14 μικρές αναγνωστικές συμβουλές προς εκδοτικούς

Αν διαβάζετε αυτό το κείμενο, τότε οι πιθανότητες είναι πως αγαπάτε το διάβασμα. Σας αρέσουν τα βιβλία, μάλλον παρακολουθείτε τι νέο κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία, στα οποία πιθανά να κάνετε συχνά βόλτες για τα επόμενα βιβλιοψώνια σας και τα επόμενα βιβλιοδώρα σας.

Ίσως συμμετέχετε σε κάποια λέσχη ανάγνωσης και σχεδόν σίγουρα συζητάτε συχνά για βιβλία, είτε με φίλους είτε διαδικτυακά. Τουλάχιστον 1 στους 2 από εσάς έχετε Goodreads ή/και φωτογραφίζετε κάποιες φορές τα βιβλία σας για το Instagram. Ανήκετε στη βιβλιοφιλική κοινότητα, με την ευρεία έννοια, της Ελλάδας.

Ως αναγνώστες, ίσως έχετε σκεφτεί κάποιες φορές να μιλήσετε στους εκδοτικούς της χώρας μας. Ίσως έχετε κάποια παράπονα, κάποιες παρατηρήσεις να τους κάνετε. Μπορεί να θέλετε να κάνετε κάποιες προτάσεις ως βιβλιόφιλοι και άμεσοι πελάτες των προϊόντων τους.

Σας καταλαβαίνω. Το ίδιο θέλω κι εγώ. Και αυτό σκοπεύω να κάνω εδώ. Παρακάτω θα δώσω 14 μικρές αναγνωστικές συμβουλές προς τους εκδοτικούς. Μερικά tips που μπορεί να μοιάζουν αυτονόητα και προφανή, αλλά ίσως και να μην είναι τελικά, με σκοπό να αναπτύξουν την επικοινωνία τους με τους αναγνώστες και να προσφέρουν καλύτερα βιβλία σε εμάς. Για πάμε να τα δούμε και να τα πούμε όλα.

1. Φτιάξτε το site σας. Ένα website είναι η ταυτότητά σας, ο πιο εύκολος και άμεσος τρόπος να μάθει κανείς για τα βιβλία σας. Είναι το ανοιχτό σας γραφείο προς τους πελάτες σας, τους αναγνώστες, αλλά και η ανοιχτή βιβλιοθήκη σας σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το site σας θα πρέπει να έχει αισθητική και χρηστικότητα που ταιριάζει στο 2019. Όχι στο 2009 ή το 1999. Θα πρέπει να χαίρομαι όταν μπαίνω, όχι να θέλω να ξεριζώσω τα ματάκια μου. Κάτι που συμβαίνει συχνά, έχω να σας πω. Θα πρέπει να είναι σύγχρονο, responsive και ενημερωμένο με κάθε τίτλο σας που κυκλοφορεί ή θα κυκλοφορήσει.

Ναι, ακόμα κι αν δε γνωρίζετε την ακριβή ημερομηνία της έκδοσης ή ακόμη και τον τίτλο ενός έργου, θα ήταν καλό να έχετε μια σελίδα με τα Υπό Έκδοση βιβλία σας. Οι αναγνώστες πολλές φορές δε χρειάζονται σε πρώτη φάση κάτι περισσότερο από το να γνωρίζουν πως το επόμενο βιβλίο του αγαπημένου τους συγγραφέα ετοιμάζεται, κι ας μη γνωρίζουν το πότε θα το έχουν στα χέρια τους ή ποια θα είναι η πλοκή του.

Ή σκεφτείτε πως είναι σίγουρα συναρπαστικό και χρήσιμο να μαθαίνεις πως ένα βιβλίο ξένου συγγραφέα που πολύ θέλεις να διαβάσεις, που άκουσες από φίλους σου που το διάβασαν στα αγγλικά ή που είδες στο bookstagram, ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει μέσα στο επόμενο διάστημα και στην Ελλάδα. Αν γνωρίζεις πως θα βγει κι εδώ, δεν υπάρχει λόγος να το αγοράσεις τώρα στα αγγλικά, θα περιμένεις λιγάκι, σωστά;

Δύο από τα καλύτερα βιβλία που διάβασα τα τελευταία 2 χρόνια έμαθα πως θα μεταφραστούν αφού τα είχα ξεκινήσει. Αν η πληροφορία υπήρχε εκεί έξω, ίσως να μην το έκανα. Το word of mouth είναι ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία για την εμπορική επιτυχία ενός βιβλίου σε μια μικρή αγορά όπως η ελληνική. Ξεκινήστε λοιπόν από νωρίς, από την ημέρα που αγοράζετε τα δικαιώματα ενός έργου ακόμα, αν αυτό είναι δυνατό.

