Το αφιέρωμα των Νυχτών Πρεμιέρας είναι ένα άχαστο ταξίδι στο ιαπωνικό σινεμά

«Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να μην αποστρέφει το βλέμμα του», «Σε έναν τρελό κόσμο, μόνο οι τρελοί είναι λογικοί», «Υποθέτω ότι όλες οι ταινίες μου έχουν ένα κοινό θέμα, που στην πραγματικότητα είναι μία ερώτηση: Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να είναι πιο ευτυχισμένοι μαζί;». Ο Akira Kurosawa υπήρξε ένας φιλόσοφος του κινηματογράφου. Υπήρξε ταυτόχρονα πολλά περισσότερα από αυτό. Ήταν ένας φιλόσοφος της ανθρώπινης ύπαρξης, της σχέσης των πολιτισμών και του σαρωτικού αντίκτυπου της Ιστορίας. 

Αναμφίβολα, οι παραπάνω ατάκες του εσωκλείουν το πώς αντιλαμβανόταν την τέχνη του, αλλά και ποια ήταν η στάση ζωής του γενικότερα σαν ένα μικρό κομμάτι του παζλ της σύγχρονης ανθρωπότητας. Είναι όμως αυτό που είχε πει κάποτε ότι «ο άνθρωπος είναι ιδιοφυής όταν ονειρεύεται», που αρκεί για να συστήσει σε κάποιον το μεγαλειώδες σινεμά μίας από τις πιο μεγαλειώδεις μορφές που το υπηρέτησε με καρδιά, ειλικρίνεια, συναίσθημα – με βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο και τη φύση, με βαθιά αγωνία για όσα μπορούσαν να μας κάνουν ένα καλύτερο είδος.

Ο Akira Kurosawa ονειρεύτηκε πολύ. Στις σχεδόν πέντε δεκαετίες της φιλμογραφίας του (1943-1993), έφτιαξε κόσμους απαράμιλλης ομορφιάς και παράλληλα, γεμάτους μυστήριο, σασπένς, αίμα, σκοτάδι, ηθικά διλήμματα, που τον καθιέρωσαν ως έναν επαναστατικό δεξιοτέχνη της κάμερας, της κίνησης και του χρώματος, ως τον κατά κοινή παραδοχή «δυτικότερο» της σπουδαίας ιαπωνικής σχολής.

Φέτος, συμπληρώθηκαν 26 χρόνια από τον θάνατό του (στις 6 Σεπτεμβρίου του 1998) και οι Νύχτες Πρεμιέρας, που γιορτάζουν τα δικά τους 30 χρόνια ως η μεγαλύτερη κινηματογραφική γιορτή της Αθήνας, τιμούν τον Ιάπωνα σκηνοθέτη και σεναριογράφο με ένα αφιέρωμα, που ήταν εδώ και καιρό πολυετές όνειρο της ομάδας. Σε αυτό θα παρουσιαστούν στην πληρέστερη και πιο εντυπωσιακή αποκατάστασή τους, 13 εμβληματικές δημιουργίες που τοποθετούνται διαχρονικά ανάμεσα στα ακλόνητα αριστουργήματα του παγκόσμιου σινεμά. 

Ο καλύτερος οδηγός δηλαδή για να γνωρίσεις -ή για να θυμηθείς ξανά- το σύμπαν του Akira Kurosawa.

Ρασομόν| Rashomon (1950)

Αν και η ταινία πήρε τον τίτλο της από το διήγημα Ρασομόν του Ryūnosuke Akutagawa, το σενάριο που έγραψε ο ίδιος ο Kurosawa με τον Shinobu Hashimoto βασίστηκε στο διήγημα του συγγραφέα, Yabu no Naka.

Η πλοκή τοποθετείται στον 15ο αιώνα, στην Ιαπωνία, όπου ένας ληστής, ακινητοποιεί έναν σαμουράι, για χάρη της όμορφης γυναίκας του, την οποία θέλει να κάνει δική του. Ο σύζυγος τελικά βρίσκεται νεκρός, κι από εκεί κι έπειτα η ταινία αφηγείται τέσσερις διαφορετικές και αντικρουόμενες ιστορίες, για το πώς εξελίχθηκε και κατέληξε το όλο συμβάν.

Το Ρασομόν κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία το 1951 και το 1952, ο Kurosawa έλαβε Τιμητικό Όσκαρ, από την Αμερικανική Ακαδημία. Ήταν η ταινία που συνέβαλε στην παγκόσμια αναγνωρισιμότητά του και έφερε στο προσκήνιο όλο τον ιαπωνικό κινηματογράφο.

