Τι συμβαίνει με τα ενοίκια στην Αθήνα
Το να βρεις σπίτι στην πρωτεύουσα έχει εξελιχθεί σε Οδύσσεια τα τελευταία χρόνια. Οι τιμές έχουν ανέβει ακόμα και 50% σε κάποιες περιοχές. Ζητήσαμε από τους καθ' ύλην αρμοδίους φορείς και ερευνητές να ρίξουν φως στους λόγους πίσω από το εκρηκτικό τοπίο των μισθώσεων.
- 29 ΜΑΡ 2022
«Ήσασταν τυχεροί, από το πρωί τα τηλέφωνα δεν έχουν σταματήσει να χτυπούν». Αυτές ήταν οι λέξεις που χρησιμοποίησε η νέα μας σπιτονοικοκυρά λίγο αφότου υπογράψαμε τα συμβόλαια. Μετά από 11 χρόνια αφήναμε το Κουκάκι για το Παγκράτι. Βρήκαμε το νέο μας σπίτι σε ένα απόγευμα και το κλείσαμε την ίδια μέρα σχεδόν. Άλλωστε, είναι κοινό μυστικό ότι δεν υπάρχει πια η πολυτέλεια του χρόνου. Τα προς ενοικίαση σπίτια κάνουν φτερά μέσα σε μια-δυο μέρες ή και σε μερικές ώρες σε αρκετές περιπτώσεις. Πώς όμως και γιατί άλλαξε τόσο ξαφνικά και δραματικά το τοπίο στην Αθήνα, η οποία πριν λίγα χρόνια ήταν γεμάτη με πινακίδες «ενοικιάζεται» και «πωλείται»;
«Ας σημειώσουμε αρχικά ότι η αύξηση των τιμών ενοικίων στην Αθήνα (που, σύμφωνα με τις ετήσιες έρευνες τις οποίες δημοσιεύει η κτηματομεσιτική εταιρεία RE/MAX, έχει αγγίξει ακόμα και το 30% σε κεντρικές περιοχές από το 2016 και μετά) αποτελεί άκρως ανησυχητική εξέλιξη σε συνδυασμό με τη δραματική μείωση μισθών και συντάξεων, με την αύξηση της ανεργίας και της υποαπασχόλησης, καθώς επίσης με τα κύματα ανατιμήσεων και την αύξηση του κόστους ζωής που σημειώνονται εδώ και περισσότερα πια από δέκα χρόνια κρίσης» μου αναφέρει ο Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, Διδάκτωρ Πολεοδόμος-Γεωγράφος και ερευνητής σε θέματα κατοικίας και μετανάστευσης.
Ο συγγραφέας πίσω από το βιβλίο Airbnb στην πόλη: ευκαιρία ή απειλή; (εκδ. Πόλις) έχει και άλλα αποθαρρυντικά στοιχεία να δώσει: «Πρόσφατη έρευνα του Πανελλαδικού Κτηματομεσιτικού Δικτύου E-Real Estates αποκαλύπτει ότι περίπου τα ⅔ των κατοικιών που βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας έχουν μίσθωμα πάνω από 600 ευρώ».
Δυστυχώς, τα πράγματα είναι σοβαρά και δε φαίνεται φως του τούνελ. Τα ενοίκια στην Αθήνα έχουν εκτοξευτεί τόσο πολύ ώστε οι περισσότεροι κάτοικοι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν επί της ουσίας. Μάλιστα, αν κάποιος βάλει στην εξίσωση και το νέο κύμα ακρίβειας, το τοπίο γίνεται ασφυκτικό.
Αυξήσεις στα ενοίκια έως και 50%
Στα δύσκολα χρόνια της Ελληνικής Κρίσης, διάφορα ευρωπαϊκά Μέσα που φλέρταραν με τον κίτρινο τύπο συνήθιζαν να ειρωνεύονται τους «γκρινιάρηδες» Έλληνες, οι οποίοι όμως έχουν όλοι από ένα σπίτι στην κατοχή τους. Φυσικά, πρόκειται για εσκεμμένη υπερβολή. Ναι, το ποσοστό Ελλήνων που έχουν την τύχη και τη χαρά της ιδιοκατοίκησης δεν είναι μικρό σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Τώρα πια όμως, η αγορά ενός νέο σπιτιού μοιάζει με απατηλό όνειρο για τα περισσότερα νεαρά ζευγάρια. Κάτι που ήταν συνηθισμένο, έχει μεταμορφωθεί σε μη πιθανή εκδοχή. Έτσι, το νοίκι γίνεται μονόδρομος.