Οι αναγνώστες θα επιστρέφουν συχνά στο site σας για να βλέπουν τα επόμενα σχέδιά σας, θα δημιουργήσετε προσμονή για τους επόμενους τίτλους σας και ταυτόχρονα θα αυξήσετε την κίνησή του site. Είναι πραγματικά μια win-win κατάσταση.

Αν δεν έχετε site, φτιάξτε. Αν δεν έχετε την οικονομική δυνατότητα να φτιάξετε site, φτιάξτε ένα blog. Υπάρχουν πληροφορίες που χάνονται με ένα ποστ στα social networks και φτάνουν μόνο σε ένα κομμάτι των αναγνωστών σας με ένα δελτίο τύπου.

2. Στο site σας θα πρέπει απαραίτητα να υπάρχει το εξώφυλλο του βιβλίου σας σε hi-def ανάλυση. Όχι μια τυχαία φωτογραφία που βγάλατε εσείς το βιβλίο δίπλα στον καφέ σας, ούτε ένα πλαγιαστό mock-up (το βλέπω συχνά αυτό, γιατί, ΓΙΑΤΙ), ούτε ένα μικροσκοπικό εξώφυλλο 160×240, όπως για παράδειγμα αυτά της Biblionet. Το εξώφυλλο είναι η πρώτη εικόνα του βιβλίου σας και οτιδήποτε γράφεται για αυτό (όπως για παράδειγμα το Βιβλιοφαγικό mashup στο PopCode) χρειάζεται το εξώφυλλό του σε καλή ανάλυση. Δε θα βγάζω εγώ τα μάτια μου κάθε εβδομάδα, κύριοι.

Το να συμπεριλαμβάνετε τα εξώφυλλα μαζί με το δελτίο τύπου ή το post σας στα social media είναι μια λύση μεν, αλλά είναι μια λύση που δε βοηθά ιδιαίτερα τον κειμενογράφο ή τον αναγνώστη να βρει αυτό που χρειάζεται γρήγορα και εύκολα.

3. Φτιάξτε τα social media σας. Είπαμε, είμαστε στο 2019. Ναι, το ξέρω, είναι κουραστικά όλα αυτά. Αλλά τι να γίνει, tough luck, η άμεση επικοινωνία με τους αναγνώστες σας είναι απολύτως βασική. Χρειάζεστε τουλάχιστον μια σελίδα στο Facebook και ένα λογαριασμό στο Instagram. Το με ποια social networks θα ασχοληθείτε από κει και πέρα είναι θέμα χρόνο, ικανότητας και φαντασίας, αλλά αυτά εδώ είναι τα πιο χρήσιμα για όλους.

Προσέξτε, όχι προφίλ στο Facebook. Προφίλ φτιάχνουν τα άτομα, εσείς δεν είστε άτομα, είστε εταιρείες. Οι εταιρείες φτιάχνουν σελίδες. Αποφύγετε τις τυχαίες φωτογραφίες που βρήκατε στο ίντερνετ, μη γεμίσετε το timeline σας με γνωμικά και αράδες από τα βιβλία σας, μιλήστε ουσιαστικά για το περιεχόμενό τους, παρουσιάστε τα και αναδείξτε τα, μιλήστε για τα παρασκήνια ενός εκδοτικού, προωθήστε τις εκδηλώσεις σας, ξεχωρίστε με δημιουργικό τρόπο από τους υπόλοιπους. Αν είστε βαρετοί και μιλάτε με ακαδημαϊκό, άχρωμο τρόπο για τη λογοτεχνία, το πιθανότερο είναι πως δε θα ενδιαφέρετε ένα μεγάλο κομμάτι αναγνωστών.

