Περάσαμε ένα μεσημέρι μαθαίνοντας την τέχνη του kintsugi στην Κυψέλη
Η αρχαία ιαπωνική τέχνη μάς δείχνει πως η ομορφιά μπορεί να βρεθεί και στις ατέλειες και πως κάθε αντικείμενο -αλλά και κάθε άνθρωπος- αξίζει μια δεύτερη ευκαιρία, έστω και σπασμένο.
- 30 ΙΑΝ 2025
Οι Ιάπωνες λένε πως η κεραμική είναι μια τέχνη που έχει τρία στάδια. Στην αρχή σε πάει ο πηλός όπου εκείνος θέλει. Στη συνέχεια, του επιβάλλεσαι εσύ με τα χέρια σου και τον οδηγείς. Στο τελευταίο στάδιο, ο δημιουργός ακούει τον πηλό και οι δυο τους συνεργάζονται για να δημιουργηθεί κάτι όμορφο και πολλές φορές και χρηστικό ταυτόχρονα.
Τι γίνεται όμως όταν το κεραμικό σπάει; Και γι’ αυτό έχουν απάντηση οι Ιάπωνες, αφού βρήκαν τον τρόπο να μετατρέψουν το ψεγάδι σε στολίδι και μάλιστα χρυσό. Κάπως έτσι γεννήθηκε η τέχνη του kintsugi, που δίνει και πάλι πνοή σε κάθε σπασμένο βάζο, πιάτο ή μπολ.
Σύμφωνα με τον επικρατέστερο μύθο, το kintsugi γεννήθηκε στην Ιαπωνία κάποια στιγμή τον 15ο αιώνα όταν ο Σογκούν Ashikaga Yoshimasa έσπασε το μπολ που χρησιμοποιούσε καθημερινά για να πίνει το τσάι του. Μιας και ήταν το αγαπημένο του, αποφάσισε να το στείλει πίσω στην Κίνα όπου και είχε αρχικά φτιαχτεί, προκειμένου να το επιδιορθώσουν.
Το αποτέλεσμα όμως ήταν απογοητευτικό, αφού οι Κινέζοι τεχνίτες το είχαν ενώσει προσθέτοντας μεταλλικά κομμάτια, που όχι μόνο το ασχήμαιναν, αλλά το έκαναν και ακατάλληλο για χρήση, καθώς δεν μπορούσε πια να συγκρατήσει το νερό. Έτσι ο Ashikaga Yoshimasa, έδωσε εντολή στους δικούς του τεχνίτες να επιδιορθώσουν τον σπασμένο του μπολ, με τρόπο που να το κάνει τόσο χρηστικό όσο και καλαίσθητο. Εκείνοι χρησιμοποίησαν χρυσό για να ενώσουν τα σπασμένα κομμάτια και οι άλλοτε ρωγμές μετατράπηκαν σε έργο τέχνης.
Αυτή είναι και η γενικότερη φιλοσοφία του kintsugi, που κηρύττει ότι πρέπει να βλέπουμε παντού την ομορφιά, ακόμα και στα πιο απρόσμενα μέρη, όπως είναι ένα σπασμένο μπολ για τσάι. Η φιλοσοφία αυτή όμως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως μια αλληγορία για τους ανθρώπους. Οι δυσκολίες και τα χρόνια χαράσσουν πάνω μας ρωγμές, αυτές όμως είναι που μας κάνουν ξεχωριστούς και όμορφους.
Μπορεί η Ιαπωνία να απέχει χιλιάδες χιλιόμετρα από την Αθήνα, όμως έχεις την ευκαιρία να μάθεις την τέχνη του kintsugi στο κέντρο της Αθήνας. Μετά από ένα ατέρμονο σκρολάρισμα στο instagram, έπεσα και πάνω σε μια δημοσίευση που ευτυχώς έμοιαζε ενδιαφέρουσα. «Kintsugi workshop στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης».
Κάπως έτσι βρέθηκα το μεσημέρι του Σαββάτου να ανηφορίζω τη Φωκιώνος Νέγρη για να βρεθώ τελικά μαζί με 12 άλλους ανθρώπους να ενώνω σπασμένα κεραμικά με «χρυσό» σε μια από τις αίθουσες της ΔΑΚ.
Το workshop διοργάνωσε η art therapist Κατερίνα Χρυσολή, η οποία λέει πως ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με το kintsugi εντελώς τυχαία. «Είχα ζωγραφίσει ένα βάζο για δώρο, αλλά την ώρα που το τύλιγα έπεσε και έσπασε. Αρχικά, έπαθα σοκ, το έβλεπα σπασμένο και ένιωθα ότι αυτό ήταν, πάει. Έψαξα όμως τρόπους για να το φτιάξω και τότε ανακάλυψα το kintsugi.
Η ιδέα ότι δε χρειαζόταν να κρύψω τις ρωγμές, αλλά να τις αναδείξω, με ενθουσίασε. Έτσι, όχι μόνο επισκεύασα το βάζο, αλλά από τότε αγάπησα αυτή την τέχνη. Τώρα, το kintsugi είναι μέρος της δημιουργικής μου πορείας και συχνά το ενσωματώνω και στα έργα ζωγραφικής μου βάζοντας χρυσές γραμμές και λεπτομέρειες».
Τα δικά μας μπολάκια δεν έσπασαν καταλάθος, αλλά το πώς θα έσπαγε το καθένα ήταν ξεκάθαρα θέμα τύχης. Άλλοι πιο τυχεροί είχαν να κολλήσουν 3-4 μεγάλα κομμάτια και άλλοι λιγότερο τυχεροί είχαν να ασχοληθούν με πολλά μικρά.
