Πού θα πάνε φέτος διακοπές οι millennials
Μιλήσαμε με ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στα 30 αλλά και ιδιοκτήτες καταλυμάτων σε νησιά και ορεινές περιοχές, σκιαγραφώντας το παράξενο καλοκαίρι του 2022 μέσα από τέσσερα πιθανά σενάρια: Τελικά, θα καταφέρουν να φύγουν οι millennials από την πόλη ή θα μείνουν σπίτια τους;
- 9 ΙΟΥΛ 2022
«Τι εννοείς, δωμάτιο τον Αύγουστο; Από 32 του μηνός και μετά». Το αστείο ήταν τόσο χαριτωμένο, όσο και η πραγματικότητα αυτό το καλοκαίρι. Στην άλλη άκρη της γραμμής, είχα τον ιδιοκτήτη του καταλύματος όπου είχα μείνει πέρσι το καλοκαίρι στο Μανδράκι της Νισύρου, κλείνοντας δωμάτιο δύο εβδομάδες πριν τις διακοπές. Τώρα, είχαμε μπροστά μας ενάμιση μήνα, αλλά οι πιθανότητες δεν ήταν με το μέρος μας.
Δεύτερο τηλέφωνο: Λουτρά Νισύρου – ίσως η κυριότερη επιλογή για millennials στο ακριτικό νησί. Πάλι τίποτα. Όπως μου εξήγησε ο Ρόδης Σουλόπουλος από εκεί: «Φέτος, η πληρότητα είναι πολύ μεγαλύτερη. Από τις αρχές Ιανουαρίου, που κατάλαβε ο κόσμος ότι έρχεται καλοκαίρι χωρίς περιορισμούς, ξεκίνησαν οι κρατήσεις – η μία μετά την άλλη. Πρώτη φορά παρατηρήθηκε αυτό. Ισχύει επίσης ότι για τον ταξιδιώτη από το εξωτερικό, η Νίσυρος είναι το ίδιο μακριά με κάθε άλλο νησί· μπαίνει στο αεροπλάνο και περνάει από Ρόδο ή Κω. Τώρα, είναι ακόμη μεγαλύτερο το ποσοστό τους στο νησί, απ’ όσα ακούω».
Και σκέφτεσαι μετά με ειλικρινή απορία: εφόσον φτάσαμε μέχρι την άλλη άκρη του Αιγαίου, σε ένα από τα λίγα μη εμπορικά νησιά της χώρας, για να αναζητήσουμε το καλοκαίρι όπως το γνωρίζαμε, και πάλι δεν το βρήκαμε, τότε τι μένει; Υπάρχει κάποια σπιθαμή στο ενδιάμεσο να μας χωράει; Έστω μια μικρή παραλία με πράσινο να σβήσουμε μερικές ημέρες; Οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος μας.
Σε πανελλαδική δημοσκόπηση ανάμεσα σε περισσότερα από 1000 άτομα που διοργάνωσε η εταιρία Marc, για λογαριασμό του ANT1, στο ερώτημα για τα πλάνα του καλοκαιριού, ένας στους δύο απάντησε ότι δε θα κάνει διακοπές, ενώ το 16,5% λιγόστεψε τις μέρες. Από την άλλη, τα στοιχεία του τουριστικού κλάδου έχουν πάρει φωτιά: οι εισπράξεις είναι 19% περισσότερες, όχι από το 2020 ή από το 2021, αλλά από το 2019.
Περισσότερες κρουαζιέρες, υπερατλαντικές πτήσεις, διηπειρωτικά ταξιδιωτικά γκρουπ. Παρά την υποστελέχωση, ο τουρισμός παραμένει η μόνη σανίδα σωτηρίας της ελληνικής οικονομίας, προσφέροντας 25% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Υπουργού Τουρισμού, Βασίλη Κικίλια.