Στο Instagram χρησιμοποιείστε όσο λιγότερα γραφικά και έτοιμες φωτογραφίες μπορείτε. Φωτογραφίστε τα βιβλία σας και επικοινωνήστε με τους υπόλοιπους bookstagrammers. Εδώ ένα σκέτο εξώφυλλο δε λέει τίποτα, μιας και το Instagram δημιουργεί με διαφορετική λογική από το Facebook. Κάντε regrams τα βιβλία σας που φωτογραφίζουν οι αναγνώστες αλλά με μέτρο, επιλέξτε αυτές τις φωτογραφίες που πραγματικά σας αρέσουν και τονώστε έτσι με τον τρόπο σας τη δημιουργικότητα σε ένα μέσο που μοιάζει κάθε μέρα και περισσότερο ομοιόμορφο.

Μη φοβάστε να χρησιμοποιήσετε νέα εργαλεία και να ακολουθήσετε τις συζητήσεις των ίδιων των πελατών σας στα social networks. Κάθε μέσο έχει το δικό του netiquette. Αυτό που λειτουργεί καλά στο ένα, είναι πιθανό να δημιουργήσει αρνητική εντύπωση στο άλλο. Εάν δεν είστε καλοί σε αυτό το κομμάτι ή αν δεν προλαβαίνετε να ασχοληθείτε και με αυτό το κομμάτι, συνεργαστείτε με έναν άνθρωπο που κατανοεί τη λογική των online κοινοτήτων, γνωρίζει πως να αλλάξει την εικόνα του εκδοτικού σας και έχει στόχο να φέρει τα βιβλία σας στα χέρια όσο περισσότερων ανθρώπων γίνεται.

4. Παρακολουθείστε τι συμβαίνει στη βιβλιοφιλική κοινότητα. Ποιες είναι οι συζητήσεις γύρω από τα βιβλία. Τι λένε οι αναγνώστες για τις τιμές, τα ebooks, τα εξώφυλλα, τι λένε για εσάς και τους άλλους εκδοτικούς. Τι διαβάζουν, που συναντιούνται, τι απορρίπτουν, τι τους ενδιαφέρει. Τι ήταν αυτό που τους έκανε να επιλέξουν το ένα βιβλίο από το άλλο; Μήπως αυτό εξαρτάται και από τον τρόπο που εσείς το στήσατε, δημιουργήσατε ή προωθήσατε;

Είναι προφανές βέβαια αυτό και υπάρχουν αρκετοί εκδοτικοί και στη χώρα μας που χρησιμοποιούν το ίντερνετ για να πάρουν το feedback που χρειάζονται από τους πελάτες τους. Υπάρχουν όμως και άλλοι που απομονώνονται, λόγω έλλειψης χρόνου ή γνώσης του για το πώς μπορούν να αντλήσουν απαντήσεις στα παραπάνω.

5. Σχεδιάστε καλύτερα εξώφυλλα. Σίγουρα, δεν έχουν όλοι την ίδια δυνατότητα να πληρώσουν έναν σχεδιαστή για να αλλάξει το ύφος των εξωφύλλων τους. Ούτε φυσικά να πετύχει έναν Χρήστο Κούρτογλου που θα αλλάξει το τι περιμένουμε από το επίπεδό τους στα βιβλία της χώρας μας.

Είναι όμως εξαιρετικά σημαντικό. Σε μια εποχή που μιλάμε με όρους όπως “ινσταγκραμίσιμο”, τα αντιαισθητικά εξώφυλλα κι εκείνα που συγκρίνοντάς τα με εκείνα του εξωτερικού υπολείπονται κατά πολύ (και ακόμη περισσότερο τα εξώφυλλα που μοιάζουν απολύτως άσχετα με το περιεχόμενό τους) δεν έχουν θέση.

Ευτυχώς δε βρισκόμαστε μια δεκαπενταετία πριν, όταν σχεδόν η πλειοψηφία των εξωφύλλων χρησιμοποιούσε πίνακες ζωγραφικής και τυχαίες φωτογραφίες (συνήθως γυναικών), αλλά έχουμε ακόμη να κάνουμε αρκετό δρόμο μέχρι να μιλάμε για ωραίες δημιουργίες σε όλο το φάσμα της ελληνικής βιβλιοπαραγωγής.