«Από το 2008 οι τιμές των ενοικιάσεων μειώνονταν για αρκετά χρόνια σχεδόν σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Το 2016 ήταν η πρώτη χρονιά που δεν πραγματοποιήθηκε μείωση των ζητούμενων τιμών ενοικιάσεων και από τότε άρχισε μια έντονη αυξητική πορεία που συνεχίζεται μέχρι σήμερα» σημειώνει ο Δημήτρης Μελαχροινός, CEO του γνωστού site Spitogatos. «Η αύξηση αυτή των τιμών πυροδοτήθηκε αρχικά λόγω μειωμένης προσφοράς και αργότερα λόγω αυξημένης ζήτησης. Πιο συγκεκριμένα, το 2016 ήταν η χρονιά της έκρηξης των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων στην Αθήνα, με αποτέλεσμα να μειωθεί το διαθέσιμο stock των διαθέσιμων κατοικιών προς μακροπρόθεσμη ενοικίαση, ιδιαίτερα στις περιοχές με τουριστικό ενδιαφέρον όπως το Κέντρο της Αθήνας και τα Νότια Προάστια».
Δειλά-δειλά η Ελλάδα έβγαινε από τα χρόνια της (βαθειάς) οικονομικής κρίσης και προσπαθούσε να ορθοποδήσει ξανά. Τι συνέβη τότε; «Τα επόμενα χρόνια η αύξηση των τιμών συνεχίστηκε λόγω της αυξημένης ζήτησης, η οποία υπήρξε απόρροια της γενικότερης καλύτερης πορείας της οικονομίας και τελευταία από την ξεκάθαρη τάση κατά την πανδημία για αλλαγή/μετακόμιση σε μεγαλύτερα σπίτια και σε άλλες περιοχές. Οι αναζητήσεις στο Spitogatos δείχνουν ξεκάθαρα την αλλαγή των προτιμήσεων του κόσμου για μεγαλύτερα σπίτια, πιο κοντά στη φύση και πιο μακριά από το κέντρο σε σχέση με παλαιότερα».
Η πανδημία λοιπόν άλλαξε εκ νέου τις ισορροπίες επαναφέροντας αρκετές χιλιάδες ακίνητα από τη βραχυπρόθεσμη (Airbnb) στη μακροπρόθεσμη ενοικίαση. Όπως σημειώνει όμως ο CEO του Spitogatos, τα σπίτια αυτά ήταν καλύτερα, ανακαινισμένα και σε προνομιακά σημεία συνήθως, με αποτέλεσμα να «σπρώξουν» τις τιμές προς τα πάνω. Ποια ήταν τα πρώτα θύματα αυτής της νέας έκρηξης; Οι φοιτητές που αναγκάστηκαν να νοικιάσουν μακριά από τις σχολές τους, να μπουν στη διαδικασία συγκατοίκησης ή να βάλουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη του οικογενειακού budget.
Όλα αυτά, βέβαια, μεταφράζονται και πιο συγκεκριμένα σε νούμερα. «Συγκρίνοντας με το 2016, οι ζητούμενες τιμές των ενοικιάσεων κατοικιών σε περιοχές της Αθήνας είναι αυξημένες κατά 41% στο κέντρο της Αθήνας, 50% στα Βόρεια Προάστια, 48% στα Δυτικά Προάστια, 33% στα Ανατολικά Προάστια και 21% στα Νότια Προάστια – όπου και η μείωση που είχε πραγματοποιηθεί μέχρι το 2016 ήταν μικρότερη σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές της Αθήνας» λέει ο Δημήτρης Μελαχροινός, βάζοντας το ζήτημα στην πραγματική του βάση.
