Τι απέγιναν τα ολυμπιακά ακίνητα της Αθήνας

Σε ρεπορτάζ που δημοσίευσε πρόσφατα το The Conversation για το κατά πόσο χρησιμοποιούνται τα ολυμπιακά ακίνητα των περασμένων διοργανώσεων ανά τον κόσμο, η Αθήνα σημειώνεται με κόκκινο χρώμα: στο σχετικό γράφημα αναφέρεται ότι το 62% των εγκαταστάσεων του 2004 ήταν καινούργιες, ενώ σήμερα παραμένει εκτός χρήσης πάνω από το 25% των χώρων – ποσοστό έντονα απογοητευτικό τόσο για την τελική αποτίμηση εκείνων των Αγώνων, είκοσι χρόνια μετά την πανηγυρική υποδοχή τους στην πρωτεύουσα όσο και για τις τεράστιες ευκαιρίες που πήγαν χαμένες.

Παρατηρούμε τους διοργανωτές του Παρισιού φέτος, στην προσπάθεια χάραξης ενός νέου βιώσιμου μοντέλο της mega-διοργάνωσης, να έχουν περιοριστεί κατά βάση (περίπου κατά 95%) σε υφιστάμενα και προσωρινά κτίρια. Δεν ήταν έτσι το 2004. Για την πρωτεύουσα στην αρχή της νέας χιλιετίας, οι Αγώνες θεωρούνταν ο κινητήριος μοχλός της ανάπτυξης. Έργα μεγάλης κλίμακας βρίσκονταν ήδη σε εξέλιξη και με την ανάληψη της διοργάνωσης, θα γίνονταν πιο γρήγορα, πιο πολλά σε αριθμό και πιο στρατηγικά προς τη βελτίωση της ποιότητας των κατοίκων, όπως ανέφερε ανάμεσα στη βασική επιχειρηματολογία ο Φάκελος Υποψηφιότητας.

Οικοδομήθηκαν τελικά εγκαταστάσεις περίπου 10.280.000 τ.μ., ενώ ακόμη και προσωρινές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν με προδιαγραφές μόνιμων (βλ. Γήπεδο Softball Ελληνικού και Γήπεδο Baseball Ελληνικού). Και ενώ «παραδοσιακά, η τελική χωροθέτηση των εγκαταστάσεων πραγματοποιείται με την υποβολή του φακέλου υποψηφιότητας», όπως σημειώνει σε εργασία της η μεταπτυχιακή φοιτήτρια Ιωάννα Μαγγανά, στη δική μας περίπτωση δε συνέβη κάτι τέτοιο: λόγω των χαρακτηριστικών καθυστερήσεων, προωθήθηκαν λύσεις της τελευταίας στιγμής και σε επίπεδο χωροθέτησης, αλλοιώνοντας έντονα τη συνολική στρατηγική του σχεδίου, όπως και τη δυναμική των διασκορπισμένων τελικά ακινήτων στη μετα-ολυμπιακή περίοδο.

Στην ακαδημαϊκή της εργασία (με έτος δημοσίευσης 2020) επιχείρησε μια συνολική αποτίμηση της τωρινής κατάστασης των ακινήτων, σε σχέση πάντα με το τρίπτυχο των στόχων «ανάπτυξη, θέσεις εργασίας, ποιότητα ζωής» που είχε οριστεί από το σχετικό νομικό πλαίσιο της χώρας (Ν.3342/2005), με την κατά βάση αθλητική και δευτερευόντως πολιτιστική είτε εμπορική χρήση των ακινήτων.

