Όταν ένα παλιό εργοστάσιο στην Νέα Πέραμο έγινε ναός της street art

«Συγνώμη, να ρωτήσω: τι συμβαίνει μέσα και έχει τόσο κόσμο μαζεμένο;». Είναι το τέταρτο αυτοκίνητο που σταματάει μπροστά μου και με ρωτάει το ίδιο ακριβώς πράγμα, απορώντας με τα παρκαρισμένα οχήματα τα οποία είχαν ξαφνικά εμφανιστεί μπροστά στο εγκαταλελειμμένο από χρόνια εργοστάσιο στη Νέα Πέραμο. Το μήνυμα είχε διαδοθεί από στόμα σε στόμα, από dm σε dm στα social media, και εκατοντάδες άτομα, παρέες αλλά και μερικές οικογένειες με παιδιά, γνωστοί γνωστών και φίλων, είχαν οδηγήσει μερικά χιλιόμετρα για να φτάσουν σε αυτό το σημείο μετά την Ελευσίνα, γνωρίζοντας κάτι που οι ντόπιοι αγνοούσαν:

Ότι μέσα στο αχανές βιομηχανικό συγκρότημα με την ταμπέλα Αθηναϊκή Χαρτοποιία ΑΕ, σε ένα από τα κτίρια των εγκαταστάσεων, γίνονταν εκείνο μόνο το απόγευμα τα αποκαλυπτήρια ενός ασύλληπτου συλλογικού πρότζεκτ που δουλευόταν incognito σχεδόν δύο χρόνια.

Για δύο χρόνια, artists έμπαιναν από τα πίσω χωράφια στην εγκαταλελειμμένη μονάδα για να μην τραβήξουν την προσοχή, φορτωμένοι με σπρέι, βούρτσες, πινέλα, σκάλες, φώτα κλπ, βάφοντας και ετοιμάζοντας το μεγαλύτερο, το πιο αποστομωτικό street art project, που έχει συμβεί μέχρι σήμερα σε εγκαταλελειμμένο χώρο στην Αττική.

Καμία συνέντευξη δεν είχε δοθεί στον Τύπο, ούτε η τοποθεσία είχε ανακοινωθεί δημόσια. Μόνο κάποιες βασικές πληροφορίες, ίσα για να προκαλέσουν την περιέργεια στον κόσμο – Peramo, 20 καλλιτέχνες, 70 murals. «Η κατάσταση του εφήμερου στα καλύτερά του», έγραφε το post ενός συμμετέχοντα λίγο πριν φτάσει το απόγευμα της περασμένης Κυριακής, κρατώντας το μυστήριο.

Το κόλπο δούλεψε, όπως φάνηκε από την αθρόα προσέλευση: για μερικές ώρες, το επίμαχο κτίριο έσφυζε από ζωή, μετατράπηκε σε πεδίο δημόσιας σφαίρας και μετέφερε την εμπειρία της τέχνης με έναν τρόπο αντιδιαμετρικά αντίθετο από εκείνους που χρησιμοποιεί η αγορά.

«Μια νέα, αυτόνομη, μη διαμεσολαβούμενη, συλλογική συνθήκη», όπως έγραφε το τυπωμένο κείμενο του πρότζεκτ Peramo και ενημέρωνε τον επισκέπτη, με το που έμπαινε στην τεράστια πτέρυγα. Μια πτέρυγα έκτασης 4.000 τετραγωνικών μέτρων, με τέσσερις διαδοχικές αίθουσες, οι οποίες κάποτε στέγαζαν τις αποθήκες του εργοστασίου, όπως μάθαμε, ενώ εκείνη την ώρα έμοιαζαν με άτυπο ναό της street art.

Το μέγεθος, οι κλίμακες, η παράταξη – όλα τα ίχνη έδειχναν πως το κτίριο είχε παραδοθεί στους artists, έστω και αν την επομένη καταστραφούν. Δέος.