6. Δουλέψτε λιγάκι τις περιλήψεις των βιβλίων που τυπώνετε στο οπισθόφυλλο και στέλνετε ως δελτίο τύπου. Περιγραφή μυθιστορήματος που περιέχει απλά ένα μικρό απόσπασμα διαλόγου από το βιβλίο χωρίς να λέει απολύτως τίποτα για το τι αυτό αφορά, δεν είναι κάτι που θα τραβήξει τον αναγνώστη. Δε θα αγοράσουμε το βιβλίο επειδή σας συμπαθούμε, θα αγοράσουμε το βιβλίο επειδή μας ενδιαφέρει. Ένα τυχαίο απόσπασμα δεν είναι περίληψη.

Και μιας και λέμε για περιγραφές βιβλίων, μέσα στο 2018 κυκλοφόρησε βιβλίο που στην περιγραφή της καταχώρησής του στη Biblionet γράφει αυτό:

“Αμήχανος, αποσπασματικός ανεπιβεβαίωτος ακόμη ο συγγραφέας, προσπαθεί να σφυρηλατήσει το δικό του πρόσωπο και να αρθρώσει το δικό του λόγο μέσα στην αγωνία και την πολυσημία του καιρού του. Τί θα κυοφορηθεί από την προσπάθεια του, τί θα απολεσθεί, τι θα κερδηθεί από την αφομοίωση της παρούσας αδιέξοδης στάσης τους, Άδηλο.”

Όχι, παιδιά. Όχι. Μην το κάνετε αυτό στους αναγνώστες, λυπηθείτε μας.

7. Αποφύγετε τις εκτεταμένες και πολλές φορές άχρηστες σημειώσεις στο τέλος ενός λογοτεχνικού αναγνώσματος, που αναγκάζουν σε μόνιμο μπρος πίσω τον αναγνώστη. Αυτά τα πράγματα δεν είναι μαγκιά, είναι αυτοταπείνωση.

Ακόμη θυμάμαι πως γύρισα τις 700+ σελίδες του ‘Confiteor’ για να διαβάσω τη σημείωση “Η πρόθεση de δηλώνει την καταγωγή”, τόσο εκνευριστικό. Επίσης ελαφρώς πατροναριστικό και υπεροπτικό.

8. Να περνάτε μόνοι σας τα βιβλία σας στο Goodreads. Και να το κάνετε σωστά, με link προς το site σας, με τον τίτλο όχι με κεφαλαία γράμματα, με νέα καταχώρηση στο ήδη υπάρχον, ορίτζιναλ βιβλίο αν μιλάμε για κάποιο μεταφρασμένο, με ISBN, με όλα τα στοιχεία σωστά. Αν δε γνωρίζετε πώς να το κάνετε, μιλήστε με κάποιον Έλληνα librarian του Goodreads για να σας κατευθύνει. Είμαστε πολλοί και θα χαρούμε να σας βοηθήσουμε 1 φορά, παρά να τρέχουμε συνεχώς από πίσω σας να διορθώνουμε τα λάθη σας.

Γενικότερα, είναι οκ να έχετε λογαριασμό ως εκδοτικός στο Goodreads, αλλά το να βάζετε εκεί 5* στα βιβλία που εκδίδετε είναι σα να κάνετε like στα ποστ σας στο Facebook. Είναι λιγάκι desperate, μην το κάνετε, να χαρείτε τα όμορφα βιβλιαράκια σας.

9. Θυμηθείτε πως βιβλία βγαίνουν και εκτός Ευρώπης και Αμερικής. Στην Ασία ας πούμε βγάζουν βιβλία. Μεγάλη η Ασία ε; Πολλά βιβλία. Και στην Αφρική βγάζουν βιβλία. Και στη Βόρεια, και στη Νότια και στην Κεντρική. Το λέω, σε περίπτωση που δεν το ξέρατε. Τα βιβλία δεν εξαντλούνται στη Γαλλία ας πούμε, λέω εγώ τυχαία τώρα.

Και μην ακούσω “μα να, εμείς θέλουμε, αλλά οι αναγνώστες δεν τα προτιμούν”. Οι αναγνώστες ψάχνουν τώρα, περισσότερο από ποτέ, διαφορετικά αναγνώσματα. Θέλουν περισσότερες γυναίκες συγγραφείς, περισσότερους μη λευκούς δημιουργούς, ιστορίες από κάθε γωνιά του πλανήτη. Αν τους καλέσετε σε αυτά τα ταξίδια, θα έρθουν.