Μερικά απ’ τα πλέον αξιοσημείωτα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν τα εξής:

Το 36,36% των συγκροτημάτων έχει αθλητική χρήση και από αυτό μόνο το 50% έχει αμιγώς αθλητική χρήση, καθώς το άλλο 50% έχει μικτή χρήση (σε συνδυασμό με πολιτιστικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα).
Από τα παραχωρημένα ακίνητα, μόλις το 27,27% έχουν παραχωρηθεί σε φορείς του Δημοσίου (άνευ ανταλλάγματος) και τα υπόλοιπα είτε είναι προσωρινά παραχωρημένα είτε πρόκειται να παραχωρηθούν μετά την προκήρυξη διαγωνισμού από το ΤΑΙΠΕΔ σε ιδιωτικές εταιρείες.
Ολοκληρωμένες επενδύσεις μπορεί να θεωρηθούν μόλις στα 4 από τα 11 Ολυμπιακά Συγκροτήματα, δηλαδή μόλις το 36,36% και από τις οποίες το 50% αποτέλεσαν αθλητικές εγκαταστάσεις κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες ενώ το άλλο 50% συμπληρωματικές εγκαταστάσεις.

Η αποκαρδιωτική εικόνα του Ολυμπιακού Κέντρο Μπιτς Βόλεϊ στο Φάληρο, που έχει εγκαταλειφθεί.

Τα Ολυμπιακά ακίνητα, 20 χρόνια μετά

Πολλές από τις άλλοτε εμβληματικές εγκαταστάσεις, σήμερα παραπαίουν από τη φθορά και την εγκατάλειψη. Μεταφέρουν με εμφατικό τρόπο μια ιστορία η οποία ξεκίνησε με υψηλές προσδοκίες και αντίστοιχα υψηλό κοστολόγιο (κόστισαν πάνω από 700 εκατ. ευρώ) και κατέληξε στην απαξίωση, την αδιαφορία και την οικονομική κρίση που ξέσπασε την επόμενη δεκαετία.

Παρακάτω, παραθέτουμε την τωρινή κατάσταση των ολυμπιακών ακινήτων στην πρωτεύουσα μαζί με ένα περιληπτικό χρονικό της χρήσης τους μετά την Ολυμπιάδα, σε αντιπαραβολή με τα σχέδια ανάπτυξης που είχαν αναγγελθεί, αλλά και τα κατά βάση υπέρογκα κόστη της κατασκευής τους, όπως αντλήσαμε τα στοιχεία από περαιτέρω δημοσιευμένο ακαδημαϊκό υλικό (βλ. εδώ).

Ολυμπιακό Συγκρότημα ΟΑΚΑ (529 εκατ. €): Το μεγάλο καμάρι των υποδομών της πρωτεύουσας, το στάδιο των τελετών έναρξης και λήξης που τράβηξε τα φώτα της διεθνούς κοινότητας με την εντυπωσιακή κρεμαστή γέφυρα και είκοσι χρόνια αργότερα απέδειξε με τον πλέον εμφατικό τρόπο τις παθογένειες ενός κράτους, όταν αναγκάστηκε σε προσωρινή παύση λειτουργίας λόγω στατικής ανεπάρκειας των στεγάστρων. Βέβαια, το μεγάλο συγκρότημα ενίσχυσε την αθλητική του ταυτότητα και τη δημοφιλία του, ενώ πλέον φιλοξενεί και συναυλίες μεγάλων ονομάτων. Από την άλλη, τα σημάδια εγκατάλειψης είναι εμφανή σήμερα στον περιβάλλοντα χώρο, που δυστυχώς δεν έχει αξιοποιηθεί όσο θα μπορούσε.

Ολυμπιακό Συγκρότημα Φαλήρου: Σύμφωνα με το Γενικό Σχέδιο Ανάπτυξης και Ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου που είχε εκπονήσει ο Οργανισμός της Αθήνας, στην αναπτυσσόμενη περιοχή του Φαλήρου θα γεννιόταν ένα σημείο υπαίθριας θαλάσσιας αναψυχής με υπερτοπική αξία για το Λεκανοπέδιο. Ωστόσο, για άγνωστη αιτία, το σχέδιο παρέπεσε για πολλά χρόνια στο συρτάρι και επανήλθε στο προσκήνιο το 2016, με την πολυσυζητημένη ανάπλαση να αντιμετωπίζει μέχρι σήμερα προβλήματα και καθυστερήσεις.

Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας: Μετά τη ριζική ανακαίνιση στο προϋπάρχον, κατασκευής του 1981-1983 (7,3 εκατ. €), το ΣΕΦ χρησιμοποιείται από την ΚΑΕ Ολυμπιακός (όπως και πριν από την Ολυμπιάδα), χωρίς όμως να εμπλουτίσει τις χρήσεις του με πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ολυμπιακό Κέντρο Μπιτς Βόλεϊ (3 εκατ. €): Πέραν μίας αποσπασματικής διοργάνωσης, το γήπεδο με την πολυδάπανη χαλαζιακή άμμο εγκαταλείφθηκε μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, με την εικόνα του σήμερα να είναι αποκαρδιωτική. Από το 2016, το ακίνητο έχει περάσει στα χέρια της Περιφέρειας Αττικής και δεσμεύτηκαν πόροι από το ΕΣΠΑ 2021-2027 για να ανακαινιστεί.
Στάδιο Taekwondo/Handball (36 εκατ. €): Ανήκει στις φωτεινές εξαιρέσεις των ακινήτων, έχοντας τακτική χρήση στη μετα-ολυμπιακή περίοδο ως συνεδριακό κέντρο, χώρος expo, εκδηλώσεων όπως και συναυλιών.

Ολυμπιακό Συγκρότημα Ελληνικού: Κατόπιν αλλαγών της τελευταίας στιγμής, στο παράκτιο μέτωπο μεταξύ των πρώην εγκαταστάσεις του Αεροδρομίου (ιδιοκτησία τότε του Ελληνικού Δημοσίου) όσο και στην περιοχή του Αγίου Κοσμά χωροθετήθηκαν περισσότερα απ’ τις αρχικώς προβλεπόμενα ολυμπιακά έργα υποδομής, γύρω από μια κεντρική «πλατεία» που εντούτοις βόλευε για να μετατραπεί δευτερογενώς το συγκρότημα σε πόλο πολιτισμού και αναψυχής. Ουδέποτε συνέβη κάτι τέτοιο, παρόλο που η μαρίνα του Αγίου Κοσμά αξιοποιήθηκε. Ώσπου έφτασε το 2011 και το σημείο άλλαξε σελίδα, με την ανάληψη της διαχείρισης απ’ την εταιρία Ελληνικό Α.Ε. και τη μετέπειτα συμφωνία με την Lamda Development για την πολυδύναμη ανάπλαση που υλοποιείται σήμερα στα νότια προάστια, χωρίς ιδιαίτερη μέριμνα για την ακίνητη περιουσία των Ολυμπιακών Αγώνων.

Ολυμπιακό Κέντρο Χόκεϊ (μέρος από 96,7 εκατ. €): Τέθηκε σε πλήρη αχρηστία και ερείπωση.
Ολυμπιακό Κέντρο Μπέιζμπολ (μέρος από 96,7 εκατ. €): Χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες του πανελληνίου πρωταθλήματος όπως και τους αγώνες της Εθνικής τα πρώτα χρόνια μετά του Ολυμπιακούς Αγώνες, το 2007 μετατράπηκε σε γήπεδο ποδοσφαίρου έχοντας χρησιμοποιηθεί από μια σειρά ομάδων (Εθνικός, Γλυφάδα και ΑΕΚ), ώσπου πέρασε σε αχρηστία
Ολυμπιακό Κέντρο Σόφτμπολ (μέρος από 96,7 εκατ. €):Τέθηκε σε πλήρη αχρηστία και ερείπωση.
Κλειστό Γήπεδο Ελληνικού (57,8 εκατ. €): Το προδιαγραφών NBA γήπεδο το οποίο κατασκευάστηκε σε υπόστεγο του πρώην αεροδρομίου, έμεινε σε χρήση για μερικά χρόνια ώσπου εγκαταλείφθηκε. Μετά την έναρξη των εργασιών ανάπλασης στο Ελληνικό, η μεγάλη αθλητική εγκατάσταση αποσυναρμολογήθηκε και μεταφέρθηκε στην πόλη των Ιωαννίνων.
Ολυμπιακό Κέντρο Κανόε-Καγιάκ Σλάλομ (22,9 εκατ. €): Η πολυδάπανη εγκατάσταση που διαφημίστηκε πανηγυρικά για την κατασκευαστική του πρωτοτυπία με τη χρήση θαλασσινού νερού, πέρασε σε αχρηστία απ0ό το 2014. Η Lamda Development προτίθεται να το ανακαινίσει, στο πλαίσιο της mega-ανάπλασης στο Ελληνικό.