Ποια είναι η θέση των millennials σε αυτό το σημείο καμπής; Ποιες είναι οι νέες μεταβλητές στους υπολογισμούς που κάνουν ασυναίσθητα, ανάμεσα στα έξοδα και τα έσοδα, πριν κλείσουν το εισιτήριο για το ταξίδι του καλοκαιριού; Οι περιπτώσεις δεν είναι ίδιες: κάποια άτομα ζουν στο ενοίκιο, άλλα στο πατρικό, κάποια έχουν υποχρεώσεις, ίσως και παιδιά. Αλλά αυτήν τη στιγμή, καλούμαστε όλοι να ισοσταθμίσουμε δύο αντίρροπες δυνάμεις: τα λεφτά και την ανάγκη μας για διακοπές.
Το ελληνικό νησί θα είναι για πάντα ταυτόσημη λέξη με το καλοκαίρι, όχι μόνο για εμάς, αλλά και για τους ξένους τουρίστες, όπως δείχνουν τα σχετικά polls. Αλλά, μέσα σε όλα αυτά, λογικό είναι να γεννιούνται νέες δυναμικές, πέρα από την πεπατημένη. Ας κάνουμε μία απόπειρα σκιαγράφησης, λοιπόν.
1ο σενάριο: «Και πάλι νησί», αλλά με καλυμμένη διαμονή
Tα έξοδα των τουριστικών υπηρεσιών έχουν ανέβει ένα-δύο σκαλοπάτια το καλοκαίρι του 2022: τα ακτοπλοϊκά εισιτήρια είναι ανεβασμένα 25-35%, με τους μακρινούς προορισμούς στα 70+ ευρώ το one way ticket, η βενζίνη κοντεύει να στρογγυλέψει στα 2,50 €/λίτρο στην επαρχία, ενώ φυσικό κι επόμενο είναι πολλοί να στρέψουν αυτή τη συγκυρία προς όφελός τους. Είναι μεγάλη η προσέλευση επισκεπτών με μισθούς Γαλλίας, Αυστρίας και Βρετανίας. Οπότε, οι περιοχές που είναι στηριγμένες στον τουρισμό (όπως είναι το λιμάνι της Ηρακλειάς, για παράδειγμα, που το χειμώνα εξυπηρετεί ούτε 90 κατοίκους), τσιμπάνε τις τιμές τους.
Η αύξηση στα είδη πρώτης ανάγκης –ναι, στο σουβλάκι αναφέρομαι– είναι βέβαιη σε όλους τους διάσημους προορισμούς: δεν αναφέρομαι μόνο στη Μύκονο και τη Σαντορίνη, αλλά για νέο πλαφόν σε όλα τα “awesome greek islands” του Αιγαίου και του Ιονίου. Ίσως, μοναδική εξαίρεση να είναι τα Χανιά. Ή τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει η Μαίρη Τσούκαρη, υπεύθυνη διοργάνωσης σε εταιρία παραγωγής στην ηλικία των 27, η οποία τυχαίνει να είναι Κρητικιά. Και φέτος θα περάσει τον Αύγουστο στον τόπο της, τηρώντας την παράδοση όλων των προηγούμενων καλοκαιριών της ζωής της.
Αλλά προηγουμένως, της συνέβη μια ξεκάθαρα τραυματική εμπειρία, το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος στην Αίγινα.
Το ξεχασμένο νησί του Αργοσαρωνικού, όπως υπέθετα, δεν είχε αναβαθμίσει κάποιο επίπεδο των παροχών του, αλλά μόνο τις τιμές του: στα «μαγαζιά που πρέπει να πας», το κοκτέιλ είναι σταθερά στα 15 €, τα ξενοδοχεία-ευκαιρία ήταν σαν από ταινία ελληνικού κινηματογράφου και οι μεζέδες στους κεφτέδες, φυσικά, με τέσσερα τεμάχια. Τώρα, η απόδραση της Μαίρης περιλαμβάνει κι άλλα δεινά, από μωβ μέδουσες και «κολύμπι στα ψαχτά» μέχρι σύγκρυο που τερμάτισε η κάρτα της μισθοδοσίας, αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία.
«Η Αίγινα επιλέχθηκε ως η πιο οικονομική λύση για τις διακοπές με τα κορίτσια, αλλά τελικά το τριήμερο κόστισε περίπου 250 € έκαστη, οπότε ότι έχει μείνει στην άκρη θα πάει για τα Χανιά, όπου τουλάχιστον κινούμαι στα σίγουρα». Σε αυτό το νησί είναι, συν τοις άλλοις, καλυμμένη η διαμονή της από το πατρικό, το όχημα από την οικογένεια και γενικά το αίσθημα της χαλάρωσης, το οποίο τελικά ζητάς από τις διακοπές.