Γιατί αυξάνονται οι τιμές
«Οι λόγοι για τους οποίους (θα συνεχίσουν να) αυξάνονται τα ενοίκια ποικίλουν και συνδέονται τόσο με τη συγκυρία (για παράδειγμα, με την «τουριστικοποίηση» του οικιστικού αποθέματος) όσο και με πιο δομικές αλλαγές (όπως η «χρηματιστικοποίηση» της κατοικίας, η μετατροπή της δηλαδή όλο και περισσότερο σε εμπόρευμα, επενδυτικό προϊόν και όχημα πλουτισμού)» αναφέρει ο ειδικός σε θέματα κατοικίας Δημήτρης Μπαλαμπανίδης, όταν του ζητώ τη δικιά του άποψη επί του θέματος.
Αυτό είναι το γενικό πλαίσιο, τι συμβαίνει όμως στο επίπεδο της απτής πραγματικότητας; «Ειδικά στις κεντρικές περιοχές της Αθήνας, η μειωμένη προσφορά ενοικιαζόμενων κατοικιών, τη στιγμή που η ζήτηση φαίνεται να αυξάνεται, πιέζει τις τιμές των ενοικίων όλο και ψηλότερα. Εξαιτίας της κρίσης, ο κατασκευαστικός τομέας παρέμεινε για χρόνια αδρανής, με αποτέλεσμα να μην προστεθούν νέα ακίνητα στην αγορά. Παράλληλα, εξαιτίας της διάδοσης του Airbnb, ένας μεγάλος αριθμός ακινήτων αποσύρθηκε από τη συμβατική αγορά μακροχρόνιων μισθώσεων. Η ζήτηση όμως για ενοικιαζόμενη κατοικία αυξάνεται σημαντικά (καθώς η πρόσβαση σε ιδιόκτητη στέγη γίνεται όλο και πιο δύσκολη) και ειδικά σε κεντρικές περιοχές (καθώς το κέντρο γίνεται ξανά ελκυστικό)».
Είναι κάπως σαν το σύμπαν να συνωμότησε ενάντια στους ενοικιαστές της Αθήνας, αφού όλες οι συγκυρίες είναι αρνητικές για εκείνους. Τι συμβαίνει όμως με τους ανθρώπους που έχουν τα κλειδιά των σπιτιών στα χέρια τους; «Μικροί και μεγάλοι ιδιοκτήτες επιμένουν να κρατούν τις τιμές μίσθωσης των ακινήτων τους ψηλά, οι πρώτοι για να καλύψουν ζημιές που προκλήθηκαν από την κρίση και για να ανταποκριθούν σε οικονομικές υποχρεώσεις και οι δεύτεροι με την οικονομική άνεση που διαθέτουν για να κερδοσκοπούν. Ως παράγοντα ανοδικής πίεσης στις τιμές ενοικίων, ας συνυπολογίσουμε και το επιθετικό (εγχώριο αλλά και διεθνές) επενδυτικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται τα τελευταία χρόνια στην αγορά ακινήτων».
Όσο για το πώς μας προέκυψε αυτό το τελευταίο; Ο Δημήτρης Μπαλαμπανίδης είναι ξεκάθαρος: «Υποδαυλίζεται από τις διαβεβαιώσεις για έξοδο από την κρίση και αναθέρμανση της real estate αγοράς, τα διαθέσιμα χαρτοφυλάκια μη εξυπηρετούμενων στεγαστικών δανείων και την απελευθέρωση των πλειστηριασμών, τις θεσμικές διευκολύνσεις προς μικρούς έως μεγάλους επενδυτές όπως αυτές που περιλαμβάνει το πρόγραμμα Golden Visa ή τις εξαγγελίες αλλά και την υλοποίηση αστικών αναπλάσεων όπως αυτές στον Φαληρικό Όρμο ή στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού».
Έτσι, όπως σημειώνει ο εξειδικευμένος ερευνητής, είτε de facto είτε τεχνητά, έχουμε μία νέα υψηλή ζήτηση στην αγορά ενοικίων, η οποία θα συνεχίσει να αυξάνει τις τιμές όσο απουσιάζουν συγκροτημένες και αποφασιστικές δημόσιες πολιτικές για την προστασία των ενοικιαστών και τη διασφάλιση προσιτής και αξιοπρεπούς (ενοικιαζόμενης) κατοικίας για όλες και για όλους. Άλλωστε, μέχρι στιγμής κράτος και κυβέρνηση σφυρίζουν αδιάφορα.