Φωτογραφίες: Κατερίνα Χρυσολή
Στους δεύτερους ανήκει και η δημοσιογράφος του OneMan Ιωσηφίνα Γριβέα, με την οποία βρεθήκαμε τυχαία να κάνουμε μαζί kintsugi ένα ηλιόλουστο Σάββατο. «Η απόφασή μου να δοκιμάσω το kintsugi δεν ήταν η καλλιτεχνική του διάσταση, αλλά η φιλοσοφία του – ότι αποδεχόμαστε τις ατέλειές μας, τις αγκαλιάζουμε, και μπορούμε κιόλας να τις επιχρυσώσουμε που λέει ο λόγος. Να τις κάνουμε δύναμή μας», μου λέει όταν τη ρωτάω πως ανακάλυψε το workshop.
«Για μένα, βέβαια, που μία από τις βασικές μου ατέλειες είναι η έλλειψη υπομονής με τα αντικείμενα – θα ήθελα να ισχύει και για τους ανθρώπους αλλά καλώς ή κακώς την εξαντλώ εκεί – η δυσκολία της διαδικασίας με δοκίμασε αρκετά», συνεχίζει.
«Το point ελήφθη ωστόσο, μιας που εν τέλει αποδέχτηκα ότι, για παράδειγμα, το μπολ μου δε θα ενωνόταν ποτέ γιατί είχε παραθρυμματιστεί στη μία του πλευρά, ή ότι δε θα είχα δακτυλικά αποτυπώματα για κάνα δίωρο μετά από το σεμινάριο. Ή ότι έπρεπε να με ρυθμίσω και να κάτσω στ’ αυγά μου ακόμα κι όταν ήθελα να σταματήσω. Ξέρετε τι είναι αυτό για άνθρωπο που έχει απλά πετάξει έναν κάδο από τα νεύρα του αντί να τον καθαρίσει; Αυτή τη στιγμή το μπολάκι μου κάθεται στο τραπεζάκι της τηλεόρασης, περήφανο για τις ατέλειές του».
Το δικό μου μπολάκι κάθεται πάνω από μια στοίβα βιβλία στο τραπεζάκι του σαλονιού, να μου θυμίζει πως τελικά «τα χέρια μου πιάνουν», αρκεί να μπορέσω να συγκεντρωθώ σε κάτι που μου αρέσει. Και το kintsugi μου άρεσε, τι κι αν είχα γεμίσει κόλλες και χρυσόσκονη παντού. Σημασία έχει πως για δύο ώρες αφιερώθηκα στο να κάνω και πάλι όμορφο ένα αντικείμενο που για μένα δεν είχε ούτε συναισθηματική αξία, αλλά ούτε και θα αποκτούσε χρηστική. Για δύο ώρες δεν ακούμπησα το κινητό μου, παρά για να μπορέσω να βγάλω φωτογραφίες του έργου τέχνης μου.
Το kintsugi θέλει υπομονή, γιατί όσο εύκολο είναι να σπάσει ένα κεραμικό τόσο δύσκολο είναι να κολλήσει. Νομίζω όμως πως εκεί κρύβεται και όλη η γοητεία της αρχαίας αυτής ιαπωνικής τέχνης και φιλοσοφίας. Κανείς μας στο τραπέζι παρόλα αυτά δεν παραπονιόταν, παρά μόνο κοιτάζαμε με έκπληξη τα έργα των διπλανών μας όσο τα χέρια μας γέμιζαν κόλλες που σε λίγο θα βάφονταν χρυσές.
Σύμφωνα με την Κατερίνα Χρυσολή, «Οι άνθρωποι στη Δύση αρχίζουν να εκτιμούν την ιδέα ότι μπορείς να αποδεχτείς τις ρωγμές σου και να τις κάνεις μέρος της ομορφιάς σου». Προσθέτει πως, «επίσης, με την όλο και μεγαλύτερη ενασχόληση με τον ψυχισμό και την ψυχοθεραπεία, καθώς και την αναζήτηση για ιστορία και παράδοση, το kintsugi βρίσκει χώρο και στη Δύση. Η θεραπευτική διάσταση που έχει, βοηθάει τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν και να αποδεχτούν τις ατέλειές τους ή να προσθέσουν να τις θεραπεύσουν. Εξάλλου κι εγώ κάπως έτσι το ανακάλυψα και ασχολήθηκα. Αρχικά ως τρόπο επισκευής πρακτικά και στη συνέχεια ω θεραπευτικό μέσο».
Όσο γι΄ αυτά που παρατηρεί στα workshops, παραδέχεται ότι ποικίλλουν κάθε φορά. «Κάποιοι το ανακαλύπτουν για πρώτη φορά και τους εντυπωσιάζει, άλλοι ηρεμούν μέσα από τη διαδικασία, άλλοι ενθουσιάζονται, ενώ άλλοι δυσκολεύονται λίγο, πρακτικά ή συναισθηματικά. Παρόλο που μπορεί να φέρει δύσκολα συναισθήματα στην αρχή, στο τέλος η εμπειρία είναι πάντα λυτρωτική.
Τα workshops που κάνω είναι αυτοτελή, αλλά επειδή πολλοί συμμετέχοντες έρχονται σε αρκετά από αυτά, με διαφορετικές τεχνικές, δημιουργείται μια πολύ ωραία συνέχεια. Το kintsugi προσφέρει μια εμπειρία αποδοχής και ενσυναίσθησης για τον εαυτό και τις ατέλειές μας, και γι’ αυτό πολλοί ξαναέρχονται, θέλοντας να εξερευνήσουν περισσότερο την τέχνη και τα οφέλη της».