Μέσα στο πρώην εργοστάσιο της Softex

Κόκκινες κορδέλες κατηύθυναν τους επισκέπτες στο κρυφό spot, αλλά το μυστήριο παρέμενε σφραγισμένο. Το πρότζεκτ αναπτυσσόταν αποκλειστικά στο εσωτερικό εκείνης της πτέρυγας, ενώ εξωτερικά παρέμενε ένα παρατημένο κατάλοιπο της βιομηχανικής ιστορίας.

Όπως πληροφορηθήκαμε, πρόσφατα το εργοστάσιο άλλαξε χέρια (νέος ιδιοκτήτης, η κατασκευαστική Dimand) και θα στεγάσει προσεχώς τη Royale Sugar, άρα θα διατηρήσει τον χαρακτήρα του, που –παρεμπιπτόντως– είναι δεμένος με τη μνήμη της περιοχής:

Οι Νεοπεραμιώτες, άμα τύχει, θα σου πουν ιστορίες για την εποχή πριν την Softex, την εποχή που εκεί στεγαζόταν η Πειραϊκή-Πατραϊκή και «όσοι έκαναν μπάνιο μπροστά στην παραλία, έβγαιναν βαμμένοι απ’ το χρώμα», ενώ δεν θα παραλείψουν να θυμίσουν ότι στο συγκεκριμένο κτίριο γυρίστηκε η Κόρη μου η Σοσιαλίστρια.

Η ταμπέλα «Αθηναϊκή Χαρτοποιία ΑΕ» αναρτήθηκε το 1993. «Μετά από μεγάλη πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της στην Αθήνα», όπως αναφέρει το σχετικό λήμμα απ’ την ομάδα ΒΙ.Δ.Α. σε καταγραφή του βιομηχανικού αποθέματος της χώρας. «Η εταιρεία ίδρυσε νέα υπερσύγχρονη μονάδα επεξεργασίας χαρτιού (σ.σ. tissue) στη Ν. Πέραμο Αττικής, όπου παράγονταν όλα της τα προϊόντα». Το εργοστάσιο κλείνει οριστικά τέλη της δεκαετίας του ’00 και αδειάζει, αλλά σε αντίθεση με ανάλογα ακίνητα, παραμένει υπό φύλαξη από ιδιωτική εταιρεία security.

Πράγμα το οποίο σταματάει ξαφνικά να ισχύει πριν από δύο χρόνια – και η απουσία σεκιουριτάδων πέφτει στην αντίληψη μελών της ομάδας, φυτεύοντας τον σπόρο έτσι για το Peramo. Ο λόγος ήταν ότι είχε ολοκληρωθεί η μεταβίβαση σε νέο ιδιοκτήτη και ο διαθέσιμος χρόνος που απέμενε μέχρι να αποκτήσει νέα χρήση το ακίνητο, όπως ενημέρωσαν οι μηχανικοί τους artists, δεν ήταν πολύς.

Εκείνοι δούλευαν ήδη το πρότζεκτ, οπότε δεν είχαν άλλη επιλογή από το να εντατικοποιήσουν τις επισκέψεις, θέτοντας ως στόχο τον μήνα Ιούνιο. Δεν ήταν μόνο το κομμάτι των murals που έπρεπε να ολοκληρωθεί, προφανώς: για να είναι επισκέψιμο το κτίριο, έπρεπε να καθαριστεί από τόνους σκόνης και μπάζα, από τις κουτσουλιές που «στοιβάζαμε για μέρες σε κουβάδες» (όπως άκουσα στα πεταχτά από artist), σπασμένα γυαλιά κλπ. Τελικά, βγήκε το spread και τα πάντα ήταν έτοιμα για την πρώτη Κυριακή του Ιούνη.

Ένα happening που έσκασε σαν πυροτέχνημα, τέσσερις-πέντε ώρες για δύο χρόνια δουλειάς.

Ένα συμπαγές, συνεργατικό πρότζεκτ

Μουσική παίζει από ένα μεγάλο φορητό ηχείο στην είσοδο και το άλλοτε αναψυκτήριο του εργοστασίου σερβίρει μπύρες και ανεβάζει το feelgood vibe ενώ ο κόσμος γεμάτος ανυπομονεσία κάνει τα πρώτα βήματα μέσα στην πτέρυγα του εργοστασίου. Τα περισσότερα έργα προέρχονται από τα πέντε-έξι ονόματα, τα οποία ήταν στον πυρήνα του πρότζεκτ Peramo: είναι οι Barba Dee, Monos Cwtos, Silver Forms, Taxis, Nikos.Komis, Senor και ο Tefra90, του οποίου το στίγμα είναι απευθείας διακριτό από τα «καπνίσματα» στον τοίχο – μια ιδιαίτερη πρακτική με τη χρήση κεριών.

