Γιορτάζοντας την Ιρανική πρωτοχρονιά με Αφγανούς και Ιρανούς στην Αθήνα
Το Νεβρόζ σημαίνει την πρώτη μέρα της Άνοιξης (αλλά και της χρονιάς) για εκατομμύρια ανθρώπους. Πήγαμε και το γιορτάσαμε με μετανάστες και πρόσφυγες στο κέντρο της πόλης.
- 22 ΜΑΡ 2023
Στις 20 Μαρτίου, εκατομμύρια κόσμου σε Ιράν, Αφγανιστάν, Τατζικιστάν, στο διαιρεμένο Κουρδιστάν, την κεντρική Ασία, τον Καύκασο, τη Μαύρη Θάλασσα και σε πολλά μέρη των Βαλκανιών, γιορτάζουν του Νεβρόζ, τη δική τους δηλαδή Πρωτοχρονιά, που συμπίπτει με την εαρινή ισημερία και δοξάζει την Άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης.
Σηματοδοτεί την πρώτη ημέρα του πρώτου μήνα (Φαρβαρντίν) στο ιρανικό ημερολόγιο. Συνήθως συμβαίνει στις 21 Μαρτίου ή την προηγούμενη ή την επόμενη ημέρα, ανάλογα με το πού παρατηρείται. Η στιγμή που ο ήλιος διασχίζει τον ουράνιο ισημερινό και η ημέρα και η νύχτα εξισώνονται υπολογίζεται ακριβώς κάθε χρόνο και οι οικογένειες συγκεντρώνονται εκείνη τη στιγμή για να πραγματοποιήσουν τις τελετουργίες. Φέτος, η πρωτοχρονιά αυτή που γιορτάζεται εδώ και πάνω 3.000 χρόνια, έπεσε στις 20 του μήνα στις 11:24 μ.μ.
Η παράδοση θέλει τις οικογένειες να μαζεύονται για να γιορτάσουν όλοι μαζί γύρω από τα «Επτά Σίγμα» που έχουν τοποθετηθεί στο τραπέζι ή στο πάτωμα, ανάλογα με το που τρώνε. Αυτό είναι και το πιο γνωστό σύμβολο του Νεβρόζ και καθετί μπαίνει στο τραπέζι πρέπει να ξεκινά από το γράμμα σίγμα και συμβολίζει κάτι ευοίωνο για τη νέα χρονιά.
- Το πρώτο είναι το ιερό βιβλίο, το Κοράνι, που τοποθετείται στο τραπέζι από την εμφάνιση του Ισλάμ για μια ευχή και καλή τύχη, σε κάθε ξεκίνημα της χρόνιας και ο Θεός να έχει υπόψη του στο τραπέζι μας να μη λείπει τίποτα.
- Το δεύτερο ξεκινά με την πρόθεση «συν» Σάμνο ή Σαμανάκ.
- Το τρίτο «σιν» που συμβολίζει την αγάπη, την αναγέννηση, τη γονιμότητα και την ελπίδα στο καινούργιο έτος να έχει τη γη γεμάτη γονιμότητα ώστε να έχουμε πιο πολλά για την επιβίωση μας.
- Το τέταρτο «σιν» είναι το νόμισμα που συμβολίζει τον πλούτο και τον πολλαπλασιασμό με τη σημασία να υπάρχει πάντα η δυνατότητα να αγοράζει κάτι, να μην απλώνει κανένας τα χέρια του για φαγητό.
- Το πέμπτο «σιν» είναι «σεμπ» – ένα μήλο που είναι ιερό φρούτο, η μαγεία της αγάπης και της γονιμότητας, ένα δώρο από τον Θεό προς τους ανθρώπους.
- Το έκτο «σιν» είναι «σαμίτα» (η πρασινάδα) –που είναι ένα από τα υλικά του επτά «συν» που συμβολίζει την ανανέωση και την καινούργια ζωή.
- Το τελευταίο «σιν» είναι «σιρ» (το σκόρδο) που συμβολίζει την καλή υγεία, επειδή ο χαρακτήρας του σκόρδου είναι θεραπευτικός και συμβάλει στην καλή υγεία και με τη φροντίδα, όπως επίσης και με την ελπίδα να έχουμε καλή υγεία για πάντα και να μη μας πλησιάζει η αρρώστια.
Την ημέρα του Νεβρούζ οι έχθρες μπαίνουν στην άκρη, μικροί και μεγάλοι φορούν καινούργια ρούχα, ανταλλάσουν δώρα και ευχές για μια χρονιά γεμάτη υγεία και ευημερία. Η φτώχεια, ο πόλεμος και τα απολυταρχικά καθεστώτα όμως, μαστίζουν πολλές από τις χώρες που γιορτάζουν την εαρινή ισημερία, γεγονός που σημαίνει ότι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν αναζητήσει μια καλύτερη τύχη στις χώρες της Ευρώπης.