Το Κλειστό Γήπεδο Φαλήρου ανήκει στις εξαιρέσεις των ολυμπιακών ακινήτων, έχοντας μέχρι σήμερα συχνή χρήση.

Ολυμπιακό Συγκρότημα Γουδή (24,2 εκατ. €): Από το Ολυμπιακό συγκρότημα στο Γουδί, το κλειστό γήπεδο του Μπάντμιντον μισθώθηκε το 2006 από ιδιωτική εταιρία και μετατράπηκε στο Θέατρο Μπάντμιντον που συνεχίζει την πορεία του μέχρι σήμερα ως δραστήριος πολιτιστικός χώρος που φιλοξενεί συχνά παραγωγές υψηλών προδιαγραφών από το εξωτερικό, χωρίς ωστόσο να έχει ακόμη αναπτυχθεί ο περιβάλλοντας χώρος όπως είχε αποφασιστεί. Ρεπορτάζ καταγράφουν σήμερα εικόνες παρακμής εξωτερικά του πολυχώρου.

Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά (53,9 εκατ. €): Μετά το τέλος των Αγώνων, η μεγάλη εγκατάσταση ανακατασκευάστηκε από τη γερμανική εταιρεία Hochtief και συνέχισε να λειτουργεί μέχρι σήμερα για αγώνες και προπονήσεις από τις εθνικές ομάδες κωπηλασίας. Παρά τις φθορές εξαιτίας της ελλιπούς συντήρησης, το σημείο αποτελεί ένα εντυπωσιακό πάρκο αναψυχής υψηλής περιβαλλοντικής αξίας, αλλά παραμένει άγνωστο στο ευρύ κοινό.

Ολυμπιακό Κέντρο Άνω Λιοσίων (69 εκατ. €): Το ιδιαίτερα κοστοβόρο Σπίτι της Πάλης στη συγκοινωνιακά απομονωμένη και υποβαθμισμένη περιοχή των Άνω Λιοσίων αποτέλεσε χώρο παραγωγής τηλεοπτικών προγραμμάτων (π.χ. So you think you can dance), στέγασε πανελλήνια πρωταθλήματα τζούντο και χόκε¨Λι επί πάγου, ενώ από το 2020 παραχωρήθηκε στην ΚΑΕ ΑΕΚ για την επόμενη εικοσαετία.

Ολυμπιακό Κέντρο Νίκαιας (38,3 εκατ. €): Παρότι ο αμφιθεατρικός χαρακτήρας της κεντρικής αίθουσας στο γήπεδο της Νίκαιας θα απέδιδε περίφημα για τη διοργάνωση συναυλιών σε μια περιοχή με χαμηλή ποσόστωση χώρων πολιτισμού, ο χώρος συνέχισε με περιστασιακή χρήση για αθλητικές διοργανώσεις (κατά βάση, αγώνες ξιφασκίας), ώσπου το 2007 πέρασε στη δικαιοδοσία του Πανεπιστημίου Πειραιά για 40 χρόνια, χρησιμεύοντας για συνέδρια, διαλέξεις και εργαστήρια.

