Ποιότητα αέρα και ηχορύπανση: Ακολουθεί η Αθήνα τις ευρωπαϊκές οδηγίες;

Πόση διαφορά μπορεί να προκαλέσει στη ζωή μας λίγο παραπάνω θόρυβος και μερικά ακόμη αιωρούμενα σωματίδια, όταν έχουμε μεγαλώσει σε μια άναρχη πόλη, πνιγμένη στο μπετόν και την κίνηση;

Αρκεί να αναφέρουμε ότι για το 2021 εκτιμώνται περίπου 327.000 πρόωροι θάνατοι λόγω σωματιδίων και τοξικών αερίων, όπως και 48.000 περιπτώσεις καρδιακής προσβολής εξαιτίας του θορύβου, όχι σε κάποια μακρινή γη και ήπειρο, αλλά στα αστικά κέντρα τις Ευρώπης, όπου ζουν τα τρία τέταρτα του πληθυσμού και διαρκώς μεγαλώνουν.

Την ίδια στιγμή, οι παράγοντες της ηχορύπανσης και της ποιότητας αέρα οι οποίοι έχουν αναγνωριστεί από τον ΠΟΥ ως οι δύο πιο καθοριστικοί από τις περιβαλλοντικές συνθήκες για την πρόκληση ασθενειών στην Ευρώπη, σε πολλές πόλεις και ειδικά στην Αθήνα δεν έχουν μπει σε πρώτη προτεραιότητα, όπως κατέδειξε σε πρόσφατη σχετική έκθεση το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, εξετάζοντας κατά πόσο εφαρμόζονται οι ευρωπαϊκές οδηγίες, σε συνάρτηση και με τους ευρύτερους στόχους για μηδενική μόλυνση μέχρι το 2030.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι για τις ανάγκες της έκθεσης το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο επέλεξε να εστιάσει σε τρεις περιπτώσεις μητροπόλεων που «βάλλονται από σειρά πηγών μόλυνσης», τη Βαρκελώνη, την Κρακοβία αλλά και την Αθήνα, για τον λόγο ότι η διαχείριση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης σε αυτές τελούν υπό τη διαχείριση αποκλειστικά μίας ενιαίας αρχής (στην Αθήνα, κατά βάση το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας και δευτερευόντως το Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών), κάτι που έκανε τη διαδικασία ελέγχου πιο εύκολη.

«Καθαρότερος ο αέρας στις πόλεις, αλλά ο θόρυβος παραμένει στα ύψη», είναι το γενικότερο συμπέρασμα που χρησιμοποιήθηκε για υπότιτλο της έρευνας. Τα σημαντικότερα αποτελέσματα παρουσιάζονται παρακάτω, από τις γενικότερες διαπιστώσεις σε εκείνες που αφορούν την ελληνική πρωτεύουσα.

Όσον αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση:

Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η ποιότητα του αέρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συνολικά βελτιωθεί, δεδομένου ότι έχουν μειωθεί σε τέσσερα τα κράτη μέλη που δεν έχουν συμμορφωθεί με τα ανώτερα επιτρεπόμενα όρια που ισχύουν, όμως με τη μελλοντική αυστηροποίηση των μέτρων της ΕΕ «θα χρειαστεί περαιτέρω προσπάθεια από τις πόλεις».
Όσον αφορά την ατμοσφαιρική μόλυνση συγκεκριμένα στις τρεις πόλεις που επιλέχθηκαν, επιβεβαιώνεται και πάλι η βελτίωση της κατάστασης, αλλά πρόκειται για επίτευγμα πολύ πρόσφατο και δεν σημαίνει ότι η ατμόσφαιρα είναι καθαρή. Στην περίπτωση της Αθήνας, απαντάται η μόλυνση από το διοξείδιο του αζώτου (για την οποία ευθύνεται ιδιαίτερα ο τομέας των μεταφορών), ενώ ακόμη πιο έντονο είναι το πρόβλημα με τη συγκέντρωση όζοντος.
Από την άλλη, ενώ επί σειρά ετών παρατηρούταν υπέρβαση των ορίων στην Αθήνα, δεν έχει τεθεί μέχρι σήμερα σε εφαρμογή σχέδιο βελτίωσης της ποιότητας του αέρα, ενώ απεναντίας διαπιστώθηκε «αλληλεπικάλυψη αρμοδιοτήτων ανάμεσα σε διαφορετικές αρχές της τοπικής και της κεντρικής διοίκησης».
Παράλληλα, επισημαίνεται ότι το μέτρο του Δακτυλίου με τα μονά-ζυγά δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό για τον περιορισμό των εκπομπών όπως εφαρμόζεται, ενώ διαπιστώνεται απροθυμία της Πολιτείας για τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενα προγράμματα σε σχέση με την ηλεκτροκίνηση, όπως στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και τα ταξί.
Σύμφωνα με τις εθνικές απογραφές σχετικά με τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων, η Ελλάδα εμφανίζεται συμμορφωμένη με τις ευρωπαϊκές οδηγίες (NECD), ενώ αναμένεται να τηρηθούν οι προβλεπόμενες δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών για το 2030 και έπειτα. Όμως, όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση, το αποτύπωμα της ατμοσφαιρικής μόλυνσης στα αστικά οικοσυστήματα δεν καταγράφεται από τις απογραφές, καθώς η υποχρέωση βάσει της εθνικής νομοθεσίας αφορά αποκλειστικά περιοχές εκτός πόλεων.

Όσον αφορά την ηχορύπανση:

Σε αντίθεση με τους κανόνες της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα, δεν έχουν τεθεί μέχρι σήμερα οριακές τιμές και στόχοι μείωσης για τον θόρυβο, με αποτέλεσμα να μην είναι προτεραιότητα η μείωση της ηχορύπανσης.
Από το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο διαπιστώθηκε μια γενικότερη δυσκολία καταγραφής και σύγκρισης με προηγούμενα χρόνια του προβλήματος της ηχορύπανσης, ελλείψει στοιχείων. Συγκεκριμένα η Ελλάδα, τονίζει η έκθεση, δεν έχει καταθέσει ποτέ στοιχεία για τη χαρτογράφηση των επίπεδων θορύβου, ως οφείλει, και χωρίς να έχει δώσει εξηγήσεις για αυτήν την παράλειψη. Τα μόνα διαθέσιμα στοιχεία χρονολογούνται από το 2014 (που είχαν δείξει ότι το 98 % του δείγματος είχε εκτεθεί σε επίπεδα κυκλοφοριακού θορύβου άνω του ορίου αναφοράς), αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ η διαδικασία της χαρτογράφησης.
Η Αθήνα είναι από τις πόλεις που δεν έχουν εκπονήσει «χάρτες θορύβου», που είναι απαραίτητοι για να προσδιοριστεί σε ποιες περιοχές βάλλονται οι κάτοικοι από την ηχορύπανση, όπως και την προστασία της βιοποικιλότητας.
Με το δεδομένο του κενού στις καταγραφές, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο κρίνει απίθανο να επιτευχθεί ο στόχος για μηδενική μόλυνση θορύβου μέχρι το 2030, που προβλέπει μείωση των πολιτών που ζημιώνονται από την ηχορύπανση κατά 30%.

Σε συνέχεια των παραπάνω συμπερασμάτων που εξήγαγε, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο προχώρησε σε συστάσεις προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να θέσει συγκεκριμένες και όσο το δυνατόν πιο κοντά στα κατώτερα επιτρεπόμενα όρια του ΠΟΥ οδηγίες για τα επίπεδα θορύβου, που φαίνεται να παραμένουν εκτός προτεραιότητας για τα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