Πόσες φορές έχει καεί η Πεντέλη από τη δεκαετία του ’90

Μετά το τραγικό από πολλές απόψεις καλοκαίρι του 2007, διατυπώθηκε η εξής διαπίστωση: στο σύνολο του νομού Αττικής κατά την προηγούμενη δεκαετία είχαν χαθεί 184.187 στρέμματα πευκόδασους όχι από τις πυρκαγιές καθ’ αυτές, όπως επεσήμανε σε σχετικό report η περιβαλλοντική οργάνωση WWF, αλλά από τη μετατροπή των στερεμάτων αυτών σε άλλου είδους καλύψεις, μετά το πέρασμα των πυρκαγιών. Στερέματα δηλαδή τα οποία μετατράπηκαν από δάση σε οικιστικές περιοχές.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα περιοχών που«φύτρωσαν στα καμένα» τις τελευταίες δεκαετίες είναι βέβαια η Αγία Μαρίνα, η Καλλιτεχνούπολη, η Διώνη, το Ντράφι, αλλά και οι οικισμοί του Διονύσου και της Ροδόπολης, είτε οικισμοί στις παρυφές του Σκάρπα, στην περιοχή της Σταμάτας και του Αγίου Στεφάνου.

Το κοινό στοιχείο στις περιοχές που επιλέξαμε διόλου τυχαία να αναφέρουμε είναι η σχέση τους με το όρος Πεντέλης, ένα βουνό που κάποτε ήταν παντελώς αδόμητο, παρθένο και καταπράσινο, όπως το θυμούνται οι κάτοικοι πριν το ’90, τη δεκαετία που σήμανε τη στροφή στην ιστορία του πολύτιμου για το κλίμα της Αττικής πνεύμονα πρασίνου.

Πολύ πριν την τωρινή καταστροφή που μαίνεται στην Αττική έχοντας κάψει περισσότερα από 100.000 στρεμ., πιο πριν απ’ τη φονική πυρκαγιά του 2022 που λίγοι θυμούνται ότι ξεκίνησε από την Πεντέλη αλλά και νωρίτερα ακόμη και από την πυρκαγιά του 2007, είχε διαπιστωθεί μια περίεργη, αλληλένδετη σχέση ανάμεσα στις καμένες εκτάσεις της Πεντέλης και τους νέους οικισμούς που οικοδομούνται. Αποκαλυπτική έρευνα του 2000, συγκεκριμένα, καταδείκνυε πως η Πεντέλη χτίστηκε γύρω από τις εστίες των μεγάλων πυρκαγιών της. Η ίδια ιστορία συνεχίζεται απρόσκοπτα μέχρι τις μέρες μας, όταν πλέον έχει διαπιστωθεί επανειλημμένα πόσο καταπατημένο και αποδυναμωμένο είναι το βουνό που αποτελούσε πνεύμονα της Αττικής.

Το χρονικό των πιο μεγάλων πυρκαγιών που έχουν εκδηλωθεί στην Πεντέλη

1995 (100.000 στρεμ.): Την προηγούμενη δεκαετία, στο παρθένο και καταπράσινο ακόμη όρος Πεντέλης έχουν εκδηλωθεί δύο μικρής έκτασης πυρκαγιές (το 1981 και το 1982 με 17.000 στρεμ. και 20.000 στρεμ. καμένου δάσους αντίστοιχα), όμως κανείς δεν είχε τότε εικόνα για το μέγεθος που μπορεί να λάβει μια τέτοια καταστροφή. Συνέβη στα τέλη Ιουλίου, όταν η Αττική βρέθηκε για πρώτη φορά στο έλεος της ανεξέλεγκτης πυρκαγιάς. Ξέσπασε σε χωράφι στον οικισμό Άγιος Πέτρος, επεκτάθηκε σε Πικέρμι, Παλλήνη, Ντράφι, Ανθούσα και Πεντέλη, καίγοντας για τρεις μέρες και πνίγοντας το Λεκανοπέδιο από ένα πρωτοφανές νέφος καπνού που έσπειρε την ανησυχία. Κάηκαν περισσότερα από 150 σπίτια και πάνω από 100.000 στρέμ. Δάσους.

1998 (75.000 στρεμ.): Σε σύντομο για ένα δασικό οικοσύστημα διάστημα, η Πεντέλη δέχεται δεύτερο σοβαρό πλήγμα, το οποίο μάλιστα στάθηκε ακόμη πιο επιζήμιο από το προηγούμενο, καταστρέφοντας όχι οικίες αλλά εκτάσεις πυκνού πευκόδασους που είχαν γλιτώσει. Πολλά μέτωπα βρέθηκαν ταυτόχρονα σε εξέλιξη από τη φωτιά που ξέσπασε βόρεια από τη Σταμάτα και κατέβηκε μέσα από τις βουνοκορφές ως τη διασταύρωση της Αγίας Τριάδας, όπου δηλαδή υπολογίζεται το κέντρο της αρχαίας Πεντέλης.