Στον αστερισμό του Airbnb
Η πρώτη φορά που κατάλαβα ότι κάτι νέο συμβαίνει στις μισθώσεις ήταν όταν, πριν έξι χρόνια περίπου, βρέθηκα να περιμένω στην ουρά ενός συνοικιακού σούπερ μάρκετ στο Κουκάκι: μπροστά μου υπήρχαν μόνο τουρίστες. Μετά από κάποιους μήνες η πολυκατοικία που έμενα απέκτησε όχι ένα αλλά δύο καταλύματα Airbnb. To debate για το αν το τελευταίο αποτελεί ευχή ή κατάρα συνεχίζεται, με τους ενοικιαστές να το κατηγορούν για μεγάλος μέρος από τα δεινά που βιώνουν.
«Είναι γεγονός πως τα έχει επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό, αν και αυτό χρησιμοποιείται σε πολλές περιοχές ως πρόσχημα» απαντά ο Ανδρέας Χίου, Πρόεδρος του ΠΑ.ΣΥ.ΔΑ (Πανελλήνιου Συλλόγου Διαχειριστών Ακινήτων), στην ερώτηση σχετικά με το πόσο έχει επηρεάσει τις τιμές το AirBnB. «Για να εξηγήσω τι εννοώ: τα διαμερίσματα που χρησιμοποιούνται ως AirBnB (8 έως 12 χιλιάδες καταλύματα στην Αθήνα) αποτελούν λιγότερο από το 2% των σπιτιών της πρωτεύουσας. Έτσι, αν περιοχές με έντονη Airbnb παρουσία (όπως το Κουκάκι όπου το ποσοστά φτάνει στο 8 ή και 9% επί του συνόλου) είναι λογικό να παρουσιάζουν αύξηση στα ενοίκια εξαιτίας της, δε συμβαίνει το ίδιο και σε περιοχές, όπως για παράδειγμα η Ηλιούπολη, όπου η παρουσία είναι μηδενική. Σε αυτήν την περίπτωση, οι ιδιοκτήτες χρησιμοποιούν τη βραχυχρόνια μίσθωση ως εφαλτήριο/ευκαιρία για να ανεβάσουν τις τιμές».
Ακούγεται σχετικά λογικό επιχείρημα, αν και υπάρχει μία τρύπα στη λογική του, αφού υπάρχει και η παράπλευρη ζήτηση – όταν το Κέντρο «μπουκώνει» ο κόσμος πηγαίνει πιο δίπλα. «Ναι, αυτό συμβαίνει ή μάλλον πιο σωστά το βλέπουμε να συμβαίνει. Αυτός όμως δε σημαίνει και ότι θα πρέπει και να συμβαίνει, αφού δεν είναι λογικό» Ο καθένας εκμεταλλεύεται την ευκαιρία δηλαδή, και μέχρι στιγμής το ελληνικό κράτος έχει να επιδείξει μόνο ηχηρή απουσία επί του θέματος.
«Πρέπει να σημειώσουμε όμως ότι δεν είναι όλα τα ακίνητα κατάλληλα για Airbnb» σημειώνει ο Πρόεδρος της ΠΑ.ΣΥ.ΔΑ. «Οι ιδιοκτήτες έδωσαν χρήματα σε καιρό κρίσης για να ανακαινίσουν και να επιπλώσουν τα διαμερίσματά τους. Δεν ήρθαν από μόνα τους τα οφέλη – άσχετα αν τώρα υπάρχουν διαμερίσματα σε πολύ κακή κατάσταση, τα οποία εκμεταλλεύονται διάφοροι εκτοξεύοντας τις τιμές του στη μακροχρόνια μίσθωση».
