένα είναι ότι αξιοποίησε το momentum και κέρδισε μια θέση ανάμεσα στις φουάρ που κυνηγάνε όσοι κινούνται διεθνώς στοχευμένα στον κλάδο. Ειδικά από Λος Άντζελες, Παρίσι και Βιέννη.

Τότε που ήρθες από το Λος Άντζελες για να αναλάβεις, αντιμετώπισες μάγκωμα λόγω του νεαρού της ηλικίας σου;

Μα φυσικά, το συζητάς; Ήμουν μόλις 25 ετών και εντελώς απρόοπτα, χωρίς να προηγηθεί δική μου αίτηση, έγινα artistic director στην Art Athina. Και είχα στη διάθεσή μου μόνο τρεις μήνες να στήσω τα πάντα από την αρχή: ανέλαβα Μάρτιο του 2017 και τον Μάιο ήταν η φουάρ. Σήμερα, δεν ξέρω εάν θα είχα το κουράγιο να το κάνω. Βέβαια, το μάγκωμα δε λειτούργησε τόσο αρνητικά τελικά, γιατί και η ορμή που έχει ένας 25χρονος χρειάζεται φρένο πολλές φορές, όπως αντίστοιχα και το μυαλό που φέρει η γενιά των boomers, χρειάζεται γκάζι.

Από τότε βέβαια να πούμε ότι είχες γράψει χιλιόμετρα στον χώρο της τέχνης. Τι σε τράβηξε σε αυτόν τον κόσμο;

Νομίζω ότι τα άτομα που ασχολούνται με την τέχνη δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά. Είναι από τους τομείς που δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο και εάν το έχεις μέσα σου, θα σε βρει. Το βασικό είναι ότι η τέχνη επικοινωνεί με έναν άλλο κώδικα, πιο άμεσο και πιο γρήγορο από τη γλώσσα. Σαν να κόβει δρόμο και να φτάνει κατευθείαν στο ζητούμενο.

Η πανδημία και η επόμενη μέρα των art fairs

Πόσες φουάρ έχεις επισκεφτεί μετά την πανδημία;

Πόσες έχω ή πόσες δεν έχω; (γέλια) Πρέπει να είναι έξι-επτά μεγάλες σε Ευρώπη και Αμερική, όσες πρόλαβα δηλαδή. Αλλά αυτό που δεν παίζει με τίποτα να χάσω του χρόνου είναι φουάρ στην Ασία: ετοιμάζονται τρεις τρανταχτές διοργανώσεις, μεταξύ των οποίων και μία στην Ιαπωνία, ενώ η Frieze που έγινε μόλις στη Σεούλ ήταν το πιο ενδεικτικό στοιχεία για την εξής διαπίστωση: η Ασία είναι η επόμενη mega art fair δύναμη του πλανήτη.

Παρατήρησες κάτι διαφορετικό, σε σχέση με τις εποχές προ Covid;

Είδα πολύ καλύτερη ποιότητα δουλειών. Δεν υπάρχουν περιθώρια για χαμένες ευκαιρίες. Οι γκαλερί υπολογίζουν με ακρίβεια τα ταξίδια τους, οπότε βάζουν στα περίπτερα όλη τους τη φροντίδα για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Και αυτό το είδα και στη δική μας φουάρ. Πλέον, οι άνθρωποι σκέφτονται και το carbon footprint του αεροπλάνου.

Τα NFTs που ήταν ο μεγάλος νικητής της αγοράς μέσα στην πανδημία, βλέπεις να ενσωματώνονται στις φουάρ;

Όχι και θα σου εξηγήσω τον λόγο: Η ιδέα που παράγονται και διανέμονται τα NFTs είναι τα exclusive drops – οι καλλιτέχνες ανακοινώνουν ημερομηνία-ώρα και όσοι ενδιαφέρονται συντονίζονται για να προλάβουν το κομμάτι. Η αγορά τους γίνεται εκ των πραγμάτων με τις ταχύτητες του ίντερνετ, οπότε αμφιβάλλω εάν ποτέ θα ενσωματωθούν. Χωράνε μόνο σε πιο θεσμικές διοργανώσεις, όπως είναι η δική μας: φέτος, σε συνεργασία με το daata, παρουσιάζουμε τέσσερα ολογράμματα-χαρακτήρες τύπου αρχαίας ελληνικής μυθολογίας από το εικαστικό δίδυμο Felix και Gabe.

Τα highlights του 2022

Ποιο είναι το κομμάτι του προγράμματος φέτος, για το οποίο είσαι πραγματικά περήφανη;

Θα δείξουμε ένα αφιέρωμα που θα ήταν αδύνατο να δειχθεί αλλού, χωρίς οργανωμένη πρωτοβουλία: πρωτοπόροι της ελληνικής βίντεο αρτ από τη δεκαετία 80s και 90s. Έργα δηλαδή που δεν μπορεί να βρει κάποιος, ενώ ιστορικά είναι επαναστατικά. Ήταν καταμεσής του Αυγούστου θυμάμαι που ξεκινήσαμε τα τηλέφωνα στους καλλιτέχνες, έναν-έναν ξεχωριστά, για να μαζέψουμε το υλικό. Και τελικά συγκεντρώσαμε όλα τα ιερά τέρατα εκείνης της «επανάστασης» – Μάκης Φάρος, Μάνθος Σαντοριναίος, Πανδώρα Μουρίκη, Παναγιώτα Τζαμουράνη, Μίλτος Μανέτας κ.ά.

Οι προβολές, μάλιστα, θα είναι δημόσια προσβάσιμες κάθε βράδυ, έξω από το Ζάππειο, σε ένα μεγάλο open air σινεμά, που στήσαμε μαζί με το ADAF. Και έχει τρομερά έργα, οπότε μην το χάσει κανείς.

Τι άλλο δεν πρέπει να χάσει κανείς;

Είναι μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, η οποία είχε γίνει επίσης στη Μασσαλία και τη θεωρώ πολύ διδακτική για τον ρόλο μας σήμερα: καθόμαστε μαζί με τον καλλιτεχνικό διευθυντή της φουάρ Art-o-Rama από εκεί και βλέπουμε πώς μικρές τοπικές φουάρ σε πόλεις-λιμάνια μεταμορφώνονται σε καταλύτες και φέρνουν την αλλαγή. Από περιφέρειες, αυτές οι πόλεις γίνονται διεθνή κέντρα σύγχρονης τέχνης. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει τόσο η Μασσαλία, όσο και η Αθήνα, που πριν από μια δεκαετία δεν υπήρχαν στον χάρτη και τώρα πρωταγωνιστούν.

Υπάρχουν και δύο ουκρανικές γκαλερί στο πρόγραμμα. Πώς συνέβη αυτό;

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, πήραμε την πρωτοβουλία να καλέσουμε δύο γκαλερί από εκεί με διεθνή παρουσία, τη Voloshyn και τη Ya Gallery, καλύπτοντας τα έξοδα των περιπτέρων τους με πόρους της διοργάνωσης. Συγκεκριμένα, ο Pavlo Gudimov –που είναι διευθυντής της Ya Gallery– δεν εγκατέλειψε το Κίεβο. Ήταν σοκαριστικό. Κάναμε κλήση τον Απρίλιο για τη φουάρ και άκουγα καθαρά τις σειρήνες του πολέμου: ο ίδιος ήταν ταμπουρωμένος μέσα στην γκαλερί και την προηγούμενη μέρα, μάλιστα, είχε εγκαίνια σε έκθεση, που έγιναν κανονικά. Μιλάμε για πείσμα.