«Το μετρό στα Εξάρχεια θα μπορούσε να γίνει χωρίς να κοπούν δέντρα»
Επέστρεψε το συνεργείο στο εργοτάξιο της πλατείας Εξαρχείων για την κοπή των δέντρων, αλλά χωρίς τη σχετική άδεια. Την ίδια στιγμή, μέλη του συλλόγου μηχανικών του Δ.Α καταγγέλουν ότι θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί η καταστροφή του πνεύμονα, εφαρμόζοντας απλά άλλη μέθοδο διάνοιξης.
- 7 ΝΟΕ 2023
Τα ξημερώματα της Δευτέρας, βγήκε ξανά από την πυρά η καυτή πατάτα του σταθμού Εξαρχείων.
Έπειτα από έναν ολόκληρο χρόνο παύσης των εργασιών στο επίμαχο και πιο αμφιλεγόμενο στην ιστορία της Αττικό Μετρό (πλέον, Ελληνικό Μετρό) εργοτάξιο, ξεκλείδωσαν οι λαμαρίνες και υπό την προστασία ισχυρών δυνάμεων της αστυνομίας εισήλθε το συνεργείο της αναδόχου εταιρείας, για να προχωρήσει με το κόψιμο των δέντρων. Είναι μια κίνηση χωρίς επιστροφή, για την οποία πολλοί κάτοικοι της περιοχής κρατούσαν την ανάσα τους τις τελευταίες μέρες – από τα τέλη Οκτωβρίου, το ΣτΕ είχε απορρίψει την αίτηση αναστολής εργασιών (τα λεγόμενα περιοριστικά μέτρα), άρα νομικά είχε ανοίξει εκ νέου ο δρόμος για τις πρόδρομες εργασίες.
Αυτή η απόφαση συνεπάγεται, άραγε, ότι το εργοτάξιο στην πλατεία Εξαρχείων είναι καθόλα σύννομο και τυπικό στις απαιτούμενες άδειες;
Όχι, όπως φαίνεται απ’ τα γεγονότα της επεισοδιακής επανεκκίνησης των εργασιών. Όσο περνούσε η ώρα, τόσο μεγάλωνε το διαμαρτυρόμενο πλήθος έξω απ’ το εργοτάξιο και, ενώ τα συνεργεία μέσα από τις λαμαρίνες προχωρούσαν στο κλάδεμα των πρώτων ψηλών δέντρων (στάδιο, το οποίο προηγείται της αφαίρεσης), το βασικό τους αίτημα παρέμενε ανεξήγητα αναπάντητο: οι δυνάμεις περιφρούρησης αρνούνταν να παρουσιάσουν τον υπεύθυνο εργοταξίου, όπως και τις σχετικές άδειες για τις εργασίες που υλοποιούνται.
Ποια άδεια δεν έχει το εργοτάξιο
«Από το άρθρο 29 του νόμου 4495/2017 και συγκεκριμένα την παράγραφο 2 ζ’ ορίζεται ότι για την κοπή δέντρων σε κοινόχρηστο χώρο απαιτείται άδεια μικρής κλίμακας από την πολεοδομία, η οποία εκδίδεται εφόσον έχει συνταχθεί έκθεση γεωπόνου και έχει χορηγηθεί έγκριση για αυτήν από την υπηρεσία πρασίνου του οικείου δήμου, στην προκειμένη περίπτωση του δήμου Αθηναίων», διευκρινίζει ο δικηγόρος Γιάννης Κιάτος, που έχει αναλάβει την υπόθεση προσφυγής των κατοίκων από πέρσι.
Πρόκειται για ένα τυπικό αλλά απαραίτητο στάδιο, το οποίο «μπορεί να εκδοθεί ανά πάσα στιγμή», αλλά η απουσία του μαρτυρά –για ακόμη μια φορά– την προχειρότητα με την οποία εφαρμόζεται ένα τόσο κομβικό κατασκευαστικό έργο.
«Έχει περάσει ένας χρόνος από την παύση των εργασιών και αποδεικνύεται ότι δεν έχουν φροντίσει ούτε για τα τυπικά προαπαιτούμενα».
