Η ιστορία πίσω από τις Καρυάτιδες στο μπαλκόνι της οδού Αγίων Ασωμάτων
Έχουν βρεθεί σε φωτογραφία του Bresson και σε πίνακες του Τσαρούχη. Έχουν συνδεθεί με αστικούς θρύλους και «αδικοχαμένες κόρες». Οι Καρυάτιδες στο μπαλκόνι της οδού Αγίων Ασωμάτων στου Ψυρρή έχουν ιστορία απ' τον 19ο αιώνα.
- 7 ΜΑΙ 2024
Με σταυρωμένα χέρια, οι δύο Καρυάτιδες στέκουν στην ίδια θέση, σαν να εκφράζουν μια συστολή, ίσως και δυσανασχέτηση, προς την κάμερα κάποιου περαστικού που ζουμάρει ξανά για να απαθανατίσει την ομορφιά τους, για πολλοστή φορά χωρίς την άδειά τους.
Το 1952, ήταν οι δύο από τις τέσσερις πρωταγωνίστριες στη φωτογραφία του κορυφαίου Henri Cartier-Bresson που έκανε τον γύρο του κόσμου, αντιδιαστέλλοντας συμβολικά τα αγάλματα με δύο μαυροφορεμένες γυναίκες προχωρημένης ηλικίας· έναν χρόνο μετά, εμφανίστηκαν σε πίνακα του Γιάννη Τσαρούχη, αργότερα σε θεατρικά σκηνικά και πλέον σε εκατοντάδες φωτογραφίες που ανεβαίνουν στα social media από τουρίστες ή κατοίκους αυτής της πόλης.
Παρότι, είναι πολύ νεότερες από εκείνες του Ερεχθείου και εκείνο που με το κεφάλι τους στηρίζουν είναι απλά ο όροφος ενός σπιτιού.
Δεν αποτελούν πλέον μυστικό: το μπαλκόνι με τις δύο Καρυάτιδες βρίσκεται σε ένα καλοσυντηρημένο σπίτι στον αριθμό 45 της Αγίου Ασωμάτων, στον δρόμο δηλαδή που Ψυρρή και Κεραμεικός ενώνονται (πιο δίπλα από το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Άη Στράτη), σε ένα διώροφο κτίριο που περιλαμβάνεται στα πιο χαρακτηριστικά δείγματα του λαϊκού νεοκλασικισμού που επιβιώνουν στην Αθήνα.
Ειδικά στο τέλος του 19ου αιώνα, στου Ψυρρή υπήρχαν πολλά αστικά σπίτια αυτού του τύπου, με εσωτερική αυλή και μπαλκόνι, μόνο που το συγκεκριμένο ξεχώριζε απευθείας λόγω των δύο καλοσχηματισμένων γύψινων μορφών.
Ιδιοκτήτης της οικίας ήταν ο Ιωάννης Καρακατσάνης, πετυχημένος γλύπτης της εποχής που είχε μαθητεύσει δίπλα στον Λεωνίδα Δρόση και άφησε πίσω του μια σειρά από προτομές αλλά και τις δύο ετούτες Καρυάτιδες, που σμίλευσε με πολλή αγάπη. Ο λόγος; Πάντως, όχι εκείνος που για αρκετά χρόνια φημολογούταν.
Ο μύθος του κουρέα για τις «αδικοχαμένες κόρες»
Όπως αποτυπώνεται και στους πίνακες που φιλοτέχνησε ο Τσαρούχης, στο ισόγειο του κτιρίου στεγαζόταν για χρόνια κουρείο. Στην πελατεία του, ίσως για να προσδώσει επιπλέον μυστήριο στη φήμη του μαγαζιού, ο κουρέας Παναγιώτης Κρητικάκος διηγούταν την εξής ιστορία: ότι οι δύο Καρυάτιδες πραγματοποιήθηκαν από τον ιδιοκτήτη του κτιρίου, προς τιμήν των δύο κορών του, που πέθαναν πρόωρα και άδικα.
Κάποιες φορές, έλεγε ότι δολοφονήθηκαν με δηλητήριο από τη μητριά τους που τις ζήλευε παράφορα, ενώ άλλες φορές επινοούσε διαφορετικές αιτίες θανάτου.
Η αλήθεια είναι ότι όχι απλά δεν πέθαναν, αλλά έζησαν μέχρι τα βαθιά γεράματα και πρόλαβαν να χαρούν εγγόνια και παιδιά. Όπως διευκρίνισαν μεταγενέστερα οι ιδιοκτήτες του κτιρίου, απαντώντας στις τραγικές ανακρίβειες που είχαν διαδοθεί, οι δύο Καρυάτιδες του ιδιοκτήτη και γλύπτη Καρακατσάνη προσωποποιούσαν τη γυναίκα του Ξανθή αλλά και την αδελφή εκείνης, Ευδοξία. Βέβαια, με αυτόν τον μύθο το ιδιαίτερο σπίτι της οδού Αγίων Ασωμάτων ταξίδεψε από στόμα σε στόμα τον 19ο αιώνα, αποτελώντας έναν από τους αστικούς θρύλους που αγαπούσαν να αφηγούνται οι Αθηναίοι.
Μετά τον θάνατό του Καρακατσάνη το 1906, η οικογένεια αποφάσισε να πουλήσει το σπίτι, αφήνοντας να πέσουν στη λήθη οι αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες του σπουδαίου αυτού διώροφου οικήματος που ακόμη προκαλεί τον θαυμασμό στους περαστικούς. Σύμφωνα με τη σχετική αναφορά στον αθηναϊκό οδηγό των Θανάση Γιοχάλα και Τόνια Καφετζάκη (εκδ. Εστία), το έτος κατασκευής ανάγεται στο 1880 και «ίσως είναι έργο του Ερνέστου Τσίλλερ ή κάποιου μιμητή του».
Δέκα χρόνια μετά την πώληση, το κτίριο ανακαινίστηκε με επίβλεψη του αρχιτέκτονα Στέφανου Πάντου Κύκκου (διατηρώντας εξωτερικά τον χαρακτήρα του αναλλοίωτο). Έκτοτε, στεγάζει τον Σύλλογο Ελλήνων Ολυμπιονικών.
Από το 1989 έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.