Ολυμπιακό Κέντρο Γαλατσίου (κόστος: 50,2 εκατ. €): Δεδομένης της προνομιακής του θέσης δίπλα στο άλσος Γαλατσίου, το πλάνο για την εγκατάσταση ανέφερε τη γέννηση ενός νέου πόλου πρασίνου, ψυχαγωγίας και αθλητισμού, πράγμα που ακόμη αποτελεί ζητούμενο. Αρχικά, το ακίνητο είχε παραχωρηθεί (κατόπιν διαγωνισμού) στην κοινοπραξία Park Avenue για εμπορική-ψυχαγωγική χρήση, αλλά με τη σφοδρή αντίδραση κατοίκων και περιβαλλοντικών οργανώσεων το ακίνητο επέστρεψε στο ελληνικό δημόσιο και παραχωρήθηκε στον Δήμο Γαλατσίου, αποκτώντας ενεργό ρόλο στο πολιτιστικό του πρόγραμμα.

Το κόσμημα των ολυμπιακών υποδομών στην Αθήνα που θα αποκάλυπτε αργότερα τις παθογένειες του ελληνικού κράτους.

Ολυμπιακό Σκοπευτήριο Μαρκόπουλου (50,5 εκατ. €): Έχοντας δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για χρήσεις σκοπευτηρίου (ρήτρα η οποία αναφερόταν από τη συμφωνία παραχώρησης της έκτασης του Υπουργείου Γεωργίας στο δημόσιο), το συγκρότημα των κτιρίων στο Μαρκόπουλο αποτελεί σήμερα το σκοπευτήριο της Ελληνικής Αστυνομίας. Δημοσιεύματα αναφέρουν πως η διοίκηση της Αστυνομίας έχει αρνηθεί την παραχώρηση έστω και τμήματος της εγκατάστασης στη Σκοπευτική Ομοσπονδία Ελλάδος για προπονητική χρήση. Ο εξωτερικός χώρος έχει ανακαινιστεί με δωρεά του ΙΣΝ.

Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο Μαρκόπουλου: Το Ειδικό Σχέδιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης της περιοχής που εγκρίθηκε το 2002, όριζε τις επιμέρους ζώνες και τα βήματα για την ανάπτυξη ενός ισχυρού προορισμού για αναψυχή και αθλητικού τουρισμού, με τη μετεγκατάσταση εκεί του Ιπποδρόμου. Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως σχεδιαζόταν. Η μετα-ολυμπιακή αξιοποίηση ήταν μερική, την ίδια στιγμή που η Ιπποδρομίες Α.Ε. είδε ασταμάτητη πτώση στα έσοδά της και τελικά ανακοίνωση παύση δραστηριότητας το 2024, οδηγώντας τα δύο ακίνητα σε δημοπρασία.

Νέος Ιππόδρομος (155,8 εκατ. €): Παράλληλα με τη μετεγκατάσταση του Ιπποδρόμου από το Δέλτα Φαλήρου, μέρος του μοναδικού στο είδος του ακινήτου έχει παραχωρηθεί στην Ελληνική Ομοσπονδία Ιππασίας ως προπονητικός και αγωνιστικός χώρος, όπως και εφάμιλλες ενώσεις της χώρας, όπως η Φίλιππος Ένωση της Ελλάδας.
Ολυμπιακό Κέντρο Ιππασίας (57,7 εκατ. €): Με τη μείωση του γενικότερου ενδιαφέροντος για την ιππασία, με τα χρόνια ατόνησε η χρήση του Πάρκου Ιππικού Τριάθλου, ώσπου έπαψε να χρησιμοποιείται για αθλητικούς σκοπούς.

Διεθνές Ραδιοτηλεοπτικού Κέντρο (133,5 εκατ. €): Ανάμεσα στις μη αθλητικές εγκαταστάσεις των Ολυμπιακών Αγώνων, το συγκρότημα του IBC για το οποίο είχε ακουστεί ότι θα φιλοξενούσε μελλοντικά το Μουσείο Ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων και το Παγκόσμιο Μουσείο Κλασικού Αθλητισμού, ήδη από το 2006 παραχωρήθηκε στην εταιρεία Lamda Development Α.Ε. για χρήση ως εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο (το γνωστό Golden Hall).

Κέντρο Γραπτού Τύπου (50,6 εκατ. €): Το συγκρότημα του MPC παραχωρήθηκε πρώτα στο Υπουργείο Υγείας και σήμερα είναι στα χέρια του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