Η ιστορία πίσω από το τηλεσκόπιο Δωρίδη στην κορυφή της Πνύκας
Για 60 χρόνια ήταν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο της Ελλάδας, αναλαμβάνοντας τις πιο απαιτητικές υποθέσεις παρατήρησης. Πλέον, αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για να δεις τον νυχτερινό ουρανό από το κέντρο της Αθήνας.
- 12 ΙΟΥΛ 2022
Τα χιλιάδες άστρα στον νυχτερινό ουρανό θα μας επαναφέρουν πάντα στην πεζή πραγματικότητα: δεν είμαστε παρά κάτοικοι μιας μικρής κουκίδας στην άβυσσο του διαστήματος. Έχουμε την τάση να παραχώνουμε αυτή τη λεπτομέρεια κάτω απ’ το χαλί, έως ότου εμφανίζεται μια αποκαλυπτική ανακάλυψη από τα βάθη του διαστήματος, όπως η εικόνα που έφερε στο φως το καινούργιο τηλεσκόπιο της NASA, για να στρέψουμε και πάλι το βλέμμα μας προς τον έναστρο ουρανό με δέος.
Κάποτε ήταν καθημερινή υπόθεση η παρατήρηση του ουρανού, λόγω ανάγκης. Συγκεκριμένα «μέχρι τη δεκαετία του ’60, από τα τηλεσκόπια βλέπαμε τη θέση των σωμάτων στον ουρανό και υπολογίζαμε την επίσημη ώρα Ελλάδος», είχε επισημάνει η αστρονόμος Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, κατά την υποδοχή των δημοσιογράφων για την έκθεση της Στέγης που είχε πραγματοποιηθεί εκεί τον Απρίλιο.
Από το μεσημβρινό τηλεσκόπιο του ιδρύματος ρύθμιζαν τα ρολόγια τους οι Αθηναίοι πολίτες, ενώ τα πλεούμενα καράβια στα ελληνικά ύδατα έβρισκαν ακριβέστερα τις συντεταγμένες και τον προσανατολισμό τους.
Σήμερα, το περικαλλές κτίριο επάνω στον λόφο των Νυμφών, το οποίο σχεδίασε ο διάσημος αρχιτέκτονας Θεόφιλος Χάνσεν, με δωρεά του Γεωργίου Σίνα, αποτελεί αναμφίβολα τον πιο ζωντανό μάρτυρα της σύγχρονης ελληνικής αστρονομίας: στις τέσσερις αίθουσες που αναπτύσσονται σε σταυροειδή κάτοψη, ο επισκέπτης συναντά από κοντά τα όργανα, με τα οποία γίνονταν οι μετρήσεις για 100 περίπου χρόνια ιστορίας, μέχρι να μεταφερθεί η δράση του ιδρύματος στο εξελιγμένο παρατηρητήριο της Πάρνηθας. Σε μία από αυτές τις αίθουσες, ο Julius Schmidt σχεδίασε τον πιο ακριβή χάρτη της Σελήνης του 19ου αιώνα.
Αλλά το πιο δελεαστικό αξιοθέατο στο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου αποκαλύπτεται, όπως πρέπει για την κορύφωση, στο τέλος: σε ένα δεύτερο θολωτό κτίριο (κατασκευασμένο από μάρμαρο της Αίγινας) στο ψηλότερο σημείο του λόφου στην Πνύκα, σε περιμένει το επιβλητικό και πλέον ιστορικό τηλεσκόπιο Δωρίδη, βάρους οκτώ τόνων.
Ο ουρανός μέσα από το τηλεσκόπιο Δωρίδη
Πρόκειται για ένα από τα πρώτα τηλεσκόπια του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, αλλά και όλης της Ευρώπης θα λέγαμε, εφόσον το ίδρυμα που εξόπλισε και χρηματοδότησε ο Γεώργιος Σίνας αποτέλεσε το πρώτο του είδους στην νοτιοανατολική Ευρώπη, με έτος ίδρυσης το 1842.
Το τηλεσκόπιο Δωρίδη ήρθε στα χέρια των μελετητών στην Αθήνα μετά τη δωρεά του Έλληνα της διασποράς Δημήτριου Δωρίδη και για πολλά χρόνια αποτελούσε τον μεγάλο πρωταγωνιστή του ιδρύματος, στην προσπάθεια επίλυσης των αινιγμάτων του διαστήματος.
Η έκλειψη Ηλίου στις 30 Αυγούστου 1905 ήταν το πρώτο φαινόμενο που παρατηρήθηκε από τους φακούς του μνημειώδους εργαλείου για εκείνη την εποχή. Από τότε, ανέλαβε παρατηρήσεις πλανητών και δορυφόρων, τη μελέτη του Ήλιου και άλλες απαιτητικές «αποστολές» της αστρονομίας, τις οποίες αδυνατούσαν να καλύψουν τα υπόλοιπα εργαλεία του 20ου αιώνα.
Μέχρι το 1959 παρέμενε το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο της χώρας, έχασε όμως την πρωτιά εκείνη τη χρονιά, όταν το τηλεσκόπιο Newall μεταφέρθηκε από το Πανεπιστήμιο του Cambridge στο εντυπωσιακό (και κατασκευασμένο εξ’ ολοκλήρου από πεντελικό μάρμαρο) καινούργιο παρατηρητήριο του Εθνικού Αστεροσκοπείου στην Πεντέλη.
Το δυσθεώρητο εργαλείο προκαλεί άνετα το δέος μέχρι και σήμερα: το τηλεσκόπιο είναι μήκους πέντε μέτρων, και βρίσκεται εγκατεστημένο σε ειδική αίθουσα του αστεροσκοπείου.
Όταν ανοίγει ο μεταλλικός θόλος, οι φακοί του φέρνουν σε κοντινή απόσταση τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος – τον Κρόνο με τα δαχτυλίδια, τον Δία και τα εντυπωσιακά αστρικά σμήνη που απλώνονται στο απύθμενο φόντο του γαλαξία, όπως θα διαπιστώσουν έκπληκτοι όσοι δοκιμάσουν μια βραδιά παρατήρησης στο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου.
Το κατασκεύασμα προέρχεται από διάσημα γαλλικά χέρια του 19ου αιώνα, από τον οίκο Gautier συγκεκριμένα. Συνδέθηκε με τον καθηγητή Δημήτριο Αιγινήτη, που διαδέχτηκε τον Schmidt στη θέση του διευθυντή, ενώ πλέον μέσα στον θόλο το τηλεσκοπικό «μάτι» προς τον ουρανό ανοίγει αποκλειστικά για εκπαιδευτικούς λόγους.
Αναλυτικές πληροφορίες για τις ξεναγήσεις στο Κέντρο Επισκεπτών Θησείου, μπορείτε να βρείτε εδώ.
