Ωρολόγιο Ανδρόνικου Κυρρήστου: Το αρχαιότερο ρολόι του κόσμου

Έχουμε περάσει από μπροστά του δεκάδες –αν όχι εκατοντάδες– φορές, είναι συνώνυμο της Αθήνας και στέκει αγέρωχο στο κέντρο της για πάνω από δύο χιλιετίες. Οι Αέρηδες όπως είναι ευρέως γνωστό το μνημείο ή αλλιώς το Ωρολόγιο Ανδρόνικου Κυρρήστου, έχει ζήσει τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια τις πιο ένδοξες αλλά και τις πιο δύσκολες στιγμές της πόλης.

Το κορινθιακού ρυθμού μνημείο είναι ένα από τα καλύτερα σωζόμενα της Αθήνας και χτίστηκε στον χώρο της Αρχαίας Αγοράς το πρώτο μισό του 1ου αιώνα π.Χ. από τον Ανδρόνικο, έναν Έλληνα αστρονόμο με καταγωγή από τη Μακεδονική Κύρρο, εκεί που βρίσκεται η σημερινή Συρία. Χωρίς να είναι γνωστός ο ακριβής λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε η συγκεκριμένη τοποθεσία για την ανέγερσή του, θεωρείται πως ήταν ένας μετεωρολογικό σταθμός της εποχής, ο οποίος εκτός από τους αέρηδες, μπορούσε να υπολογίζει και την ώρα.

Στην ουσία πρόκειται για ένα οκτάγωνο οικοδόμημα φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από πεντελικό μάρμαρο. Η στέγη του έχει κωνικό σχήμα, ενώ κατά τα αρχαία χρόνια στην κορυφή της υπήρχε ανεμοδείκτης φτιαγμένος από ορείχαλκο, ο οποίος είχε τη μορφή του θεού Τρίτωνα και, όπως περιστρεφόταν, έδειχνε με τον δείκτη του την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους. Μάλιστα, τα ονόματα των ανέμων είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου.

Όσο για τα ηλιακά ρολόγια των Αέρηδων, αυτά ήταν τοποθετημένα κάτω από κάθε άνεμο. Τις ημέρες που δεν είχε ήλιο, τα ρολόγια λειτουργούσαν με ένα περίτεχνο υδραυλικό σύστημα που αντλούσε νερό κατευθείαν από τον λόφο της Ακρόπολης. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό τέχνασμα της εποχής, για τη δημιουργία του οποίου φαίνεται πως συνδυάστηκαν εφευρέσεις προηγουμένων φημισμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως αυτή του Αρχιμήδη ή του Φίλωνα.

Όπως συνέβη και με πολλά άλλα μνημεία της Αθήνας, έτσι και το Ωρολόγιο Ανδρόνικου Κυρρήστου, άλλαξε πολλές χρήσεις ανά τους αιώνες. Τα πρώτα χριστιανικά χρόνια είχε μετατραπεί σε εκκλησία και βαπτιστήριο, ενώ στα χρόνια της Τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε και ως τεκές από τους Δερβίσηδες. Ήταν τότε, μάλιστα, που ο πύργος απέκτησε και παράθυρα.

Είχε φυσικά τραβήξει και την προσοχή του Έλγιν, ο οποίος ήθελε να τον μεταφέρει αυτούσιο στη Βρετανία. Σώθηκε, όμως, καθώς οι Δερβίσηδες τον θεωρούσαν ιερό και δεν άφησαν να πέσει στα χέρια του λόρδου που ρήμαξε τα αρχαία μνημεία της Αθήνας.

Μετά την απελευθέρωση του ελληνικού κράτους από τους Οθωμανούς, το Ωρολόγιο Ανδρόνικου Κυρρήστου παρέμεινε αχρησιμοποίητο, ενώ οι Αθηναίοι πίστευαν για χρόνια (λανθασμένα) ότι αποτελούσε ναό αφιερωμένο στον θεό Αίολο. Αυτός είναι και ο λόγος που λίγο πιο πάνω συναντάμε την οδό Αιόλου.

Ανασκάφηκε μεταξύ 1837-1845 από την Αρχαιολογική Εταιρεία (καθώς με την πάροδο των αιώνων είχε επιχωσθεί κατά το ήμισυ το μνημείο), ενώ από το 2016, όταν και ολοκληρώθηκαν οι εργασίες συντήρησής τους, οι Αέρηδες είναι επισκέψιμοι για το κοινό.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