Το «στα σίγουρα» είναι δημοφιλής προορισμός φέτος το καλοκαίρι, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα. Είναι προορισμοί προηγούμενων χρόνων που έχεις τις επαφές κρατημένες στο κινητό, είναι σίγουρα το «χωριό», εάν έχει θάλασσα, είτε το «χωριό» ενός φίλου, πάλι εάν έχει θάλασσα. Στην περίπτωση των τυχερών είναι και η Ναταλία Τσιλογιάννη, δημοσιογράφος στο επάγγελμα, 26 ετών.
Για τρίτη χρονιά σερί θα επισκεφτεί την Κέρκυρα. «Μια στενή μου φίλη έχει το πατρικό της εκεί και βολεύει γιατί είναι όμορφο το νησί. Βέβαια, είναι μεγάλο και παρότι υπάρχει αυτοκίνητο απ’ τους γονείς της, οι βενζίνες θα ανεβάσουν το budget (υπολογίζω 10%), και μαζί με τα υπόλοιπα έξοδα εκεί, έχω στο νου μου 300 € για μία εβδομάδα». Στο ποσό αυτό προστίθενται τα χρήματα των αεροπορικών, που έκλεισε η Ναταλία ένα μήνα πριν, 120 € πήγαινε-έλα.
«Κοινώς, το μεγαλύτερο μέρος του μισθού μου δόθηκε για χαλαρές διακοπές επτά ημερών στο Ιόνιο – κάπως θλιβερό δεν είναι;».
2ο σενάριο: «Πάμε εξωτερικό», τα ίδια λεφτά θα βγει
Τα ποσοστά φυγής προς το εξωτερικό δεν θα είναι όσο χαμηλά ήταν άλλα καλοκαίρια, τουλάχιστον για τους millennials που έχουν να διαθέσουν αυτά τα χρήματα κι οι διακοπές τους θα είναι σύντομες.
Η Άρια Σαρίδη, υπεύθυνη επικοινωνίας σε μη κερδοσκοπικό οργανισμό τέχνης, 26 ετών, έχει τη δική της ιστορία: «Τα τελευταία χρόνια, με τις αλλαγές που έφερε ο Covid, αισθανόμουν το πλοίο επίφοβη επιλογή, οπότε ξεκίνησα πιο μακρινά ταξίδια με αμάξι». Για την Άρια, η Πελοπόννησος και ο νομός Κορινθίας έχουν μετατραπεί σε σταθερό προορισμό, αφού «μπορείς να δεις διαφορετικά πράγματα σε απόσταση δύο ωρών».
Όμως η ανατίμηση της βενζίνης έκλεισε αυτή την επιλογή, τουλάχιστον για το καλοκαίρι του 2022. «Οπότε, σκέφτηκα το εξωτερικό. Μετά είδα τον κακό χαμό που γίνεται στα ελληνικά νησιά και το κλείδωσα. Με πνίγουν οι διακοπές που είναι ο ένας πάνω στον άλλο – δεν το θεωρώ ξεκούραση. Τώρα, μου φαίνεται ότι αυτό είναι εφικτό μόνο την άνοιξη». Τελικά, η Άρια έκλεισε ένα τετραήμερο στη Βενετία τον Σεπτέμβριο κι από σπόντα, λόγω του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, προέκυψε και ένα σύντομο ταξίδι στην Εύβοια, στην Αιδηψό, όπου συν τοις άλλοις κάνεις τουρισμό με κοινωνικό πρόσημο.
Κατόρθωσε να βρει πολύ φτηνά αεροπορικά δύο μήνες πριν, γι’ αυτό και η επιλογή. Ήταν 80 ευρώ για ένα τετραήμερο πήγαινε-έλα, αλλά οι διαμονές είναι που χτυπάνε. «Ίσως κάποιο χόστελ έξω από την πόλη και αυτοκίνητο από εταιρίες ενοικίασης θα δώσουν τη λύση», συμπληρώνει η ίδια.
