Το Ταφικό έθιμο των Ποντίων στα Σούρμενα

Πάνω από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης, στην καρδιά του Ελληνικού, απλώνεται μια γειτονιά που χτίστηκε πάνω στα θεμέλια της προσφυγιάς και της νοσταλγίας. Τα Σούρμενα, ονοματοδοτημένα από την ομώνυμη παραθαλάσσια πόλη του Πόντου κοντά στην Τραπεζούντα, έγιναν το νέο σπίτι των Ποντίων που ξεριζώθηκαν από τις πατρίδες τους και ήρθαν στην Ελλάδα με μια βαλίτσα αναμνήσεις και πίστη.

Σήμερα, 101 χρόνια μετά τον πρώτο εποικισμό της περιοχής, υπάρχει έντονο το στοιχείο του ποντιακού ελληνισμού. Η Ένωση Ποντίων Σουρμένων, που ιδρύθηκε το 1924, διατηρεί ήθη και παραδόσεις.

Στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ποντιακό Μουσείο φιλοξενείται επίσης μια μεγάλη συλλογή από αντικείμενα, έγγραφα και φωτογραφικό υλικό μέσω της οποίας παρουσιάζονται διάφορες πτυχές της ζωής αλλά και της ιστορικής πορείας των Ποντίων από τα τέλη του 19ου αιώνα έως σήμερα.

Στρώνουν λευκά τραπεζομάντηλα, πάνω στα οποία τοποθετούν κόκκινα αυγά, τσουρέκια, μεζέδες και ούζο. Περιμένουν τον ιερέα να τελέσει το τρισάγιο, όχι με πένθος, αλλά με ευλάβεια και γλυκιά ανάμνηση.

Ένα από τα πιο ιδιαίτερα και συγκινητικά έθιμα που έφεραν μαζί τους από τον ιστορικό Πόντο έχει την τιμητική του στην πασχαλινή περίοδο που διανύουμε. Πρόκειται για το Ταφικό Έθιμο, το οποίο εκεί γιορταζόταν τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, φανερώνοντας την πίστη του ποντιακού λαού στη χριστιανική αντίληψη για την ανάσταση των νεκρών και τον σεβασμό και την τιμή προς εκείνους, αφού τους αφιέρωναν τη δεύτερη μέρα της γιορτής.

Πλέον, το έθιμο αναβιώνει με συγκίνηση κάθε χρόνο ανήμερα της Κυριακής του Θωμά. Στα Σούρμενα, οι Πόντιοι και οι απόγονοί τους τιμούν τους προγόνους τους, ενώνονται με τις ρίζες τους και «ζωντανεύουν» έστω για λίγο, τον κόσμο που χάθηκε.

Η ημέρα ξεκινά με τη Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Από εκεί, ιερείς και πιστοί κινούνται προς το κοιμητήριο των Σουρμένων. Κάθε οικογένεια πηγαίνει στον τάφο των δικών της.

Στα Σούρμενα, οι Πόντιοι και οι απόγονοί τους τιμούν τους προγόνους τους, ενώνονται με τις ρίζες τους και «ζωντανεύουν» έστω για λίγο, τον κόσμο που χάθηκε.

Αρχικά τελείται κοινό μνημόσυνο στην εκκλησία του κοιμητηρίου για όλους τους Ποντίους που έφυγαν από τη ζωή. Στη συνέχεια, ο κάθε τάφος τιμάται ξεχωριστά. Οι συγγενείς αφηγούνται ιστορίες, θυμούνται τις αρετές και τη ζεστασιά των αγαπημένων τους, δίνοντας φωνή στους νεκρούς, σαν να ήταν ακόμα παρόντες. Πίνουν, τρώνε, τιμούν τη ζωή και τη μνήμη των αγαπημένων τους.

Η μέρα αυτή δεν είναι μέρα θλίψης – είναι μέρα ανάστασης.

Η μέρα αυτή δεν είναι μέρα θλίψης – είναι μέρα ανάστασης. Η ελπίδα, που ο ποντιακός λαός κράτησε βαθιά ριζωμένη στις διώξεις, στα καράβια, στους καταυλισμούς, αναβλύζει μέσα από αυτό το έθιμο. Η ζωή και ο θάνατος συμβαδίζουν, όπως πάντα στη λαϊκή παράδοση.

Στο τέλος, όλοι μαζί μοιράζονται τα κόκκινα αυγά και τα τσουρέκια, ενώ το «Χριστός Ανέστη» αντηχεί στο κοιμητήριο, σαν να ενώνει τις φωνές των ζωντανών με εκείνες των περασμένων γενιών.

ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