Αναζητώντας την τέλεια κίνηση – Ένα απόγευμα στο Athens Chess Club
Ο διεθνής μετρ Νίκος Καλέσης, ο Κωνσταντίνος, εκ των θαμώνων του Athens Chess Club και η Φωτεινή, η γυναίκα που το τρέχει καθημερινά, μάς μίλησαν για τη σημασία της λέσχης, το σκάκι και τους μύθους γύρω από αυτό.
- 10 ΑΠΡ 2024
Η πόρτα του ανελκυστήρα πραγματοποίησε το γνωστό της δρομολόγιο και ακούμπησε τη ράχη της στη μεταλλική κάσα. Στα δεξιά, στο βάθος της ευρύχωρης αίθουσας με την κόκκινη μοκέτα, την ξύλινη επένδυση και τους δερμάτινους καναπέδες, μια κυρία έγραφε στον υπολογιστή της. Μόλις αντιλήφθηκε την παρουσία μου σηκώθηκε από την καρέκλα για την απαραίτητη γνωριμία. Ήταν η Φωτεινή, ο άνθρωπος που «τρέχει» το Athens Chess Club, τη λέσχη σκακιστών η οποία δεν βρίσκεται στη Μόσχα -θα μπορούσε λόγω αισθητικής-, αλλά στο κέντρο της Αθήνας.
Από τα ηχεία ακουγόταν τζαζ, καλή τζαζ, η οποία φλέρταρε περισσότερο με την πολυπλοκότητα παρά με την πιο εύκολη στα αφτιά, πρώιμη εποχή της. «Βρήκα έναν πολύ ωραίο ιντερνετικό σταθμό από το Λος Άντζελες», λέει η Φωτεινή και ακούμπησε ένα ποτήρι με νερό στον πάγκο. Δεν της αρέσει ιδιαίτερα η τζαζ, της αρέσει όμως να ακούγεται κάτι όσο εξυπηρετεί τον κόσμο που φτάνει στον τέταρτο όροφο της Καλαμιώτου 19-23 για να παίξει σκάκι.
Η Φωτεινή έχει αναλάβει το οργανωτικό κομμάτι της λέσχης και είναι επίσης το άτομο που θα σου ετοιμάσει το τοστ, θα σου φτιάξει τον καφέ και θα διαιτητεύσει (είναι διαπιστευμένη) την παρτίδα σου μόλις το λευκό πιόνι μετακινηθεί για πρώτη φορά στη σκακιέρα. Πρόκειται για ένα all around άτομο που κάνει τα πάντα με μια ευθυμία και ένα χαμόγελο -ακόμα και αν δεν της αρέσει η τζαζ.
Αν το σκεφτούμε λίγο καλύτερα, το συγκεκριμένο είδος μουσικής μοιάζει αρκετά με το σκάκι. Όσοι δεν ασχολούνται με αυτό, έχουν σχηματίσει μια άποψη η οποία βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στη ματιά και το συμπέρασμα ενός παρατηρητή ή σε διάφορες στερεοτυπικές εικόνες που έχουν επιβιώσει μέσα στο χρόνο. Το σκάκι δεν είναι για λίγους και έχει πετάξει από πάνω του τον ελιτισμό που ίσως, κάποτε, το χαρακτήριζε. Επίσης, είναι άθλημα. Ένα από τα πιο λαϊκά αθλήματα.
Μαζί με τους ανθρωπους της διπλανής πόρτας, τους φοιτητές που τελείωσαν το μάθημά τους και τους εργαζόμενους που σχόλασαν λίγο νωρίτερα και ήθελαν να παίξουν σκάκι, έφτασε στη λέσχη και ο πρόεδρός της, Νίκος Καλέσης.
Ο Νίκος Καλέσης είναι Διεθνής Μετρ, προπονητής, Διεθνής διοργανωτής σκακιστικών αγώνων παγκοσμίου και πανευρωπαϊκού επιπέδου και αντιπρόεδρος της παγκόσμιας ομοσπονδίας τυφλών στο σκάκι από το 2008. Έτσι, δε γινόταν να μιλήσουμε αποκλειστικά για το Athens Chess Club, η συζήτησή μας απλώθηκε όπως τα πιόνια στις σκακιέρες που κάλυπταν την επιφάνεια όλων των τραπεζιών γύρω μας.
«Ασχολούμαι 35 χρόνια με το σκάκι, από μικρό παιδί είναι το βασικό μου αντικείμενο. Ήμουν 14-15 χρονών όταν το ανακάλυψα και τα παράτησα όλα. Κατέβηκα στην Αθήνα στα 20, από ένα μικρό χωριό των Σερρών. Έκανα μια αξιοπρεπή καριέρα ως σκακιστής στην Εθνική ομάδα, στη συνέχεια ως προπονητής και πλέον ως διοργανωτής πανευρωπαϊκών και παγκόσμιων πρωταθλημάτων. Αυτή τη στιγμή η σχέση μου με το σκάκι είναι κυρίως διοικητική. Δεν παίζω πια, εξάλλου είμαι σχετικά μεγάλος».