Ο Ηλίθιος | The Idiot (1951)

Βασισμένος στον Ηλίθιο του Fyodor Dostoevsky, ο Kurosawa παρέδωσε ένα δράμα που η αρχική του εκδοχή, διάρκειας 265 λεπτών και η οποία ήταν πιστή στο μυθιστόρημα, είναι εδώ και πολλά χρόνια χαμένη. Έχει διασωθεί μια ταινία διάρκειας σχεδόν τριών ωρών, η πληρέστερη σωζόμενη εκδοχή αυτής που είναι χωρισμένη σε δύο μέρη: Έρωτας και Αγωνία, Αγάπη και Απέχθεια.

Ο Καταδικασμένος | Ikiru(1952)

Ιαπωνική τραγωδία, βασισμένη εν μέρει στο μυθιστόρημα του Leo Tolstoy, Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς, για έναν μεσήλικα γραφειοκράτη, ο οποίος πέρασε 30 χρόνια της ζωής του στο ίδιο πόστο, στην ίδια υπηρεσία, χωρίς να έχει κάνει τίποτε άλλο, παρά να δουλεύει. Όταν μαθαίνει ότι έχει καρκίνο και 6 μήνες με έναν χρόνο ζωής, κλονίζεται, αλλάζει σκεπτικό και θεωρία και προσπαθεί να κάνει κάτι σημαντικό και ιδιαίτερο, κάτι που δεν έκανε σε όλη του ζωή.

ΟΙ Επτά Σαμουράι | Seven Samurai (1954)

Ιστορικό έπος -από τις καλύτερες ταινίες του δημιουργού- που η δράση του τοποθετείται στην αγροτική Ιαπωνία του 16ου αιώνα, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου της Ιαπωνίας. Επικεντρώνεται σε ένα ρημαγμένο χωριό, το οποίο θα ζητήσει προστασία από επτά σαμουράι, ώστε να οχυρωθούν απέναντι στην επικείμενη επίθεση των ληστών, οι οποίοι λεηλατούν τις σοδειές τους.

Ο Θρόνος του Αίματος | Throne of Blood (1957)

Εδώ, ο Akira Kurosawa εμπνέεται από το Μάκβεθ και μεταφέρει την πλοκή του σαιξπηρικού θεατρικού έργου από τη μεσαιωνική Σκωτία στη φεουδαρχική Ιαπωνία, με στιλιστικά στοιχεία που προέρχονται από το δραματικό θέατρο Νο. Το ιστορικό δράμα αφηγείται την ιστορία ενός πολεμιστή που δολοφονεί τον άρχοντα του με την παρότρυνση της φιλόδοξης συζύγου του.

Το Μυστικό Φρούριο | The Hidden Fortress (1958)

Περιπέτεια δράσης, που διηγείται την ιστορία δύο χωρικών που συμφωνούν να συνοδεύσουν έναν άντρα και μια γυναίκα στην περιοχή του εχθρού σε αντάλλαγμα με χρυσό, χωρίς να γνωρίζουν ότι αυτός είναι στρατηγός και αυτή είναι πριγκίπισσα.

Η ταινία κέρδισε την Αργυρή Άρκτο Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου το 1959.

ΟΙ Κακοί Κοιμούνται Ήσυχα | The Bad Sleep Well (1960)

Σε αυτό το neo-noir crime movie, την πρώτη ταινία που γυρίστηκε σε παραγωγή του ανεξάρτητου στούντιο του Kurosawa, ένας εκδικητικός νεαρός παντρεύεται την κόρη ενός διεφθαρμένου βιομηχάνου για να αποδώσει δικαιοσύνη για την αυτοκτονία του πατέρα του.

Γιοζίμπο | Yojimbo (1961)

Το 1860, κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών της περιόδου Έντο, ένας ρονίν -έτσι αποκαλούνταν οι αδέσποτοι σαμουράι, χωρίς κύριο ή αφέντη, κατά τη διάρκεια της φεουδαρχικής περιόδου (1185-1868) της Ιαπωνίας- φτάνει σε μία κωμόπολη όπου οι δύο τοπικοί γκάνγκστερ παλεύουν για την εξουσία και προσπαθούν να προσλάβουν τον νεοφερμένο ως σωματοφύλακα.

Ο Δολοφόνος του Τόκιο | High and Low (1963)

Αστυνομικό δράμα, βασισμένο στο μυθιστόρημα Τα Λύτρα του Βασιλιά του Ed McBain, που ακολουθεί την ιστορία ενός μέλους του διοικητικού συμβουλίου μιας ιαπωνικής εταιρείας που αναγκάζεται να αποφασίσει αν θα βάλει σε υποθήκη όλη την περιουσία του για να αποκτήσει τον έλεγχο της εταιρείας στην οποία εργάζεται ή θα πληρώσει τα λύτρα για να απελευθερώσει τον γιο του από τους υποτιθέμενους απαγωγείς.