Πολλοί από τους πρόσφυγες και μετανάστες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, βρέθηκαν να γιορτάζουν το φετινό Νεβρόζ πολύ μακριά από τις οικογένειές τους και αναζήτησαν τη θαλπωρή στις νέες κοινότητες που έφτιαξαν στις χώρες που αναζήτησαν καταφύγιο.
Έτσι και στην Ελλάδα, Ιρανοί, Αφγανοί και Τατζίκοι μαζεύτηκαν και φέτος για να γιορτάσουν. Φόρεσαν τα καλά τους, μαγείρεψαν μυρωδάτα ρύζια, τραγούδησαν και χόρεψαν.
«Το Νεβρόζ και η ευτυχία της νέας χρονιάς απέχουν μόλις λίγες μέρες», έγραφε η πρόσκληση που μου έστειλε η Χάνα ένα απόγευμα στο WhatsApp. «Σας περιμένουμε να γιορτάσουμε μαζί με χορούς και τραγούδια. Ας έχουμε όλοι μια αξέχαστη χρονιά».
Η νεαρή κόρη Αφγανών μεταναστών στο Ιράν, αναζήτησε καταφύγιο στην Ελλάδα, προκειμένου να μπορέσει από τη σεξουαλική βία και μιλάει γεμάτη περηφάνια για την οργάνωση Elahe Penham που έφτιαξε μαζί με άλλες τρεις Αφγανές για να μπορούν μέσω του χορού να δείξουν την κουλτούρα της χώρας τους και να ανοίξουν ένα παράθυρο στα έθιμα και τις παραδόσεις ενός τόπου που αν και έχουμε δει πολύ στις οθόνες μας, γνωρίζουμε τόσο λίγα πράγματα γι’ αυτόν.
Η Χάνα αισθάνεται περήφανη που έχει μπορέσει να σταθεί μόνη της στα πόδια της και θεωρεί πως ο ερχομός της στην Ελλάδα είναι για εκείνη σαν μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή.
Φτάσαμε στην οδό Πατησίων, κοντά στην Ομόνοια, στα γραφεία που φιλοξένησαν τη γιορτή γύρω στις 20:00 και το γλέντι είχε ήδη ξεκινήσει. Σε μια γωνιά έστεκε στολισμένο το τραπέζι με τα «Επτά Σίγμα», ενώ ο 20χρονος Μπαρντιά από το Ιράν τραγουδούσε μελωδίες της χώρας του. Στον χώρο είχαν απλωθεί καρέκλες, αλλά δεν έμοιαζαν αρκετές για τον κόσμο που είχε μαζευτεί. Μικροί και μεγάλοι, όρθιοι και καθιστοί προσπαθούσαν να βρουν μια θέση που θα τους επέτρεπε να βλέπουν καλύτερα την πίστα και τους χορούς.
Οι πιο μεγάλες κυρίες με τα περίτεχνα μαντήλια τους, κάθονταν στις πρώτες καρέκλες, ενώ οι νεότεροι τριγυρνούσαν στους διαδρόμους και τις σκάλες, συζητώντας, γελώντας και τραγουδώντας. Κάθε φορά που έμπαινε κάποιο γνωστό τραγούδι, χειροκροτούσαν όλοι ρυθμικά, ξεχνώντας έστω και για λίγο πως βρίσκονται σε ένα τόπο που ανά στιγμές μοιάζει αφιλόξενος.
«Ζω στην Ελλάδα τέσσερα χρόνια. Στην αρχή ήταν πολύ δύσκολα, ακόμα είναι, αλλά προσπαθώ να βρω τον δρόμο μου μέσω της μουσικής. Γράφω τραγούδια και αυτό με βοηθάει πολύ. Η μουσική με βοηθά να μη χάσω επαφή με τις ρίζες μου και τον τόπο μου. Στο Ιράν συνηθίζαμε να γιορτάζουμε το Νεβρόζ με τις οικογένειες μας, αλλά εδώ οι περισσότεροι είμαστε μόνοι, οπότε γιορτάζουμε με ολόκληρη την κοινότητα. Μπορώ να πω πως και έτσι η γιορτή είναι πολύ όμορφη», εξηγεί η Χάνα.
Όσο το γλέντι φουντώνει και οι μεγάλοι ανεβαίνουν στην πίστα για να χορέψουν, ένας μπόμπιρας ντυμένος στα λευκά, με παραδοσιακή στολή της χώρας του, τρέχει για να πιει με λαιμαργία ένα ανθρακούχο αναψυκτικό. Από πίσω ο πατέρας του προσέχει για να μη λερωθεί.
Ο Ναμπίρ ήρθε από το Αφγανιστάν για να ζήσει στην Αθήνα πριν από 13 χρόνια. «Είναι πολύ σημαντικό να κρατήσουμε τις παραδόσεις μας ζωντανές», λέει. «Είναι η κουλτούρα μας και είναι κομμάτι μας. Από μικρά λέμε στα παιδιά μας για το Νεβρόζ. Μπορεί να μην καταλαβαίνουν ακριβώς τι είναι, αλλά εμείς τους μιλάμε για το Αφγανιστάν και για το πως γιορτάζαμε εκεί». Ο Ναμπίρ μιλά στον γιο του στα Νταρί (διάλεκτος της περσικής γλώσσας, που αποτελεί επίσημη γλώσσα του Αφγανιστάν) και θεωρεί απαραίτητο να μεγαλώσει ως δίγλωσσος. Στον χώρο νεαρά αγόρια και κορίτσια δείχνουν πως η δύση και η ανατολή δεν απέχουν τόσο όσο νομίζουμε.
