Οι 35.000 νεραντζιές της Αθήνας και η ξεχωριστή ιστορία τους
- 5 ΙΑΝ 2024
«Για να σε προσέξει ρεψίματα κάνεις / χτυπιέσαι στους δρόμους πλακώνεσαι / της σπας με νεράντζια τα τζάμια / κι από την ταράτσα πηδάς και σκοτώνεσαι», λέει ο Φοίβος Δεληβοριάς ενώ τραγουδά για «Εκείνη» σε ένα από τα πιο ωραία και γλυκά κομμάτια του. Οι νεραντζιές τους καρπούς των οποίων χρησιμοποιεί ο γνωστός τραγουδοποιός για να εκφράσει έστω και κάπως άγαρμπα τον εφηβικό του έρωτα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά κομμάτια της Αθήνας, που άλλοτε στεκόμαστε και θαυμάζουμε τους ανθούς τους και άλλοτε μας εκνευρίζουν. Όπως άλλωστε συμβαίνει με καθετί που αποτελεί συνώνυμο μιας πόλης.
Πώς έφτασαν όμως οι νεραντζιές να κοσμούν σχεδόν όλα τα πεζοδρόμια της πρωτεύουσας;
Αυτό το οφείλουμε στην Αμαλία, πρώτη βασίλισσα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, η οποία είχε αποφασίσει να κάνει πιο πράσινη την Αθήνα και έτσι είχε παραγγείλει να έρθουν πάνω από 500 διαφορετικά είδη φυτών, τα οποία θα φυτεύονταν στον τότε Βασιλικό και μετέπειτα Εθνικό Κήπο. Ανάμεσα σε αυτά τα 500 είδη φυτών ήταν και οι νεραντζιές, που δύο αιώνες μετά έμελλε να γίνουν το δέντρο σήμα κατατεθέν της πόλης μας.
Παρόλο που στην πρωτεύουσα βρίσκουμε αυτή τη στιγμή πάνω από 35.000 νεραντζιές, η καταγωγή τους είναι πολύ μακρινή, αφού το εσπεριδοειδές αυτό προέρχεται από το Βιετνάμ και την Ινδία. Μάλιστα, φαίνεται πως οι πρώτες νεραντζιές έφτασαν στην Ευρώπη με τους Άραβες και φυτεύτηκαν στη Σικελία. Μάλιστα και το όνομά τους προέρχεται από το αραβικό (نارنج) nāranj.
Τι κι αν στην Αθήνα συναντάμε συχνά ελιές, μουριές, χαρουπιές και πεύκα, οι νεραντζιές αγαπήθηκαν περισσότερο από κάθε άλλο δέντρο. Ειδικά τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, που η δόμηση ήταν ακόμα χαμηλή, οι νεραντζιές γέμιζαν τα στενά και το άρωμά τους έμπαινε στα σπίτια από τα ανοιχτά παράθυρα. Εκτός από την πολύ ωραία μυρωδιά που αναδύουν κατά την περίοδο της καρποφορίας τους, που διαρκεί περίπου έξι μήνες, οι νεραντζιές κυριάρχησαν στην Αθήνα και για άλλους δύο πολύ σημαντικούς λόγους.
Πρώτον, επειδή μπορούν και αναπτύσσονται με μεγάλη ευκολία σε όλο τον μεσογειακό χώρο, χωρίς να χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα, καθώς είναι αρκετά ανθεκτικές τόσο στο κρύο, όσο και στη ζέστη και δεύτερον, επειδή είναι ένα δέντρο που δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα από την ατμοσφαιρική ρύπανση. Αυτό το πλεονέκτημά τους όμως, οδηγεί στο μεγαλύτερο τους μειονέκτημα, αφού ο καρπός τους γίνεται εξαιρετικά πικρός και δεν τρώγεται. Μάλιστα, λέγεται πως στην Κατοχή όταν έφτασαν οι Γερμανοί στην Αθήνα, οι στρατιώτες τους έπεσαν με τα μούτρα στο «πορτοκάλι της Σεβίλλης», όπως λέγεται αλλιώς ο καρπός της νεραντζιάς και όπως ήταν φυσικό δεν πέρασαν καθόλου καλά μετά.
Αν και οι νεραντζιές είναι το δέντρο που συναντάμε συχνότερα από κάθε άλλο στην Αθήνα και έχει γίνει εδώ και 200 χρόνια μέρος της ζωής των κατοίκων της πόλης, υπήρξαν διάφορες στιγμές στην ιστορία τους που κινδύνευσαν. Χαρακτηριστικά επί δημαρχίας Νικήτα Κακλαμάνη πολλές από τις νεραντζιές που στόλιζαν τους δρόμους του Κολωνακίου κόπηκαν σε μια προσπάθεια να αντικατασταθούν με άλλα τροπικά δέντρα χωρίς καρπούς, καθώς όπως είχε πει ο τότε δήμαρχος, δεν ήταν εύκολο να μαζεύονται και αυτό προκαλούσε προβλήματα. Οι κάτοικοι της περιοχής, όπως ήταν φυσικό, αντέδρασαν. Ο σύλλογος Λυκαβηττός συγκέντρωσε υπογραφές με το σύνθημα «Αφαιρούν τις νεραντζιές, ξεριζώνουν τις μνήμες μας».
Οι νεραντζιές εκτός από τις μεγάλες ποσότητες οξυγόνου που απελευθερώνουν, είναι και ένα δέντρο μέρος της συλλογικής μνήμης της πόλης, αφού είναι ένα από τα λίγα πράγματα που έχει μείνει αναλλοίωτο εδώ και 200 χρόνια. Οι νεραντζιές είναι το δέντρο που συνδέει τη νέα και την παλιά Αθήνα με έναν ρομαντικό, σχεδόν ασπρόμαυρο, τρόπο.
