Αικατερίνη Σακελλαροπούλου: Από τους κυρίους Προέδρους στην κυρία Προεδρίνα

Πόσες φορές έχετε ακούσει ότι η επιλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Πρώτου Πολίτη της χώρας, είναι μια κίνηση υψηλών συμβολισμών; Είμαι σίγουρος ότι ο αριθμός είναι περίπου ίδιος με τον αριθμό των Προέδρων της Δημοκρατίας που προλάβατε. Σε αντίθεση με πολλά άλλα που αποτελούν απλά δημοσιογραφικά κλισέ και υπάρχουν αποκλειστικά, για να διευκολύνουν κάπως τη ροή του λόγου και να προστατεύουν τον ομιλούντα δημοσιογράφο από πιθανά γραμματικά λάθη, εδώ το κλισέ έχει νόημα.

Ομολογουμένως ο ρόλος των Προέδρων της Δημοκρατίας είναι -ιδίως με την αναθεώρηση του Συντάγματος που έγινε τον Μάρτιο του 1986- αρκετά περιορισμένος, συμβολικός ως και διακοσμητικός. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω πόσο αισιόδοξο είναι να ακούς ότι -συμβολικά πάντα- ο ανώτατος δημοκρατικός θεσμός της χώρας έχει έναν ρόλο ‘απλά συμβολικό’ αλλά ας το αφήσουμε αυτό στους δημιουργούς δυστοπικής μυθοπλασίας και ας δούμε ποιοι είναι τελικά αυτοί οι περίφημοι υψηλοί συμβολισμοί.

Τα τελευταία πολλά χρόνια ο ρόλος του Προέδρου λειτουργούσε με έναν μόνο και πολύ συγκεκριμένο τρόπο ως προς την επιλογή του προσώπου. Ο θεσμός λειτουργεί ως η ζωντανή έκφραση της ενότητας του έθνους και αυτό είναι κάτι που ούτως ή άλλως προκύπτει από το Σύνταγμα. Με βάση αυτό, τα τελευταία χρόνια, τα κριτήρια, για να γίνεις Πρόεδρος, ήταν τα εξής δύο: α) να είσαι βετεράνος πολιτικός που έχεις κάψει τα πολιτικά σου καύσιμα αλλά έχεις καθαρό όνομα, β) να είσαι στην αντίπαλη παράταξη από αυτή που κυβερνάει, προκειμένου να διαφανεί η συναινετική φύση της ελληνικής αστικής δημοκρατίας, όπως αυτή εκφράζεται σε όλη τη Μεταπολίτευση

Έτσι, το ΠΑΣΟΚ στήριξε την πρόταση της Πολιτικής Άνοιξης για τον δεξιό πολιτικό Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο το 1995. Στα τέλη του 2004, η Νέα Δημοκρατία επιλέγει το ιστορικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, Κάρολο Παπούλια, λίγο μετά τη μεγάλη της νίκη στις εκλογές του ίδιου έτους. Το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ πρότεινε, αμέσως μετά τη δική του νίκη, τον κεντροδεξιό πολιτικό Προκόπη Παυλόπουλο. Η λογική ήταν πάντα να εκπροσωπείται θεσμικά και η ηττημένη παράταξη.Όλοι άντρες, κανείς επιλεγμένος, επειδή είναι άντρας.

eurokinissi

Αυτού του είδους το συμβολικό κομμάτι ήρθε να ανατραπεί ή έστω να εμπλουτιστεί με ένα νέο. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκίνησε το διάγγελμά του εξηγώντας τον λόγο της επιλογής του και τονίζοντας σωστά το συμβολικό κομμάτι της επιλογής προσώπου. Συνεχίζοντας με έναν γλωσσολογικά αμφιλεγόμενο συνδυασμό γραμματικού γένους και βιολογικού φύλου τόνισε ότι ο πολίτης είναι γένους αρσενικού αλλά η δημοκρατία γένους θηλυκού. Αμέσως μετά, πριν ανακοινώσει το όνομα, ανακοίνωσε το φύλο.