Όπως όλα τα αθλήματα, το σκάκι απαιτεί ενέργεια και να είσαι μικρός σε ηλικία αν έχεις σκοπό να παίξεις επαγγελματικά. «Όταν μεγαλώνεις δυσκολεύουν τα πράγματα. Χρειάζεται γρήγορη αντίδραση και φυσική κατάσταση».
Όσο η κουβέντα μας βρισκόταν σε εξέλιξη, μια τετράδα ατόμων κάθισε πίσω μας. Ετοιμάζονταν για την πρώτη επίσημη παρτίδα του απογεύματος. Οι τυπικές χειραψίες δόθηκαν και αυτόματα σκέφτηκα πως όσοι παίζουν σκάκι, ελπίζουν σε μια απροσδόκητη προέκταση της εσωτερικής τους αντοχής και πως σίγουρα, σε κάποια από τις πολλές παρτίδες που έχουν παίξει, έπεσαν θύματα της αισιοδοξίας τους. Σε όλα τα αθλήματα συμβαίνει αυτό, ειδικά όταν στοιχείο της ανταγωνιστικότητας είναι έντονο. Γιατί το σκάκι είναι άθλημα -και μάλιστα επίπονο-, ακόμα κι αν πολλοί που το παρατηρούν από ψηλά, δεν το βλέπουν ως τέτοιο.
Το Athens Chess Club και το Γκαμπί της Βασίλισσας
«Ανοίξαμε τον Σεπτέμβριο του 2019», λέει ο Νίκος Καλέσης και χαμηλώνει την ένταση της φωνής του. Το σκάκι, άλλωστε, απαιτεί συγκέντρωση. «Σε λίγο κλείνουμε τα πέντε χρόνια λειτουργίας. Βέβαια πέσαμε πάνω στον κορονοϊό. Παρ’ όλα αυτά, επιμείναμε και συνεχίσαμε με όποια μέτρα έπρεπε να πάρουμε. Από τότε υπάρχει τεράστια ανταπόκριση. Αρκετός κόσμος ξεκίνησε να παίζει εκείνη την περίοδο. Είναι σημαντικό ότι βρισκόμαστε στο κέντρο της Αθήνας. Είμαστε ευχαριστημένοι και νομίζω ότι έχουμε εκπληρώσει τους στόχους μας».
Πώς επιβιώνει, όμως, μια λέσχη και πώς μπορεί κάποιος να γίνει μέλος του Athens Chess Club; «Σε αυτό το χώρο συστεγάζονται δύο σκασκιστικοί σύλλογοι και κατά καιρούς φιλοξενούμε περισσότερους. Ο χώρος αυτός είναι ανοιχτός για όλους, δεν χρειάζεται να είναι κάποιος μέλος για να έρθει. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Μέλη έχουν οι λέσχες που συστεγάζονται όπως ο Σκακιστικός Όμιλος Αθηνών και η Πανελλήνια Ένωση Τυφλών Αθλητών. Υπάρχει κανονική καφετέρια, πουλάμε σκακιστικό υλικό, κάνουμε μαθήματα. Έτσι επιβιώνει η λέσχη».
Λίγους μήνες μετά το άνοιγμα της λέσχης έφτασε στο Netflix το Γκαμπί της Βασίλισσας, μια σειρά που μπορεί να μην ήταν ρεαλιστική, όμως επηρέασε θετικά τη σκακιστική κοινότητα. «H σειρά ήταν καλή. Βέβαια δεν ήταν ρεαλιστική. Δεν είχαμε καμία ψευδαίσθηση ότι θα δούμε κάτι άλλο. Προκλήθηκε όμως ένας χαμός ο οποίος συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Υπάρχει απόηχος. Είχαν δεκαπλασιαστεί οι πωλήσεις σκακιστικού υλικού εκείνη την εποχή. Επίσης, η σειρά έφερε πολλές γυναίκες στο σκάκι. Η αλήθεια είναι ότι βοήθησε πολύ».
Το σκάκι ως μια μορφή κοινωνικοποίησης
Η παρτίδα του Κωνσταντίνου είχε μόλις ολοκληρωθεί και έκανε ένα μικρό διάλειμμα λίγο πριν κάτσει ξανά στην καρέκλα του για να συνεχίσει. Αυτή ήταν η κατάλληλη ευκαιρία να τον πλησιάσω και να τον ρωτήσω για τη σχέση του με το σκάκι, αλλά και το πότε πέρασε για πρώτη φορά την πόρτα της λέσχης.
