«Οδός Ανύπαντρων Μητέρων»: Ποιος άλλαξε όνομα στις πινακίδες της Κυψέλης;
Ταμπέλες που παραπλανούν για κανονικές αλλά επιφυλάσσουν μια πολύ συγκεκριμένη έκπληξη για τους παρατηρητικούς: είναι εφήμερα «μνημεία» τα οποία δίνουν μερίδιο δημόσιου χώρου σε όλες εκείνες τις υπάρξεις που μένουν χρόνια στην αφάνεια – στις μετανάστριες, τις μητέρες, τις καθαρίστριες.
- 25 ΑΠΡ 2022
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη φαντασία για να σκεφτείς ότι τα ονόματα των δρόμων δεν προέκυψαν τυχαία, αλλά από επίσημα χέρια που καθορίζονταν από επίσημες αρχές και αξίες. «Όλες οι ονοματοθεσίες οδών, εδώ και εκατόν-τόσα χρόνια, οφείλονται σε εξωτερικές ή εσωτερικές πιέσεις», έγραφε ο αιρετικός πλην γνήσιος Ηλίας Πετρόπουλος σε ένα βιβλίο του το 1995.
Για την επαλήθευση, αρκεί μια γρήγορη ματιά στις μεγάλες λεωφόρους της πόλης – δρόμους που, θέλοντας και μη, προφέρουμε κάθε ημέρα: συντηρητικοί πολιτικοί, μέλη της βασιλικής οικογένειας και πρόσωπα απόλυτης θεσμικής αποδοχής.
Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που έχουν γλιτώσει από αυτόν τον κανόνα και στο όνομά τους, αντί για τη βούληση των Υπουργείων, κρύβουν μικρά easter eggs για το παρελθόν της πόλης, είτε τις συνήθειες των κατοίκων εκεί (πχ στο Κολωνάκι υπήρχε όντως μια μικρή κολώνα, κοντά στην πλατεία Δεξαμενής), αλλά σε γενικές γραμμές η πραγματικότητα δεν απέχει πολύ απ’ αυτό που περιέγραφε ο Πετρόπουλος με την αιχμηρή του οξύνοια: «ο διαβάτης που διασχίζει την πόλη της Αθήνας κολυμπάει μέσα σε χιλιάδες φασιστικά, ρατσιστικά, μιλιταριστικά και μεγαλοϊδεάτικα ονόματα οδών».
Απόλυτα σύμφωνοι με αυτή την άποψη θα δήλωναν, πιστεύω, τα άτομα της ομάδας, τα οποία πριν λίγο καιρό, μια νύχτα, εκτέλεσαν μια αθόρυβη, εν κρυπτώ «έφοδο» στα στενά του Κέντρου και στις συνειδήσεις μας: είχαν τυπώσει νέες ταμπέλες σε αυτοκόλλητα για να αντικαταστήσουν τις παλιές. Το σχήμα και το χρώμα έκανε τις ταμπέλες να παραπλανούν για κανονικές, αλλά το μήνυμα ήταν άλλο.
Το επόμενο πρωί, η Κυψέλη βρέθηκε ξάφνου με οδό ονόματι Ανύπαντρων Μητέρων, οδό Μεταναστριών, οδό Εκτρώσεων, οδό Αγέλαστων Σερβιτόρων και οδό Δολοφονημένων Γυναικών, μεταξύ άλλων – εφήμερα φεμινιστικά μνημεία, που φανερώνονταν μόνο στους παρατηρητικούς της περιοχής.
Τι θέλει να πει ο ποιητής;
Μία εξ αυτών που πρόλαβαν την παρέμβαση ατόφια, πριν ξεκινήσουν να ξεκολλάνε τα κομμάτια της, ήταν η Ακτίνα Σταθάκη που τρέχει και διευθύνει το 1927 στην οδό Κυψέλης, ένα δραστήριο, μη κερδοσκοπικό art space που είναι σε διάλογο με την περιοχή και τους κατοίκους.