Για να μην είμαστε άδικοι, το γεγονός ότι μια γυναίκα θα αναλάβει τον ρόλο της Προεδρίνας της Δημοκρατίας είναι ένα γεγονός σε κάθε περίπτωση θετικό κοιτώντας το από πάνω και ανεξάρτητα από το πρόσωπο που θα τον ενσαρκώσει. Σιχαίνομαι να γράφω τέτοιες κοινές στρογγυλοποιητικές παραδοχές αλλά εδώ νομίζω ότι χρειάζεται. Ναι, πρέπει να χαιρόμαστε για αυτό. Ο λόγος όμως για την πρώτη Προεδρίνα της Ελληνικής Δημοκρατίας είναι ακριβώς το αντίθετο απο θετική ένδειξη.

Η επιλογή της Αικατερίνης Σακελλαροπούλου συνδέθηκε πρώτα και κύρια με το φύλο της. Έτσι εξάλλου ανακοινώθηκε. Ελάχιστοι ασχολήθηκαν με την πορεία της στο δικαστικό σώμα, με την καριέρα της, τις απόψεις της. Από πολύ νωρίς ο συμβολισμός ήταν ότι είναι γυναίκα. Μετά, άρχισαν τα συγχαρητήρια και τα μπράβο για τη θαρραλέα επιλογή του Πρωθυπουργού, ώστε παραδόξως μια θετική κίνηση προς τον στόχο της ισότητας των φύλων να γίνει ένδειξη του πόσο μακριά είμαστε από την επίτευξή του. Πώς;

Όταν αντιμετωπίζεται πρόταση να γίνει Προεδρίνα της Δημοκρατίας μια γυναίκα ως πράξη θαρραλέα, σαν να προτάθηκε για Πρόεδρος της Δημοκρατίας ένας εξωγήινος, μάλλον διαφαίνεται με τον πιο ενδεικτικό τρόπο μια κατάσταση εξαίρεσης. Επιπλέον, προφανώς, για να επιστρέψουμε στους συμβολισμούς, όταν το υπουργικό συμβούλιο έχει έναν σχεδόν αστείο αριθμό γυναικών στη σύνθεσή του, η επιλογή μιας γυναίκας στην κορυφαία αλλά συμβολική θέση της Ελληνικής Δημοκρατίας μοιάζει σαν ευγένεια του στιλ ‘οι κυρίες προηγούνται’. Τα σύβμολα είναι πάντα σημαντικά και ποτέ όμως αρκετά.

Σε κάθε περίπτωση και μαζί με όλα αυτά, εντοπίζεται και μια μικρή λεπτομέρεια που προκύπτει και έμμεσα από το διάγγελμα του πρωθυπουργού. Υπάρχει μια πολύ μεγάλη κατηγορία αποτελούμενη από επαγγέλματα ‘υψηλού κύρους’ τα οποία μοιάζουν σαν να μην τους ταιριάζουν οι καταλήξεις θηλυκού γένους. Είναι σαν η κατάληξη να ρουφάει λίγο από το κύρος της ιδιότητας: η βουλεύτρια/βουλευτίνα, η δικάστρια/δικαστίνα, η δικηγόρος/δικηγορίνα. Σε αντίθεση με άλλα ‘χαμηλού κύρους’ στα οποία κολλάνε παραδόξως πολύ εύκολα (για παράδειγμα, το αρσενικό ‘καθαριστής’ φέρνει στον νου ένα επάγγελμα υψηλού κύρους σε σχέση με την ‘καθαρίστρια’, μαρτυρική λέξη στην οποία έχει επενδύσει ο καθένας το μακρύ του και το κοντό του).

Τώρα είναι, λοιπόν, μια μεγάλη ευκαιρία να αλλάξει αυτός ο αξιολογικός χαρακτήρας των προσφυμάτων θηλυκού γένους. Ίσως, πάντα σε επίπεδο συμβολισμών, να υποδεχτούμε πολύ σύντομα την πρώτη Προεδρίνα της Ελληνικής Δημοκρατίας και αν σας ξενίζει ο όρος, μην ανησυχείτε. Σας ξενίζει ακριβώς επειδή δεν τον ακούγατε. Στην Ελλάδα, δεν είναι και πολλές οι γυναίκες που έχουν προεδρική θέση.

(Φωτογραφίες: Eurokinissi)