Η τακτική της «έξυπνης αγοράς» αεροπορικών εισιτηρίων είναι γνωστή στους millennials, ως γηγενείς της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών αγορών. Όπως μου εξήγησε ένας καλός συνάδελφος στο γραφείο, στην ηλικία των 25 ετών, «κοιτάς μόνο one-way πτήσεις και επιλέγεις “οπουδήποτε”». Μόλις πετύχεις την ευκαιρία, κλείνεις το εισιτήριο και ψάχνεις επιστροφή από κοντινά αεροδρόμια. Έπειτα, ρυθμίζεις από ποιες πόλεις θα περάσεις, πού θα μείνεις και πώς θα μετακινηθείς στο ενδιάμεσο, με τρένα και λεωφορεία.
Για αυτό το στυλ διακοπών, χωρίς να θυσιάσεις τη θάλασσα, προσφέρεται η Ιταλία και ειδικά το Ποζιτάνο, τα τουρκικά παράλια και η Νότια Γαλλία.
Κάπως έτσι, ο 28χρονος προγραμματιστής Θοδωρής Κιντής έκλεισε το αεροπλάνο για Νίκαια, ενώ υπήρχε στον αέρα και η περίπτωση του Μπιλμπάο, όπου θα πάνε τελικά μόνο οι φίλοι του. «Κοίτα, συνήθως, τα τελευταία χρόνια έκανα διακοπές σε νησάκι: Αμοργό, Αστυπάλαια, Ικαρία. Αλλά με τη φίλη μου, είχε πέσει από καιρό στο τραπέζι το σενάριο για διακοπές εξωτερικό, οπότε φέτος που ανέβηκαν τα ναύλα, είδαμε ότι δεν απέχουν πολύ τα χρήματα. Και σίγουρα 6 μέρες στο εξωτερικό είναι πολύ πιο δυνατή εμπειρία».
Εκεί, θα κινούνται κυρίως με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αφού όπως μού λέει «απ’ ό,τι έχουμε μάθει σε καλύπτουν οι γραμμές σε γενικές γραμμές, έχει δρομολόγια προς Μασσαλία», ίσως νοικιάσουν αυτοκίνητο για μία-δύο μέρες, αλλά θα είναι μαζεμένοι. «Το θέμα είναι να δούμε την πόλη, να ζήσουμε ένα γεμάτο πενθήμερο χωρίς χαζά έξοδα, αλλά εντάξει, άμα περάσω από το Μόντε Κάρλο θα αφήσω ένα πενηντάρικο και όλα καλά». Καλή τύχη, να ευχηθούμε εμείς, με τη σειρά μας.
3ο σενάριο: «Μήπως να πάμε στα βουνά;»
Έξω από το τουριστικό ραντάρ, τα βουνά και γενικότερα η ηπειρωτική Ελλάδα ήταν η σανίδα σωτηρίας για πολλούς millennials το καλοκαίρι του 2021. Τα μέτρα κι οι κίνδυνοι για outbreak του ιού ήταν σαφώς μικρότεροι, κι αυτό οδήγησε αρκετούς να μπουν στο αμάξι. Συν τη φύση. Τα ορεινά χωριά και τα ποτάμια της Ηπείρου, για παράδειγμα, είναι ένας άλλος κόσμος, ακόμη και Αύγουστο μήνα. Δάση, πλατάνια, ησυχία.
«Μόνο ησυχία δεν έχει τα σαββατοκύριακα εδώ ψηλά», απαντάει στο τηλέφωνο ο Φώτης Δελημήτρος, εννοώντας ότι η στροφή προς τα βουνά είναι φαινόμενο των τελευταίων χρόνων. «Τις σεζόν με τον Covid έγινε μεν πιο αισθητό, αλλά εγώ πιστεύω πως από νωρίτερα ξεκίνησε αυτή η τάση· το βουνό έχει ελευθερία και πλέον, όπως είναι λογικό, όσοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στις πόλεις, αναζητούν ξανά τις ρίζες τους. Γι΄ αυτό έχει ανέβει ο αγροτουρισμός και ο εναλλακτικός τουρισμός, γενικότερα. Είναι σαν αντίδραση στον αστικό περιβάλλον, που είναι ασφυκτικό».