Αν δε φταίει το Airbnb, τότε ποιος; «Οι μεσίτες» λέει απερίφραστα ο Ανδρέας Χίου. Κατά την άποψή του, τα μεσιτικά γραφεία είναι υπεύθυνα για το ράλι αυξήσεων στα ενοίκια. Πρέπει να πω ότι όταν το 2016 έκανα ένα ρεπορτάζ για το πώς αλλάζει το Σύνταγμα, είχα βρει πολλούς μεσίτες τρομερά πρόθυμους να μιλήσουν επί του θέματος. Τώρα, παρότι απευθύνθηκα σε αρκετά μεσιτικά γραφεία κανένα δε δέχθηκε να σχολιάσει την κατάσταση. Το μόνο που μπόρεσα να έχω ως δήλωση ήταν η αυθόρμητη απάντηση ενός 30χρονου μεσίτη όταν τον ρώτησα για την κατάσταση της αγοράς: «Οι δουλειές πάνε καλά» μου είπε χαμογελώντας.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της ΠΑ.ΣΥ.ΔΑ οι βραχυχρόνιες μισθώσεις αναζωογονούν τις συνοικίες και δίνουν νέα πνοή στις τοπικές αγορές, ευνοώντας τους επαγγελματίες της περιοχής και τους ιδιοκτήτες. «Είναι πιο όμορφες, πιο καθαρές, και προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής» μου είπε. Όταν όμως τον ρώτησα τι γίνεται με όσους απλά ζουν σε αυτές τις συνοικίες μισθώνοντας ακίνητα, η απάντησή που πήρα ήταν αφοπλιστικά ειλικρινής: «Όχι, προφανώς οι μακροχρόνιοι μισθωτές δεν έχουν κανένα όφελος από αυτό».
Μερικές προτάσεις για τα ενοίκια
Δεν χρειάζεται να ψάξεις αναλυτικά σε έρευνες και στοιχεία για να καταλάβεις ότι η κατάσταση με τα ενοίκια στην Αθήνα έχει ξεφύγει. Αρκεί να ρίξεις μία ματιά γύρω σου: αυξήσεις, μετακομίσεις, πωλήσεις ολόκληρων πολυκατοικιών σε Κινέζους επενδυτές και σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και εξώσεις. Πότε χάθηκε τελείως η ισορροπία και με ποια αφορμή;
«Τα ενοίκια έχουν ξεφύγει την τελευταία διετία αλλά ειδικά τον τελευταίο χρόνο η κατάσταση είναι δραματική, μιας και οι αυξήσεις που ζητούνται από τους ιδιοκτήτες είναι πλέον εξωπραγματικές: πολλές φορές υπερβαίνουν το 50% ή και 60% του ενοικίου που πληρωνόταν πριν, ενώ η πλειοψηφία των ενοικιαστών αδυνατεί να ανταπεξέλθει σε αυξήσεις αυτού του ύψους» αναφέρει ο Άγγελος Σκιαδάς, Πρόεδρος του ΠΑ.ΣΥ.Π.Ε (Πανελλήνιος Σύλλογος Προστασίας Ενοικιαστών). «Ο λόγος που ξέφυγαν τα ενοίκια είναι ουσιαστικά ψυχολογικός και όχι πραγματικός, μιας και οι ζητούμενες αυξήσεις δεν ανταποκρίνονται σε καμία περίπτωση στη γενικότερη πορεία της οικονομίας».
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στο πώς, επί της ουσίας, οι ιδιοκτήτες προσπαθούν να καλύψουν τα «σπασμένα» της δεκαετούς ελληνικής κρίσης – αν και κατά την άποψή του, μετά από μία διόρθωση που έγινε τα πρώτα χρόνια της κρίσης, τα πράγματα δεν ήταν τόσο δραματικά για αυτούς. Αντίστοιχα, θεωρεί παράλογο το γεγονός πως νιώθουν «αδικημένοι» από τα μέτρα που πάρθηκαν κατά την περίοδο της πανδημίας, αφού το μεγαλύτερο μέρος της απώλειας καλύφθηκε.
Ποιο όμως είναι εκείνο το στοιχείο που άνοιξε τον ασκό του Αιόλου; «Η παντελής έλλειψη νομοθετικού πλέγματος προστασίας των ενοικιαστών» λέει ορθά-κοφτά ο Πρόεδρος του ΠΑ.ΣΥ.Π.Ε. Σύμφωνα με τον ίδιο, η συντριπτική πλειοψηφία των ιδιοκτητών αρνήθηκε να κάνει παράταση σε υπάρχουσες μισθώσεις τα τελευταία χρόνια. Έτσι, οι ενοικιαστές είτε παρέμειναν σε καθεστώς αορίστου χρόνου, είτε αναγκάστηκαν να φύγουν από τα σπίτια βιαστικά μέσα σε ένα-δύο μήνες, είτε υπέκυψαν σε εκβιαστικές αυξήσεις.