10. Όταν εκδίδετε ή επανεκδίδετε βιβλία που έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση ή τον κινηματογράφο, μην αλλάζετε το εξώφυλλο για να βάλετε ένα με την αφίσα της ταινίας ή σειράς. Απλά βγάλτε ένα κάλυμμα που θα έχει την αφίσα και βάλτε το πάνω στο κανονικό βιβλίο. Και εμείς δεν αηδιάζουμε με την αφίσα-για-εξώφυλλο γιατί μπορούμε απλά να αφαιρέσουμε το κάλυμμα αν δε μας αρέσει και εσείς προωθείτε το βιβλίο όπως θέλετε συνδέοντάς το με τη μεταφορά του.

11. Πληρώνετε τους δημιουργούς, είτε πρόκειται για Έλληνες συγγραφείς, μεταφραστές, graphic designers, ό,τι. Το ίδιο ισχύει και για τα δικαιώματα μεταφρασμένων βιβλίων. Η Ελλάδα είναι μικρή, όλοι όσοι ασχολούνται με το χώρο γνωρίζουν αυτά που κάνετε.

12. Υποστηρίξτε έμπρακτα τις προσπάθειες τρίτων που έχουν επίκεντρο το βιβλίο, ειδικά όταν αυτές εκκινούν και βασίζονται σε εθελοντικές προσπάθειες. Στηρίξτε τις startups που ασχολούνται με τον κόσμο της λογοτεχνίας, στηρίξτε εκδηλώσεις που αφορούν την ανάγνωση, στηρίξτε τις online και τις real-life ανεξάρτητες βιβλιοφιλικές κοινότητες.

Βοηθήστε να δημιουργηθούν βιβλιοφιλικές ομάδες και λέσχες ανάγνωσης, να συναντηθεί ο κόσμος που αγαπά τα βιβλία και να συζητήσει για αυτά. Συμβάλετε με τον τρόπο σας στο να αναπτυχθεί μια υγιής κουλτούρα γύρω από την ανάγνωση. Αυτό θα βοηθήσει στην τόνωση της συζήτησης γύρω από τα βιβλία, στην αύξηση των αναγνωστών και στην αύξηση των πωλήσεών σας.

13. Μην υιοθετείτε λογικές και πρακτικές αναγνωστικού ελιτισμού. Το διάβασμα, αντίθετα με τη δημοφιλή ρητορική μερίδας της βιβλιοφιλικής κοινότητας στην Ελλάδα, δεν είναι για λίγους. Τα βιβλία δε χωρίζονται σε ποιοτικά και για τα σκουπίδια. Δεν υπάρχουν αξιόλογα είδη και λιγότερο αξιόλογα. Δεν υπάρχουν σοβαροί αναγνώστες και ασόβαροι. Δεν υπάρχουν “αναγνώσματα παραλίας” και, δεν ξέρω, αναγνώσματα χιονισμένης βουνοπλαγιάς υποθέτω;

Ο ρόλος σας δε θα έπρεπε να είναι απλά το να μη χρησιμοποιείτε αυτά τα σχήματα στην επικοινωνία σας με τους αναγνώστες, αλλά και να τοποθετείστε απέναντι σε όσους τα χρησιμοποιούν. Τα βιβλία είναι για όλους και η ανάγνωση δε θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται με όρους “σωστού” και “λάθους”.

14. Μην πείτε ξανά “ο κόσμος δε διαβάζει”. Έχω κουραστεί με αυτή τη φάση. Οι Έλληνες εκδότες εδώ και δεκαετίες διαμαρτύρονται για το πόσο δε διαβάζουν οι Έλληνες. Αν για κάθε 10 φορές που έχω ακούσει τη φράση “το βιβλίο είναι περίπου κλινικά νεκρό” ή τη φράση “οι ενήλικοι Έλληνες δεν πρόκειται ποτέ (είναι βέβαιο) να μάθουν να διαβάζουν” είχαμε και έναν εκδότη που αντιλαμβάνεται πως αυτό περνά και από το δικό του χέρι θα… Δεν ξέρω τι θα κάναμε, αλλά σίγουρα πιστεύω πως σε μεγάλο βαθμό δε θα χρειαζόταν ετούτο εδώ το κείμενο που διαβάζετε τωρα.

(Α, σε περίπτωση που αναρωτιέστε, οι 2 προηγούμενες φράσεις είναι πραγματικές και έχουν ειπωθεί πίσω στο 1990. Περιοδικό Διαβάζω, τεύχος 244, σελίδες 90 και 76 αντίστοιχα)