2007 (10.000 στρεμ.): Σε μια χρονιά-ορόσημο για τις καταστροφικές πυρκαγιές σε όλη τη χώρα αλλά και την Αττική, ενώ η Πεντέλη έχει αρχίσει σταδιακά να ανακάμπτει απ’ τη φυσική και την τεχνητή αναδάσωση, στα μέσα Αυγούστου πυκνός καπνός φαίνεται να πηγάζει από τη βορειοδυτική πλευρά του όρους της Πεντέλης. Εκδηλώνονται τέσσερα μέτωπα που καίνε δασικές εκτάσεις, σπίτια και εξοχικές κατοικίες κατά μήκος του άξονα της Πεντέλης προς Πολιτεία και προς Ντράφι, και η συγκεκριμένη πυρκαγιά σε συνδυασμό με την ακόμη μεγαλύτερη στην Πάρνηθα προκαλεί έντονη συζήτηση στη δημόσια σφαίρα για τις οδυνηρές συνέπειες στο μικροκλίμα της Αττικής, δεδομένου ότι οι δύο φυσικοί ρυθμιστές της θερμοκρασίας της έχουν πια καταστραφεί.

2009 (24.011 στρεμ.): Είναι η πυρκαγιά που από άποψη πορείας και εξέλιξης προσομοιάζει περισσότερο στην τωρινή κατάσταση. Κατά τη διάρκεια μιας σχετικά ήρεμης αντιπυρική σεζόν, το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου έφερε την ανατροπή, με τη μεγάλη πυρκαγιά που ξεκίνησε από τον λόφο Μαύρο Βουνό του Γραμματικού και ακολουθώντας τους ανέμους και το τοπογραφικό ανάγλυφο της περιοχής επεκτάθηκε, ώσπου διαχωρίστηκε και απ’ την περιοχή Σταμάτα πήγε στον Άγιο Στέφανο και από εκεί στο Πεντελικό όρος. Τρία εικοσιτετράωρα χρειάστηκαν για να τεθεί η φωτιά υπό έλεγχο, έχοντας καταφέρει να πλήξει το σύνολο της βορειοανατολικής Αττική και κυρίως δασικής έκταση (κατά 66,8%).

2018 (13.620 στρεμ.): Λίγοι θα θυμούνται ότι η δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά του 21ου αι. σε παγκόσμια κλίμακα (όπως έχει σημειώσει το meteo.gr για την πυργκαφιά του 2018) άρχισε από το Νταού Πεντέλης. Ξέσπασε παράλληλα με εκείνη στην Κινέττα και λόγω των ασυνήθιστα ακραίων ριπών του ανέμου τη μέρα εκείνη επεκτάθηκε ταχύτατα, περνώντας μέσα από τους οικισμούς Νέος Βουτζάς ως το παραθαλάσσιο Μάτι, όπου εγκλωβίστηκαν και έχασαν τη ζωή τους 104 άνθρωποι. Το πόρισμα για την τραγωδία κατέδειξε μια σειρά από εγκληματικά λάθη, ενέργειες, παραλείψεις, ολιγωρίες, πλημμέλειες, αμέλειες και δυσλειτουργίες των αρμόδιων οργάνων, αρχών, υπηρεσιών και φορέων του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας.

2022 (27.800 στρέμματα): Την ώρα που η Ευρώπη βίωνε πρωτοφανείς πυρκαγιές καταγράφοντας ρεκόρ καμένων εκτάσεων και εκπομπών άνθρακα, ήπια παρέμενε η κλιματική κατάσταση στην Ελλάδα, με εξαίρεση τις μεγάλες φωτιές που ξέσπασαν στην πολυ-τραυματισμένη Πεντέλη (όπως και την Παλλήνη), τέλη του Ιούλη. Όπως διαπιστώθηκε, η φωτιά αυτή ξεκίνησε σε απρόσμενο σημείο, χωρίς καλώδια, πράγμα που έγειρε έντονες υποψίες για εμπρησμό, αλλά χωρίς να υπάρξουν στοιχεία για δράστη.

Ήταν μια αφορμή για να αναλογιστούμε τα απανωτά χτυπήματα που έχει δεχθεί το κατά κόρον πια καταπατημένο από τη δόμηση όρος της Αττικής. Σε έκθεση της WWF διαπιστώνεται πως η διπλοκαμένη έκταση αφορά τουλάχιστον 24.000 στρεμ., κάτι που σημαίνει πως η αναγέννηση είναι εφικτή μόνο με ανθρώπινη παρέμβαση.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