«Ασχολούμαι με το σκάκι εδώ και περίπου τέσσερα χρόνια, λίγο πριν την καραντίνα ξεκίνησα. Στη λέσχη ήρθα πριν από περίπου πέντε μήνες. Ήμουν σε μια δουλειά και είδα μια σκακιέρα. Ρώτησα τον τύπο για το σκάκι και μου είπε ότι έρχεται εδώ. Και έτσι μια Κυριακή ήρθα μόνος μου. Από τότε έρχομαι κάθε εβδομάδα και παίζω. Κάνω και μαθήματα. Πλέον περιμένω πώς και πώς να έρθει το Σάββατο για να έρθω σε τουρνουά. Εγώ γενικά δεν βγαίνω, δεν πάω σε μαγαζιά, οπότε μου αρέσει να έρχομαι εδώ».
Ο Νίκος Καλέσης θεωρεί πως το σκάκι είναι μια μορφή κοινωνικοποίησης. Συζητώντας για το κατά πόσο ελιτίστικο και κλειστό είναι, υποστήριξε πως «Αυτό που ίσως έχει το σκάκι, συγκριτικά με άλλα αθλήματα, είναι ότι έλκει άτομα που είναι ίσως λιγότερο κοινωνικοί. Αυτόματα, όμως, τους ενσωματώνει σε μια ομάδα και μέσα από εκεί κοινωνικοποιούνται περισσότερο. Αυτό κάνει η δική μας λέσχη και οι σκακιστικοί σύλλογοι».
Όσον αφορά τη λαϊκή του απήχηση και το πώς το βλέπουν όσοι δεν ασχολούνται με αυτό, υποστήριξε πως το σκάκι, ιδιαίτερα τις παλαιότερες εποχές, είχε κάτι το ελιτίστικο. «Η κλασική εικόνα που έχουμε είναι κάποιος να κάθεται με το πούρο του και να παίζει ή ένας τρελός επιστήμονας. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν και τέτοια άτομα στο σκάκι. Μετά όμως απέκτησε μια πιο λαϊκή απήχηση. Σήμερα παίζουν οι πάντες, νέα παιδιά, όλοι. Οπότε δεν είναι ελιτίστικο, είναι ένα παιχνίδι πολύ φθηνό. Μια σκακιέρα και πιόνια χρειάζεσαι».
Το σκάκι έχει να κάνει με την ευφυΐα, τη μελέτη, την σκληρή προπόνηση ή όλα μαζί; Αυτή ήταν η βασική μου απορία και ο Νίκος Καλέσης, στα 53 του χρόνια πλέον και με τεράστια εμπειρία, έδωσε μια ξεκάθαρη απάντηση: «Το σκάκι είναι ένας συνδυασμός τέχνης, επιστήμης και αθλήματος. Μια επιστήμη η οποία δεν οδηγεί πουθενά, δεν έχει κανένα πρακτικό αποτέλεσμα, αλλά αποδεδειγμένα έχει κάποιες επιστημονικές βάσεις που πρέπει να τις μελετήσεις για να προχωρήσεις, δεν είναι απλό. Υπάρχουν χιλιάδες βιβλία.
»Είναι όλα μαζί όπως όλα τα αθλήματα. Χρειάζεται συστηματική δουλειά που είναι το βασικότερο όλων. Υπάρχει τεράστια βιβλιογραφία για το σκάκι, πολλοί μέθοδοι για να βελτιωθείς και πολλοί προπονητές. Μετά τη συστηματική δουλειά, αυτό που κάνει κάποιον να ξεχωρίζει είναι η προδιάθεση που μπορεί να έχει για το σκάκι. Δεν ορίζεται ακριβώς, αλλά το αποκαλούμε ταλέντο. Μετράει πολύ. Το σκάκι δεν έχει να κάνει με την ευφυΐα. Βοηθάει το να έχει κάποιος ορθολογική σκέψη, αναλυτικές ικανότητες, αλλά σημασία έχει να δουλέψει με συνέπεια».
YouTube vs Λέσχη και τουρισμός
Στο διαδίκτυο μπορείς να βρεις τα πάντα, από την καλύτερη συνταγή για το αγαπημένο σου φαγητό μέχρι τα πιο διάσημα ανοίγματα που έχουν γίνει ποτέ στο σκάκι, μαζί με ένα σωρό βίντεο που εξηγούν την κάθε κίνηση. Οπότε, για ποιο λόγο να πάει κάποιος στο Athens Chess Club; «Είναι δυσκολότερο να βελτιωθεί κάποιος με βίντεο. Είναι λες και μαθαίνεις μαθηματικά χωρίς να στα δείξει κάποιος», λέει αρχικά ο Νίκος Καλέσης.