Στην αυθαίρετη κοπή των δέντρων απάντησαν με μηνύσεις στο Α.Τ. Εξαρχείων οι δημοτικοί σύμβουλοι του Δ. Αθηναίων Νάσος Ηλιόπουλος και Πέτρος Κωνσταντίνου, με την Εισαγγελία Πρωτοδικών να ζητά προσωρινή διακοπή του έργου «μέχρι να διευκρινιστούν οι συνθήκες μέσα στις οποίες γίνονται οι εργασίες κοπής», αλλά χωρίς να έχει η πρόταση αυτή δεσμευτικό χαρακτήρα. Τελικά, το συνεργείο αποχώρησε το μεσημέρι εν μέσω αποδοκιμασιών και το πρωί της επομένης επέστρεψε στο πεδίο για να συνεχίσει τις εργασίες ελλείψει άδειας. Στις διαμαρτυρίες, η αστυνομία απάντησε με προσαγωγές.
Το πλάνο για τον συγκεκριμένο σταθμό της γραμμής 4 του Μετρό, όπως καταγράφεται στη μελέτη εφαρμογής, προβλέπει τη μέθοδο ανοικτού ορύγματος (Cut & Cover): Να εκσκαφεί δηλαδή μια μεγάλη τάφρος, πράγμα το οποίο απαιτεί φυσικά την πρότερη αφαίρεση των δέντρων. Ωστόσο, σε αντίθεση με τη γενική εντύπωση που έχει επικρατήσει, αυτό από τεχνικής άποψης δεν ήταν μονόδρομος.
Πώς θα μπορούσαν να σωθούν τα δέντρα
«Στην πλατεία Εξαρχείων θα μπορούσε να γίνει κάλλιστα το όρυγμα, χωρίς να επηρεαστούν τα περισσότερα δέντρα», δηλώνει στο OneMan η Ελευθερία Αλεξανδρή, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του συλλόγου μηχανικών του Δ.Α. Η πολιτικός μηχανικός του ΕΜΠ οδηγήθηκε σε αυτό το συμπέρασμα παρατηρώντας τις μακέτες των επιμέρους σταθμών της νέας γραμμής, και συγκεκριμένα εκείνες για τον σταθμό του Ζωγράφου, ο οποίος χωροθετείται επί της πλατείας Αλεξανδρή στη λεωφόρο Στρ. Αλεξάνδρου Παπάγου:
«Βλέπουμε ότι τα τετραγωνικά μέτρα εκείνης της πλατείας είναι λιγότερα από εκείνα της πλατείας Εξαρχείων, και επειδή βρίσκεται σύριζα με τις διπλανές πολυκατοικίες θα εφαρμοστεί η τεχνική της βαθιάς εκσκαφής με αντιστήριξη: επειδή δηλαδή δεν υπάρχει αρκετή διαθέσιμη επιφάνεια για ανοικτό όρυγμα, θα τοποθετηθούν πλευρικά τοιχία (περίπου 20-30 εκ. πάχους, ανάλογα με τη στατική μελέτη που θα εκπονηθεί) για να μην υποχωρήσει το έδαφος». Η ίδια μέθοδος θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην πλατεία Εξαρχείων, για να περιοριστεί η έκταση του σκάμματος στο κέντρο, και άρα να μην αναγκαστούν σε μεταφύτευση τα περισσότερα από τα δέντρα της πλατείας που βρίσκονται περιμετρικά.
«Κατασκευαστικά, δεν είναι κάτι δύσκολο, η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται και σε βαθιές εκσκαφές για την οικοδόμηση πολυκατοικιών τα τελευταία χρόνια, όταν απαιτούνται τρία ή τέσσερα υπόγεια επίπεδα και υπάρχει κίνδυνος για τα όμορα κτίρια», διευκρινίζει η Ελευθερία Αλεξανδρή.«Βέβαια, όπως είναι λογικό, αυξάνεται το κόστος του έργου. Η μέθοδος ανοικτού ορύγματος είναι η πιο οικονομική λύση, γι’ αυτό εφαρμόζεται στις περισσότερες περιπτώσεις διάνοιξης, εκτός αν υπάρξει λόγος για το αντίθετο».
Η διάσωση του φυσικού πνεύμονα στην επιβαρυμένη από την έλλειψη πρασίνου περιοχή των Εξαρχείων δεν αποτέλεσε επαρκή λόγο, όπως φάνηκε. «Στα τεχνικά έργα γίνονται συχνά αλλαγές κατά την πορεία εφαρμογής τους, ειδικά όταν είναι τόσο σύνθετα όσο η υπόγεια κατασκευή του μετρό», παραθέτει η ίδια.