Με λίγα λόγια, οι νόμοι δεν προστατεύουν τους μισθωτές από ξαφνικές και υπέρογκες αυξήσεις σύμφωνα με τον Άγγελο Σκιαδά. Μιλώντας με κάποιους δικηγόρους μου ανέφεραν υποθέσεις που οι ενοικιαστές κατάφεραν να βρουν το δίκιο τους αφού οι αυξήσεις κρίθηκαν καταχρηστικές. Το πλαίσιο όμως δεν είναι ορισμένο με αυστηρότητα, ιδιαίτερα μάλιστα τώρα που οι τιμές έχουν φτάσει τόσο ψηλά, είναι πολύ πιο δύσκολο για τους ενοικιαστές να αποδείξουν ότι πέφτουν -επί της ουσίας- θύματα εκβιασμού.
Το ζήτημα, λοιπόν, είναι τι θα έπρεπε να γίνει για να σταματήσει αυτή η άνοδος στα ενοίκια, μία άνοδος που δε συνδυάζεται με σοβαρή αύξηση στον βασικό μισθό. Ο Πρόεδρος της ΠΑ.ΣΥ.Π.Ε ήταν πολύ συγκεκριμένος στα μέτρα που προτείνει ο φορέας τον οποίο εκπροσωπεί:
- Να παραταθούν όλες οι μισθώσεις (ακόμη και όσες έχουν λήξει και ο μισθωτής βρίσκεται ακόμη στο μίσθιο τουλάχιστον για ένα έτος από την ημερομηνία λήξης της μίσθωσης, αλλά και για όσες έχουν λήξει κατά τη δημοσίευση του νόμου ένα έτος από τη δημοσίευση)
- Να επανέλθει το ανώτατο επιτρεπόμενο μίσθωμα όπως ίσχυσε παλαιότερα σε αντίστοιχες εποχές υπερβολικών αυξήσεων, το οποίο θα προκύπτει από ένα ποσοστό επί της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου και οποιοδήποτε μίσθωμα πάνω από το ανώτατο επιτρεπόμενο μίσθωμα να είναι άκυρο
- Να καθορισθεί ελάχιστη διάρκεια των μισθώσεων κατοικίας 6 έτη από 3 που είναι σήμερα όσον αφορά τη μίσθωση κατοικίας και 12 έτη από 3 που είναι σήμερα όσον αφορά την επαγγελματική στέγη.
Όσο για το γιατί να συμβεί κάτι τέτοιο; «Τα μέτρα αυτά θα μπορούσαν βραχυπρόθεσμα να θέσουν ένα περιορισμό στις ανεξέλεγκτες αυξήσεις των μισθωμάτων, οι οποίες πολύ φοβάμαι ότι μπορούν να οδηγήσουν σε κοινωνική έκρηξη με απρόβλεπτες συνέπειες» σημειώνει με νόημα ο Άγγελος Σκιαδάς. Είναι αλήθεια ότι ο κόσμος πιέζεται σε αφόρητο βαθμό. Ένα δίκτυ προστασίας μοιάζει απαραίτητο και, σίγουρα, το κράτος δεν μπορεί να συνεχίζει να παριστάνει τον Πόντιο Πιλάτο.
Στο ενδιάμεσο, βέβαια, όσοι ενοικιαστές νιώθουν πως θίγονται τα συμφέροντά τους μπορούν πάντα να απευθυνθούν στον ιστότοπο του ΠΑ.ΣΥ.Π.Ε για περισσότερες πληροφορίες ή να μιλήσουν, κάθε απόγευμα στα τηλέφωνα του φορέα, με έναν εξειδικευμένο δικηγόρο για να τους κατευθύνει. Σε κάθε περίπτωση κάτι πρέπει να γίνει: η κατάσταση μυρίζει μπαρούτι, και καλό είναι να μην περιμένουμε μέχρι να σκάσει η φούσκα (και) αυτή τη φορά.