Το ίδιο ένιωσε και εκείνος στην ηλικία των 27 ετών, όταν αποφάσισε να τα παρατήσει όλα και να μετακομίσει στους Μελισσουργούς, στις πλαγιές των Τζουμέρκων. Εννιά χρόνια τώρα, διατηρεί καταφύγιο στην περιοχή, αλλά με τη σύγχρονη έννοια του όρου: το κατάλυμα απέχει 500 μέτρα από το οδικό δίκτυο, οπότε κατά βάση δεν απευθύνεται σε ορειβάτες. Το καταφύγιο είναι μέσα στο δάσος, στα 1000 μέτρα υψόμετρο, διαθέτει ρεύμα, ίντερνετ, όπως και πρόγραμμα δράσεων, με κυνήγι μανιταριών και μαγείρεμα. Το κυρίαρχο ηλικιακό γκρουπ των επισκεπτών είναι στα 30+ ετών, πλέον.
Πρόκειται για ένα μοντέλο καταφυγίων «νέας κοπής», που έσκασε μύτη τα τελευταία χρόνια και τροφοδοτείται απ’ το συγκεκριμένο ηλικιακό γκρουπ, άντε και λίγο μεγαλύτερους. Είναι τα ίδια άτομα που θα επιλέξουν το ελεύθερο κάμπινγκ, όχι για το τζάμπα αλλά για τον ύπνο στη φύση. «Είναι θέμα νοοτροπίας», συμπληρώνει ο Φώτης, «γι’ αυτό και οι ταξιδιώτες αυτού του είδους είναι σταθεροί· εμείς έχουμε χτίσει το κοινό μας από στόμα σε στόμα κι έχουμε σταθερά καλή πορεία στην πληρότητα». Οι κρατήσεις γίνονται κατά βάση μερικές μέρες πριν, αλλά το πικ του Αυγούστου έχει γεμίσει.
Πέραν όλων των άλλων, το καταφύγιο είναι η πιο οικονομική επιλογή: στο Mountain Refugee του Φώτη, για παράδειγμα, η διανυκτέρευση σε κοιτώνα ανέρχεται περίπου στα 15 ευρώ/άτομο και συνήθως κλείνονται εξ ολοκλήρου από πενταμελείς+ παρέες. Έτσι, βγαίνουν τα μαθηματικά και για τα καύσιμα – με την πράξη, δηλαδή, της διαίρεσης.
Αναλυτικότερα, οι μηχανές υπολογισμού κατανάλωσης του ίντερνετ, δείχνουν ότι για την Άρτα, με τις σημερινές τιμές των πρατηρίων, τα κόστη θα κινηθούν κάπως έτσι: το βενζινοκίνητο όχημα θέλει 85.63 ευρώ (με απλή αμόλυβδη), το ντίζελ 57.06 ευρώ και το υγραέριο 49.67 ευρώ. Τα διόδια είναι λίγο πάνω απ’ τα 35 ευρώ, οπότε στο σύνολο, αντιστοιχεί το συνολικό ποσό των 30,18 ευρώ (είτε 23,11 και 21,19 ευρώ αντίστοιχα, ανάλογα το είδος καυσίμου) για κάθε άτομο μιας τετραμελούς παρέας. Έστω και με μια απόκλιση ασφαλείας του 5%, το ποσό δεν αγγίζει τα ναύλα ενός νησιού, Αύγουστο μήνα. Συμφέρει.
Στο καταφύγιο του Φώτη, όπως και σε παρακείμενο που μίλησα, το 50% των επισκεπτών είναι από Αθήνα.
Bonus σενάριο: Τα προσκλητήρια
Λάτρης του περιπατητικού τουρισμού είναι και η Έρη Ζώτος. Της ίδια γενιάς, πεζοπόρος, αλλά και ιδρύτρια της εταιρίας SWEN, που προσφέρει τουριστικές υπηρεσίες και διοργανώνει μονοήμερες πεζοπορίες: το πούλμαν φεύγει από το κέντρο για προσεγγίσιμα φαράγγια, καταρράκτες, παραλίες και ποτάμια. Η «στροφή στο βουνό» ήταν ολοφάνερη και στα δικά τους στοιχεία από το 2021 και εξής. Αλλά τώρα επικρατεί ένα σφίξιμο.
