Φτιάξαμε τα δικά μας τάματα σε ένα στούντιο στο κέντρο της Αθήνας
- 5 ΜΑΡ 2025
Το λεξικό λέει πως τάματα είναι «η υπόσχεση που δίνει κάποιος στο Θεό ή στους αγίους, ότι θα αφιερώσει ή θα κάνει κάτι με αντάλλαγμα μια χάρη, μια ευεργεσία». Συνήθως πρόκειται για μικρά αλλά πολύτιμα αντικείμενα που αφιερώνονται στον Θεό ή σε συγκεκριμένους αγίους σε ένδειξη ευχαριστίας.
Τα τάματα όμως, αν και στην ελληνική παράδοση είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ορθοδοξία, είναι κάτι που συναντάμε με διάφορες μορφές εδώ και χιλιετίες. Στην αρχαιότητα ήταν στενά συνδεδεμένα με τις ιεροτελεστίες που τελούνταν στους ιερούς χώρους, ενώ μπορεί να είχαν τη μορφή μιας θυσίας, την προσφορά ενός μεριδίου από τους αγροτικούς καρπούς, την ίδρυση νέου ιερού, την παραχώρηση στο ναό κινητών αγαθών ή ακόμη και ιδιοκτησία γης. Όπως συμβαίνει και σήμερα όμως, τα αντικείμενα τέχνης ήταν αυτό που πρόσφεραν πιο συχνά οι πιστοί.
Αυτή η παράδοση της αφιερωματικής πρακτικής πέρασε από την ειδωλολατρία και τον δωδεκαθεϊσμό και στον χριστιανισμό, παρά τις όποιες αντιρρήσεις έφεραν στην αρχή οι πατέρες της εκκλησίας. Τα τάματα με τη σημερινή μορφή, έχουν μείνει κληρονομιά από το Βυζάντιο, ενώ αποτελούν πια μέρος της λαϊκής τέχνης της χώρα, καθώς αν και υπήρχαν ανέκαθεν εργαστήρια που ασχολούνταν με τα τάματα, πολλοί πιστοί επέλεγαν να τα φτιάξουν μόνοι τους.
Έτσι, ένα τάμα μπορεί να έχει το σχήμα ενός σπιτιού αν θες αυτό να είναι καλότυχο ή ενός οργάνου που νοσεί. Τα τάματα μπορεί να πάρουν τη μορφή στρατιωτών που βρίσκονται στο μέτωπο και οι οικογένειές τους θέλουν να γυρίσουν ζωντανοί ή ενός ζώου που εξασφαλίζει τα προς το ζην μιας κτηνοτροφικής οικογένειας. Από ασήμι, χρυσό ή ταπεινή λαμαρίνα αφηγούνται ιστορίες γεμάτες πόνο ή χαρά.
Τα τάματα είναι προσευχή και επίκληση στο Θείο.
Στην Κυψέλη, στο Labiko Studio η αργυροχρυσοχόος Μαριαλένα Μπάχα οργανώνει συχνά εργαστήρια που θα σε μάθουν να φτιάχνεις τάματα. Δε χρειάζεται μετά να τα πας σε κάποια εκκλησία, ούτε και να τα αφιερώσεις σε κάποιον άγιο. Εδώ τα τάματα μπορεί να μην έχουν καμία θρησκευτική διάσταση, παραμένουν όμως μια λαϊκή τέχνη που αξίζει να γνωρίσεις και γιατί όχι να πειραματιστείς μαζί της.
Έτσι, ένα απόγευμα που στους δρόμους της πόλης επικρατούσαν η κίνηση και η φασαρία, βρέθηκα να κάθομαι σε ένα μακρόστενο τραπέζι μαζί με άλλες 6 γυναίκες για να μάθω να φτιάχνω τάματα υπό την καθοδήγηση της Μαριαλένας. Ακούγεται αρκετά φασέικο -ίσως είναι- αλλά επί ένα τρίωρο δεν έπιασα το κινητό μου παρά μόνο για να βγάλω φωτογραφίες και έπαιξα με μικρές μεταλλικές πλάκες στις οποίες έδωσα εγώ τη μορφή που ήθελα.
Το λες και εργοθεραπεία.
Όπως μας τόνισε και η Μαριαλένα Μπάχα στη μικρή εισαγωγή που μας έκανε, πριν πάρουμε στα χέρια μας τις μικρές γκρι πλάκες και τους δώσουμε όποια μορφή θέλουμε, για να φτιάξεις τάματα δε χρειάζεται να είσαι ζωγράφος ή γλύπτης, αρκεί να έχεις όρεξη για δημιουργία και να θες να πειραματιστείς. Τα τάματα άλλωστε, είναι τέχνη για όλους.
Εγώ που σε αντίθεση με τις «συμμαθήτριες» δεν είμαι τελειομανής βρέθηκα να φτιάχνω το ένα τάμα μετά το άλλο. Δε θα πω ψέμματα πως ήταν όλα τους έργα τέχνης, ειδικά εκείνο το ντόνατ που κατέληξε κουλούρι Θεσσαλονίκης, αλλά σημασία έχει που τα έφτιαξα με τα χέρια μου, με μόνα εργαλεία ένα μικρό μεταλλικό φύλλο, ένα στυλό και ένα ξύλο σαν τσόπστικ.
Έφυγα από το εργαστήριο της Μαριαλένας Μπάχα, έχοντας φτιάξει εκτός από το αποτυχημένο ντόνατ, ένα ψάρι γιατί πλησίαζε η Σαρακοστή, ένα γυναικείο σώμα γιατί τα γυναίκεια σώματα είναι από μόνα τους έργα τέχνης και ένα αιδοίο γιατί από εκεί ξεκινά η ζωή.