Αλλά λεζάντες με τα ονόματα δεν υπάρχουν, ούτε οι artists στέκονται αναγκαστικά μπροστά στα έργα τους για να τα παρουσιάσουν. Οι τέσσερις διαδοχικές αίθουσες με τα 70 murals συστήνονταν ουσιαστικά ως ένα ενιαίο περιβάλλον, ένα πρότζεκτ που αναπτύχθηκε συλλογικά και σταδιακά, μέσω «προσωπικών πρωτοβουλιών και συλλογικών αποφάσεων», όπως αποσαφηνίζεται στο συνοδευτικό κείμενο.

Πρακτικά, αυτό σήμαινε ότι το όλο πρότζεκτ αναπτύχθηκε με οργανικό τρόπο, προστέθηκαν σταδιακά artists και δούλεψαν από κοινού για το ισορροπημένο, υποβλητικό αποτέλεσμα, όπως προέκυψε.

Σε σημεία, αντιλαμβάνεσαι τον διάλογο, είτε τη «δευτερολογία» εκείνου που έβαψε σε δεύτερο χρόνο. Όπως μάθαμε, υπήρξε μεν προσπάθεια να προκύψει ένας βαθμός συνοχής, αλλά το σημαντικότερο ήταν η διαδικασία: ότι τα συγκεκριμένα μέλη δεν ήταν από πριν κολεκτίβα, ούτε αναγκαστικά έκαναν παρέα μεταξύ τους, αλλά κλήθηκαν να δουλέψουν εκ του μηδενός και επί ίσοις όροις. «Μια οργανική διαδικασία ανταλλαγής μεθόδων, γνώσεων και πρακτικών», γράφει το σημείωμα. Πέρα από εμπορικά συμφέροντα και κυριαρχικές δομές, με δικά τους πάντα έξοδα.

Δεν θα μπορούσε να είχε διεξαχθεί το συγκεκριμένο πείραμα σε περισσότερο κατάλληλο χώρο. Το in progress της διαδικασίας σε ένα κτίριο μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, η διακίνηση και η παραγωγή των ιδεών σε ένα άλλοτε εργοστάσιο.

Από το σώμα των επισκεπτών, καταλαβαίνω την ευλάβεια που προσεγγίζουν ένα-ένα τα έργα: κρατούν τα χέρια σταυρωμένα πίσω από την πλάτη τους και με απαλό βήμα πλησιάζουν για να δουν από κοντά τις λεπτομέρειες – αν έγινε πρώτα το γέμισμα και μετά το outline, πώς έχουν αλλοιωθεί τα πρόσωπα, τι ρόλο βαράει ένας καθρέφτης που δείχνει το (βαμμένο κι αυτό!) ταβάνι. Μετά, παρατηρώ το στοιχείο που ρυθμίζει σιωπηλά το σώμα τους, όπως και το δικό μου: σχεδόν όλα τα murals είναι καδραρισμένα, αποτυπώνοντας ακόμη πιο εμφατικά το μέγεθος και την ορμή τους.

Σαν μια ελεύθερη πινακοθήκη που την επόμενη μέρα ίσως να αποτελεί παρελθόν.

***

Peramo – An independent art project 
Συμμετείχαν: aerosoulheart, anastasiamikrou, barba.dee, donforty, eirik.falckner, g_o_u, iyispace, kyklothymia, marrkosian.bill, monos.cwtos, nikos.kom, o_taxis, padrebio_, p1mp_kardashian, seikon87, simek_1, silver.formz, tefra90, vasilis_georgoulas, willis82

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ

URBAN

Στο νέο πάρκο Κορυδαλλού έγινε ένα εμβληματικό street art πρότζεκτ