Ο Κοκκινογένης | Red Beard (1965)

Δράμα που εξετάζει το πρόβλημα της κοινωνικής αδικίας και διερευνά δύο από τα αγαπημένα θέματα του Kurosawa: τον ανθρωπισμό και τον υπαρξισμό. Ο Κοκκινογένης είναι η τελευταία ασπρόμαυρη ταινία του, η οποία σημείωσε μεγάλη επιτυχία στο ιαπωνικό box office, αλλά είναι επίσης γνωστή για το γεγονός ότι προκάλεσε ρήγμα στις σχέσεις του με τον ηθοποιό που ταυτίστηκε με το σινεμά του, τον Toshiro Mifune και έφερε το τέλος της συνεργασία τους μετά από 16 ταινίες.

Η Γειτονιά των Κατανοφρονεμένων | Dodes’ka-den (1970)

Αυτή ήταν η πρώτη έγχρωμη ταινία του. Μία ανθολογία για τις ζωές διαφορετικών χαρακτήρων που κατοικούν σε μία παραγκούπολη των ιαπωνικών προαστίων. 

Ραν | Ran (1985)

Με αυτό το πολεμικό έπος, ο Kurosawa επιστρέφει στον αγαπημένο του Σαίξπηρ -εν προκειμένω, στον Βασιλιά Ληρ– και αφηγείται την ιστορία ενός γερασμένου πολέμαρχου της περιόδου Σενγκόκου, ο οποίος για χάρη των τριών γιων του, παραιτείται από τη θέση του ηγεμόνα.

Το Ραν –απέσπασε Όσκαρ Καλύτερων Κοστουμιών- ήταν η τελευταία επική ταινία του Ιάπωνα σκηνοθέτη και έχει χαρακτηριστεί από πολλούς μία από τις σπουδαιότερες δουλειές του, καθώς και μία από τις σημαντικότερες ταινίες όλων των εποχών. Ταυτόχρονα, είχε ένα μπατζετ που άγγιξε τα 11 εκατομμύρια δολάρια, πόσο που την κατέστησε την ακριβότερη ιαπωνική ταινία έως τότε. 

Όνειρα | Dreams (1990)

Θα κλείσουμε όπως ανοίξαμε αυτό το κείμενο: «ο άνθρωπος είναι ιδιοφυής όταν ονειρεύεται». Ο Akira Kurosawa ονειρευόταν πολύ. Έβαζε πάντα μαγεία και φαντασία στις ταινίες του, ακόμα και τα όνειρα που έβλεπε στον ύπνο του. Η απόδειξη είναι αυτή εδώ η ταινία, από τις τελευταίες της φιλμογραφίας του, που τη γύρισε μάλιστα στα 80 του με τη βοήθεια των George Lucas και Steven Spielberg. Υπήρξε η πρώτη, μετά από 45 χρόνια, που έγραψε ο ίδιος το σενάριο. 

Τα Όνειρα αναφέρονται σε θέματα όπως η παιδική ηλικία, η πνευματικότητα, η τέχνη, ο θάνατος καθώς και τα λάθη και οι παραβιάσεις που γίνονται από τους ανθρώπους σε βάρος της φύσης. Δεν υπάρχει μία ενιαία υπόθεση. Η ταινία είναι σπονδυλωτή, ακολουθώντας τις περιπέτειες ενός «παρένθετου Κουροσάβα» μέσα από οκτώ διαφορετικά μέρη ή «όνειρα», με διαφορετικό τίτλο το καθένα.

***

Να σημειωθεί ότι το αφιέρωμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας με τίτλο «AKIRA KUROSAWA: ΟΛΗ Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ Η ΑΙΜΑΤΟΧΥΣΙΑ» συμπίπτει με το «2024: Έτος Πολιτισμού και Τουρισμού Ιαπωνίας – Ελλάδας» και πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Πρεσβείας της Ιαπωνίας στην Ελλάδα και με χορηγό τη Μ/Maritime. Η ναυτιλιακή εταιρεία Μ/Μaritime, τιμώντας τη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, με τις ενέργειές της δίνει νέα πνοή στις Ελληνο-Ιαπωνικές σχέσεις, σεβόμενη του ναυτιλιακούς και διαπολιτισμικούς δεσμούς των δύο χωρών.

Οι φετινές Νύχτες Πρεμιέρας θα διεξαχθούν από τις 2 έως και τις 14 Οκτωβρίου 2024.