Σχεδόν κάθε μέρα, 20:30-22:00, στη λέσχη πραγματοποιούνται μαθήματα από δασκάλους. Μία ώρα θεωρία, μισή ώρα πρακτική εξάσκηση. Μπορείς να πληρώσεις δέκα ευρώ και να έρθεις για μία φορά ή όποτε σε βολεύει και δεν απαιτείται μηνιαία ή ετήσια συνδρομή.
«Μέχρι ένα σημείο μπορεί να προχωρήσει κάποιος, να μάθει τα βασικά. Δεν είναι το ίδιο όμως, με έναν δάσκαλο δίπλα σου είναι διαφορετικά. Μπορείς να βελτιωθείς μόνο σου στο σκάκι, χρειάζεται όμως και ένας δάσκαλος, ένα σωματείο. Δεν βελτιώνεσαι μόνο παίζοντας. Αυτό που μας ενδιαφέρει εμάς, είναι να μάθουν όλοι ότι η είσοδος στο Athens Chess Club είναι ελεύθερη. Υπάρχει επίσης και δανειστική βιβλιοθήκη, μπορεί να έρθει κάποιος και να διαβάσει βιβλία για το σκάκι εδώ».
Αυτός ο «κάποιος» δεν είναι απαραίτητο να είναι από την Αθήνα ή από την Ελλάδα. Για την ακρίβεια, όπως μου λέει η Φωτεινή, «Από τον Απρίλιο και μετά γίνεται χαμός από τουρίστες. Μαθαίνουν τη λέσχη από το ίντερνετ, έχουμε πολλά καλά reviews. Αμερικανοί, Άγγλοι, Ιρλανδοί, Ισλανδοί, Αυστραλοί, Γάλλοι, έρχονται από παντού. Επίσης έχουμε κερδίσει τη νεολαία, κάτι το οποίο ήταν και ο στόχος μας.
»Το Σαββατοκύριακο έχουμε πολύ κόσμο ενώ καθημερινά υπάρχει ένα τουρνουά. Μπορεί να παίξει ο οποιοδήποτε. Το παράβολο συμμετοχής είναι στα πέντε ευρώ με έναν καφέ, ένα τοστ ή μια μπίρα. Κάθε μέρα έχουμε τουρνουά ράπιντ, με εξαίρεση την Κυριακή που έχουμε μπλιτς. Τις Δευτέρες είμαστε κλειστά».
Αποχαιρετισμός στη σκακιέρα
Μετά το τέλος της κάθε παρτίδας, όσοι βρίσκονταν στη λέσχη έρχονταν στο σημείο που καθόμουν με τον Νίκο Καλέση για να πάρουν τον αέρα τους, να συζητήσουν και να παρακολουθήσουν τους αγώνες στην τηλεόραση -φυσικά και έπαιζε σκάκι. Ακόμα και στον πίσω χώρο, υπάρχουν παντού σκακιέρες. Μετά από λίγο εξαφανίζονταν πάλι.
Ένα συνεχόμενο μπρος-πίσω με ελάχιστα λεπτά κανονικής ζωής πριν βυθιστούν ξανά στο παιχνίδι τους το οποίο, σύμφωνα με τον συνομιλητή μου, είναι μια μορφή τέχνης. «Μπορείς να δημιουργήσεις στη σκακιέρα διάφορες καταστάσεις που δεν έχουν εμφανιστεί ξανά και αυτό είναι ένα βασικό συστατικό της τέχνης, να δημιουργείς κάτι από την αρχή. Και ο κόσμος το θαυμάζει, έχει αποδεδειγμένα μια αξία».
Αυτό ήταν ένα συνηθισμένο απόγευμα στο Athens Chess Club, ένα απόγευμα με νικητές και ηττημένους, όπως η ίδια η ζωή. Βέβαια, πόσο βαθιά μπορεί να βιώσει κανείς το αίσθημα της ήττας από τη στιγμή που βάζει το μυαλό του να δουλέψει; Όλοι κερδισμένοι δεν είναι;
Αυτό σκεφτόμουν λίγο πριν φύγω από τη λέσχη, ως ένας απλός και ράθυμος θεατής στο πίσω μέρος της αίθουσας, με την πλάτη μου γυρισμένη στην Ακρόπολη, σε μια προσπάθεια να καταλάβω τους λόγους που δεν έπαιξα ποτέ μου σκάκι. Την ίδια στιγμή, ένας πύργος έτρωγε τους αναλώσιμους πεσσούς του αντιπάλου στο διπλανό τραπέζι.
Η Φωτεινή επέμενε πως δεν της αρέσει η τζαζ.
