Ο μεγαλοπρεπής Πύργος της βασίλισσας Αμαλίας στα Λιόσια
Λίγα χιλιόμετρα μακριά από το κέντρο, σε μια περιοχή που τη δεκαετία του ’50 ήταν αδόμητη ύπαιθρος στα δυτικά της Αττικής, η βασίλισσα Αμαλία έστησε τον πύργο της αλλά και ένα πρότυπο αγροκήπιο 2.500 στρεμάτων.
- 17 ΙΟΥΛ 2023
«Ο Βασιλιάς δεν έχει εξοχικό σπίτι, αν και θα το χρειαζόταν γιατί η παραμονή στην Αθήνα το καλοκαίρι τον σκοτώνει», γράφει ο Γάλλος μυθιστοριογράφος Εντμόν Αμπού, που έχει κληρονομήσει ίσως την καθαρότερη ματιά για την Ελλάδα του 19ου αιώνα. «Το παλάτι κόστισε πολύ ακριβά και για καιρό πολύ η Αυλή δεν σκέφτεται να χτίσει. Η βασίλισσα που δεν αγαπά την ύπαιθρο και που δεν νιώθει ευχάριστα παρά μέσα στο χοντρό της παλάτι, περιορίστηκε να αγοράσει από έναν Άγγλο ένα είδος καστέλλι, μισο-αγροτικό, μισο-γοτθικό, κακοχτισμένο με πέτρες και γύψο».
Εκείνη την εποχή που το βασιλικό ζεύγος έχει μεταβεί στη νεαρά πρωτεύουσα Αθήνα, ετοιμάζοντας το μεγαλοπρεπές παλάτι της, η τάση στην ευρωπαϊκή αριστοκρατία ήταν τα μεγάλα κτήματα. Δεν ήταν μόνο το καστέλλι, όπως αναφέρει ο περιηγητής, που αγόρασε η βασίλισσα μερικά χιλιόμετρα έξω από το δομημένο κέντρο, αλλά σταδιακά αγοράστηκαν περί τα 2.500 στρέμματα στη δυτική ύπαιθρο της Αττικής, με προσωπικό όραμα να φτιάξει ένα αγροκήπιο – μια πρότυπη μονάδα κτηνοτροφική και αγροτικής παραγωγής.
Όπως και έγινε. Έμπειροι αμπελουργοί ήρθαν από τα Μέγαρα για να διαμορφώσουν τον πρώτο αμπελώνα, πηγές αναφέρουν ότι ανάμεσα στα ζώα εργασίας του κτήματος υπήρχαν πρόβατα της ράτσας «μερινό», ενώ για την ανάπτυξη του όλου πλάνου η βασίλισσα Αμαλία συνεργάστηκε με τον Φρίντριχ Σμιτ, του οποίου η μεγάλη συμβολή για την αττική χλωρίδα ήταν ότι μετέφερε και φύτευσε χιλιάδες φυτά από το εξωτερικό. Κάπως έτσι, το κτήμα γέμισε με δέντρα και σπάνια καλλωπιστικά φυτά, όπως και το είδος-σύμβολο για την βασίλισσα Αμαλία, τους φοίνικες.
Στο κέντρο του εμβληματικού κτήματος, δέσποζε το παλάτι της βασίλισσας, ένα γοτθικού ρυθμού κάστρο με επιβλητικές αψίδες.
Η αδόμητη τότε, πλέον πυκνοδομημένη περιοχή που συνέβησαν όλα αυτά δεν είναι άλλη από τα Λιόσια, και σήμερα μπορείς να γευτείς το ταξίδι σε εκείνη την εποχή του 19ου αιώνα παρακολουθώντας μία από τις τακτικές ξεναγήσεις που υλοποιούνται στον Πύργο της Βασίλισσας και το κτήμα, μέσα στο Πάρκο Τρίτση.
Ένας πύργος με πρότυπο την εξοχή του εξοχή του Όλντενμπουργκ
Με δική της παραγγελία αλλά κι έξοδα, ο Πύργος της βασίλισσας Αμαλίας οικοδομείται τη δεκαετία του 1850. Ως πρότυπο υποδεικνύεται ο αρχιτεκτονικός τύπος πύργος της εξοχής του Όλντενμπουργκ, απ’ όπου καταγόταν η ίδια. Τα στοιχεία για τον αρχιτέκτονα είναι ελλιπή αλλά κατά πάσα πιθανότητα (και με βάση το σχετικό λήμμα απ’ τον αθηναϊκό οδηγό των Γιοχάλα και Καφετζάκη) ήταν ο Φρ. Μπουλανζέ. Το έργο του, ένα μοναδικό μνημείο αρχιτεκτονικής με πολυγωνικούς πύργους, επάλξεις και τοξωτά παράθυρα.
Ακόμη πιο συγκλονιστικό ήταν το εσωτερικό του Πύργου, «η έντονα κυανή ατμόσφαιρα των τοίχων και της οροφής με τη χρυσή γεωμετρική διακόσμηση, το ξύλινο πάτωμα από διαφορετικά είδη ξύλου στα πρότυπα της σχολής του Μονάχου, ο χρυσοποίκιλτος και έντονα χρωματικός σε μπλε και κόκκινες ζώνες διάκοσμος», όπως υπογραμμίζει το επίσημο ιστορικό κείμενο του μνημείου.
Για το χτίσιμο, να σημειώσουμε, όπως και για τις εργασίες διαμόρφωσης όλου του κτήματος, εργάστηκαν ντόπιοι των Λιοσίων, προς όφελος τον οποίων η βασίλισσα έχτισε έναν μικρό οικισμό που μετεξελίχθηκε στη σημερινή γειτονιά της γειτονιάς στα Δυτικά.
Βέβαια, από την ίδια τη βασίλισσα η περιοχή βαφτίστηκε Επτάλοφος, αποκτώντας ίδιο όνομα με την Κωνσταντινούπολη. Και για να υπηρετήσει το αίσθημα μεγαλομανίας, συμπλήρωσε τους έξι υπάρχοντες λοφίσκους της έκτασης με έναν έβδομο, τεχνητό.
© Alamy/Visualhellas.gr
Τι συναντά σήμερα ο επισκέπτης στο κτήμα απ’ όλη αυτή την ιστορία; Απαλλοτριωμένο εδώ και χρόνια (μετά την κατάργηση της βασιλείας στη χώρα και τη φυγή του ζεύγους, το κτήμα κηρύχθηκε ως εθνική ιδιοκτησία και ο πύργος άλλαξε μερικά χέρια μέχρι που μετά τον Πόλεμο, το ’31, ιδρύθηκε η Αγροτική Εταιρεία Πύργου Βασιλίσσης Α.Ε. και το ανέλαβε), το κτήμα αποκαλύπτεται στους επισκέπτες του πάρκου σαν έκπληξη: ένας πύργος από άλλη εποχή μέσα στα κτήματα, που κρύβει ένα συγκλονιστικό, απαράμιλλης ομορφιάς και λεπτομέρειας εσωτερικό διάκοσμο.
Πρόσφατα ολοκληρώθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης και παραδίδονται τακτικές ξεναγήσεις, προωθώντας τα προγράμματα βιολογικής καλλιέργειας και ήπιας οινοποίησης που τρέχουν από τη διαχειριστική ομάδα.