«Πέρσι ήταν καταφανής η ανάγκη του κόσμου να εκμεταλλευτεί κάθε Σαββατοκύριακο, φεύγοντας από την πόλη», παρατηρεί η ίδια. Μέσα σε λίγες μέρες, εκείνη τη σεζόν, τα εισιτήρια τελείωναν. Ήταν όλα sold out. Σκέψου ότι τότε, όμως, είχαμε λεφτά στην άκρη. Τώρα, καταλαβαίνω ότι όλοι μας κινούμαστε με συγκεκριμένο budget μέχρι τις διακοπές. Αλλά και εκεί, τα φρένα θα είναι τεντωμένα».
Γι΄ αυτό και οι διακοπές φέτος είναι σαν ερώτημα σε διαγώνισμα μαθηματικών κατεύθυνσης. Με συμφέρει: Α. Να ψάξω κλασικά νησί και να πληρώσω ναύλα ή να πάω οδικώς στην ηπειρωτική Ελλάδα; Όπου, εάν νησί, τότε: Να νοικιάσω αμάξι ή να πληρώσω ναύλα και για το όχημα; Και, εφόσον συμφέρει η διαίρεση, αναφέρατε τον τέταρτο παρονομαστή για να φτάσετε το budget 30% χαμηλότερα του αρχικού. Πανωλεθρία. «Εντάξει, πιστεύω όλοι μας κάπου θα πάμε στην τελική, έστω εδώ κοντά», εκτιμάει η Έρη, σε κάποια έκρηξη αισιοδοξίας.
Το ερώτημα συνεχίζεται στην πίσω σελίδα: Α. Πόσο κοντά θα είναι αρκετά ασφαλές για να μη ζήσω διανυκτέρευση σε ξενοδοχείο ελληνικής ταινίας του ’60 (βλ. παράρτημα: Αίγινα); Β. Ποιες είναι οι ημέρες εκείνες με το λιγότερο κόσμο στο νησί και ποιο το ανώτερο όριο τιμής για κάθε μία από αυτές;
Ο Γιώργος Μπουζαλάς, ιδιωτικός υπάλληλος σε μεταφορική εταιρία και ετών 28, είχε παραδώσει πνεύμα από τον Γενάρη. Συγκατοικεί τα τελευταία χρόνια με την κοπέλα του, στην παραλία της Λούτσας και το περασμένο καλοκαίρι έκαναν road trip σε Μάνη και Τρίπολη για δέκα μέρες.
«Γενικά, τα πάγια έξοδα έχουν ανέβει 20% περίπου από τις ανατιμήσεις, οπότε από νωρίς αποφασίσαμε πως δεν υπάρχει λόγος για διακοπές φέτος – με τα χρήματα θα καλύψουμε ανάγκες του σπιτιού». Στο ενδιάμεσο, κλήθηκαν να μετακομίσουν, άλλαξαν οι υποχρεώσεις και το «καθόλου διακοπές» κλείδωσε.
Και δεν είναι οι μόνες υποχρεώσεις που έσκασαν μύτη το καλοκαίρι του 2022, όλως τυχαίως.
«Μπορεί να ακούγεται αστείο, αλλά σε αυτή την ηλικία των 30 που είμαστε πάνω-κάτω όλοι στον περίγυρό μου, παρατηρείται πολύ έντονα το φαινόμενο “προσκλητήριο”: επειδή πολλοί είχαν κάνει υπομονή από το Covid και εξής να αρθούν τα μέτρα, είναι το καλοκαίρι που οι γάμοι και οι βαφτίσεις αφθονούν, οπότε πολλοί κάνουν έτσι τριήμερα, εδώ κι εκεί. Φαντάσου, εγώ είχα μέσα Ιουνίου βαφτίσια στον Πόρο, έναν γάμο τώρα στην Καλαμάτα, μετά τον Ιούλιο άλλον έναν στη Σκόπελο και κάτι ακούγεται για Σεπτέμβριο».
Να και κάτι ευχάριστο. Στην τελική, δεν μένει παρά να κολυμπήσουμε με το ρεύμα – είτε πηγαίνει κανονικά, είτε ανάποδα.