Γιατί, λοιπόν, μετά τις σφοδρές αντιδράσεις που εκδηλώνονται με πορείες και νομικές ενέργειες από πλευράς κατοίκων το τελευταίο χρόνο, με κύριο αίτημα να μην καταστραφεί η μόνη ζωντανή πλατεία των Εξαρχείων, ποτέ δεν εξετάστηκε η εναλλακτική της υπόγειας διάνοιξης, όπως στου Ζωγράφου;
Ανατρέχοντας σε εγχειρίδια διάνοιξης σηράγγων, εντοπίσαμε και άλλες παραλλαγές κατασκευαστικών μεθόδων, όπως το Cover & Cut το οποίο –επίσης– προσφέρει το πλεονέκτημα του μειωμένου χώρου εργοταξιακής κατάληψης. «Δεδομένου ότι τον τελευταίο χρόνο είχαν παγώσει οι εργασίες, είναι απορίας άξιο γιατί κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να εξετάσει εναλλακτικές λύσεις κατασκευαστικών μεθόδων για την πλατεία Εξαρχείων; Θα μπορούσε τουλάχιστον να εξεταστεί κάτι αντίστοιχο με τη μέθοδο στου Ζωγράφου για να σωθούν τα δέντρα».
Πού θα πάνε τα δέντρα της πλατείας Εξαρχείων
Διόλου αμελητέο δεν είναι το οικοσύστημα της πλατείας Εξαρχείων, για το οποίο διαδηλώνουν οι κάτοικοι: στο σύνολο, πρόκειται για 70+ δέντρα, από τα οποία τα περισσότερα ξεπερνούν τα 3 μέτρα ύψους και τα παλαιότερα αγγίζουν τα 10 μέτρα, όπως καταγράφεται στη σχετική αναφορά με την υφιστάμενη βλάστηση από πλευράς ΕΡΕΤΒΟ, εταιρείας που έχει αναλάβει τις πρόδρομες εργασίες στα εργοτάξια της νέας γραμμής. Πρόκειται δηλαδή για δέντρα με αρκετές δεκαετίες ζωής και βαθύ ριζικό σύστημα, πράγμα το οποίο καθιστά επίφοβη τη διαδικασία της μεταφύτευσης.
Μετά τις αντιδράσεις κατά την επανεκκίνηση των διαδικασιών, η Ελληνικό Μετρό δημοσίευσε στην εξής ενημέρωση: «[τώρα] κλαδεύεται το 90% των δέντρων με σκοπό να μεταφυτευτούν προσωρινά από την εταιρεία Ανάπλασης ΑΕ σε φυτώριο του δήμου της Αθήνας. Τα δέντρα αυτά αφού δεχτούν την κατάλληλη φροντίδα θα μεταφυτευτούν σε χώρους πρασίνου κοντά στην πλατεία Εξαρχείων».
Να επισημάνουμε, επίσης, ότι η Ελληνικό Μετρό έχει δεσμευτεί κατά την ολοκλήρωση του έργου να αποδώσει τον τετραπλάσιο αριθμό φυτεμένων δέντρων από εκείνον που θα αφαιρέσει για τις κατασκευαστικές εργασίες μέσα στα όρια του Δήμου Αθηναίων.
Η δέσμευση αυτή έχει καθοριστεί από το Μνημόνιο Συνεργασίας που υπεγράφη τον Ιανουάριο του 2022. Συγκεκριμένα, τα δέντρα αυτά θα ήταν αδύνατο να επιστρέψουν στην ίδια θέση (δεδομένου ότι το διαθέσιμο βάθος του εδάφους θα μειωθεί με τον σταθμό κάτω από την πλατεία). Αλλά, παραμένει επίσης αδιευκρίνιστο το πού ακριβώς θα τοποθετηθούν και εάν η τελική τους θέση θα λειτουργεί αντισταθμιστικά για την περιοχή των Εξαρχείων ή όχι.
Αυτός ήταν και ένας από τους βασικούς λόγους που είχαν προσφύγει κάτοικοι ενώπιον του ΣτΕ το φθινόπωρο του 2022. «Το πρόβλημα που θίγουμε πρωτίστως είναι ότι ξεκινά η περιβαλλοντική καταστροφή του σημείου, χωρίς να έχουν ληφθεί μέτρα για την αποκατάστασή της βλάβης στην περιοχή», όπως είχε εξηγήσει τότε στο μεγάλο ρεπορτάζ του OneMan ο δικηγόρος Γιάννης Κιάτος.
Μέχρι σήμερα, δεν έχει υπάρξει περαιτέρω διευκρίνιση.