«Συνάντησαν πριν μερικές εβδομάδες την πρώτη πινακίδα –τις Νοικοκυρές–, περπατώντας προς το Γαλάτσι μέσω της οδού Δροσοπούλου», λέει η ίδια. «Από τότε, ξεκίνησε ένα παιχνίδι εξερεύνησης, έτσι που μου έχει γίνει συνήθεια πια σε κάθε δρόμο να ρίχνω μια κλεφτή ματιά στις πινακίδες, μήπως πετύχω επόμενη έκπληξη».
Συμπτωματικά, εκείνη την περίοδο, οι καλλιτέχνες στο art space 1927 διερευνούσαν συλλογικά το θέμα της αποδόμησης των εθνικών συμβόλων από τα κάτω.
Τι πιο χαρακτηριστικό για την αποδόμηση του ιστορικού φαντασιακού από μια εφήμερη παρέμβαση τοιχοκόλλησης, που δίνει μερίδιο δημόσιου χώρου σε όλες εκείνες τις υπάρξεις που μένουν χρόνια στην αφάνεια, στις μετανάστριες, τις μητέρες, τις καθαρίστριες; Σε όλες τις ξεχασμένες ηρωίδες της διπλανής πόρτας;
Είναι το δικαίωμα όλων στο δημόσιο χώρο, όπως εξηγεί η Ακτίνα Σταθάκη. «Η Κυψέλη είναι γεμάτη νησιά ποιος ξέρει τι φαντασιώνονταν οι παλιοί αστοί, όταν βάφτιζαν τους στενούς δρόμους της περιοχής με κυκλαδίτικα ονόματα– και έρχονται ξαφνικά κάποιοι πειρατές, τα διαγράφουν και φέρνουν στο προσκήνιο όλες και όλους όσους βιούν λανθάνοντες πίσω από τους ξεφτισμένους τοίχους της. Οικεία και μελαγχολικά φαντάσματα που βρήκαν επιτέλους τη θέση τους στη δημόσια θέα, σε απρόσμενες γωνιές, δίπλα από αρχοντικά που καταρρέουν».
Ποια είναι η λύση του μυστηρίου
© Άγγελος Κλάδης
Ένα μαύρο stencil δίπλα από μία ταμπέλα-αυτοκόλλητο έγραφε «Οι δρόμοι μας ανήκουν», πάνω από ένα κεφαλαίο άλφα σε κύκλο. Όσο παρατηρούσα αυτά τα δύο, ψάχνοντας κάποιο στοιχείο για την ομάδα που έκανε την παρέμβαση, ένας παππούς με πλησίασε φανερά ενοχλημένος για να μάθει εάν είχα κάποια σχέση με την κολλημένη ταμπέλα.
Έβρισκε τούτη την πράξη αποτρόπαια, χτυπούσε τη μαγκούρα του στο δάπεδο και φώναζε ότι οι δρόμοι είναι για τους πολίτες, όχι για τα καπρίτσια του κάθε πιτσιρικά. Όταν του θύμισα ότι και οι πιτσιρικάδες είναι πολίτες, δεν είχε κάτι να απαντήσει.
Μια αυτόνομη γυναικεία ομάδα ήταν τελικά οι «πιτσιρικάδες» που είχαν πειράξει τα ονόματα, ταρακουνώντας λίγο την ηρεμία μας. Πρόκειται για τις antifa sisterhood, οι οποίες έχουν χρησιμοποιήσει κι άλλες φορές τις αστικές παρεμβάσεις για να αφήσουν υπαινικτικά το μήνυμά τους. Όπως αναφέρουν οι ίδιες στη σελίδα τους ασχολούνται «με τα ζητήματα του φύλου και τον καθημερινό σεξισμό όπου αυτός υφίσταται».
Όσον αφορά τη δράση με τα ονόματα των δρόμων, η αφιέρωση πήγαινε σε «κάθε αθέατη γυναίκα, που δίνει τις δικές της καθημερινές μάχες – από τα Τίρανα, τη Θεσσαλονίκη, τα Χανιά έως και την Αθήνα», ενώ είχε πραγματοποιηθεί την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Εάν κάνετε μια βόλτα στην Κυψέλη, κάποια αυτοκόλλητα επιβιώνουν ακόμη.