Τα φαρδιά τζιν και τα φούτερ μπορούν κάλλιστα να συνδυαστούν με τα παραδοσιακά νταούλια και τα βίντεο στο τικ τοκ μπορούν να έχουν για μουσική υπόκρουση τραγούδια με ιστορία αιώνων.
Στη γιορτή υπήρχαν και αρκετοί εθελοντές από διάφορες χώρες της Ευρώπης, αλλά και Έλληνες που έδειχναν να απολαμβάνουν τα όσα συνέβαιναν. Άλλοι ήταν πιο εξοικειωμένοι με τα ήθη και έθιμα του Νεβρόζ και άλλοι ο ζούσαν για πρώτη φορά. Μια από αυτούς ήταν και η food editor του OneMan, Μάρω Παρασκευούδη, που ομολογεί ότι «ζούμε στον μικρόκοσμό μας, θέλοντας και μη. Έτσι, το να βρεθώ σε μία γιορτή σαν το Νεβρόζ ήταν για μένα μια ακόμα στιγμή αφύπνισης για το πόσο μικροί είμαστε σε αυτόν τον κόσμο, για το πόσα δε γνωρίζουμε και ίσως δε μάθουμε ποτέ.
Ανάμεσα στους ανθρώπους που διασκέδαζαν σε μια αίθουσα στον πρώτο όροφο μιας πολυκατοικίας στην Πατησίων χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τις πατρίδες τους, υπήρχε ένα τρίχρονο αγοράκι που έπινε με λαχτάρα coca cola, έδινε τα χέρια με ένα συνομήλικό του, χόρευε κι έκανε νάζια στην κάμερα. Μία υπενθύμιση ότι τα παιδιά αυτού του κόσμου, από όπου κι αν προέρχονται, θέλουν προσοχή και αγάπη. Όχι σύνορα και φυλακές».
Από τις πιο εντυπωσιακές εικόνες τις βραδιάς ήταν οι παραδοσιακές φορεσιές που φορούσαν τα κορίτσια που χόρευαν, αλλά και οι κυρίες που παρακολουθούσαν. Μια από αυτές, η Χομά Αχμεντίν, δικηγόρος από το Αφγανιστάν και μέλος του κοινοβουλίου της πόλης της, ήρθε στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2021, αφού οι Ταλιμπάν κατέλαβαν και πάλι την εξουσία στη χώρα. Το ταξίδι της ήταν μακρύ και έχει αναγκαστεί να αποχωριστεί τη μισή της οικογένεια. Παραδέχεται πως δεν αισθάνεται άνετα με τη γιορτή.
«Αυτή τη στιγμή στο Αφγανιστάν ο κόσμος υποφέρει, άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους. Έχω θυμώσει με τον κόσμο που αναγνώρισε την κυβέρνηση των Ταλιμπάν και που επιλέγει να σιωπά μπροστά σε όσα συμβαίνουν. Έχω απογοητευτεί γιατί κάθε χρόνο, η δεύτερη μέρα του Νεβρόζ, σήμαινε την αρχή του σχολικού έτους, αλλά φέτος τα κορίτσια δε θα μπορέσουν να πάνε σχολείο. Δεν έχω λοιπόν κάτι να γιορτάσω».
Η Χομά μας ενημερώνει πως οι Ταλιμπάν απαγόρευσαν φέτος κάθε εορτασμό, καθώς θεωρούν τη γιορτή παγανιστική και όχι μουσουλμανική και κατεβαίνει και πάλι τις σκάλες για να βρει τις κόρες της. Οι γιοι της πλέον βρίσκονται στον Καναδά και εκείνη περιμένει πότε θα είναι και πάλι όλοι μαζί, χωρίς να ξεχνά τις γυναίκες της χώρας της που είναι καταδικασμένες σε ένα αιώνιο σκοτάδι.
Όσοι άνθρωποι ήταν εκεί φαίνεται να μην ξεχνούν όσους άφησαν πίσω τους. Η μέρα όμως είναι μέρα χαράς.
Το τραπέζι έχει στρωθεί. Φρούτα, παραδοσιακό ρύζι, αναψυκτικά, ακόμα και σούσι έχουν απλωθεί πάνω του και ένας-ένας οι παρευρισκόμενοι σερβίρονται μέχρι να αφήσουν και πάλι τα πιάτα τους στην άκρη για να χορέψουν.
Κάποια στιγμή τα φώτα χαμηλώνουν και η σκηνή θυμίζει πολύ ελληνικά γλέντια, υπενθυμίζοντάς μας πως αυτά που μας ενώνουν είναι μάλλον περισσότερα απ όσα μας χωρίζουν.
