Απεργία πείνας Β. Δημάκη: Το σώμα ως το ύστατο μέσο διαμαρτυρίας

Αυτά τα λόγια ανήκουν στον Lakhdar Boumediene, ένα άνθρωπο που κρατήθηκε επί 7 χρόνια, χωρίς καν να ξέρει τον λόγο στις φυλακές του Guantanamo. Απελευθερώθηκε τον Μάιο του 2009 αφού είχε προηγηθεί μια σχεδόν διετής απεργία πείνας. Παρόλα όσα έλεγε, έκανε ένα λάθος. Το αμερικανικό κράτος τον ανάγκασε και να φάει, μέσα από έναν σωλήνα. Μια τακτική που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις σε όλον τον πλανήτη. Θεωρήθηκε μάλιστα ως μια ακόμα μορφή βασανισμού. Μετά τη λήξη της θητείας του Bush, ο Lakhdar Boumediene απελευθερώθηκε.

Η απεργία πείνας ως διαμαρτυρία

Η απεργία πείνας είναι μια πρακτική ύστατης διαμαρτυρίας που συνήθως αφορά κρατουμένων οι οποίοι βιώνουν μια ακραία αδικία και πιέζουν τον εαυτό τους με άρνηση τροφής μέχρι να γίνει δεκτό το αίτημά τους. Έχει πάντως ρίζες πολύ πίσω στον χρόνο. Στην προ-χριστιανική Ιρλανδία υπήρξε μέρος του συστήματος απόδοσης δικαιοσύνης. Αν ένας άνθρωπος ένιωθε ότι αδικείται από σένα και έκανε απεργία πείνας στα σκαλοπάτια σου, όφειλες να επιφορτιστείς μέρος των χρεών του.  H τακτική αυτή αναβιώσε στις αρχές του 20ού αιώνα από τις Σουφραζέτες . Πιο συγκεκριμένα, όταν η Marion Wallace-Dunlop ερωτήθηκε από τον γιατρό της φυλακής στην οποία κρατούνταν “τι θα φάει;” απάντησε “Την αποφασιστικότητα μου”.

Έκτοτε η απεργία πείνας έχει χρησιμοποιηθεί ως το ύστατο μέτρο αντίδρασης και διαμαρτυρίας που έχουν οι κρατούμενοι. Σε αντίθεση με άλλου τύπου διαμαρτυρίες, η απεργία πείνας στρέφεται όχι προς εκείνον προς τον οποίο γίνεται η διαμαρτυρία αλλά προς τον ίδιο τον άνθρωπο που διαμαρτύρεται. Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, το ίδιο το φυλακισμένο σώμα του κρατούμενου γίνεται το μόνο μέσο της διαμαρτυρίας του. Μια απεργία πείνας είναι μια διαδικασία που γίνεται από ένα σώμα πρός το ίδιο το σώμα.

Γιατί όμως απασχολεί τις εξουσίες; Εφόσον δεν μάλιστα δεν απειλείται ούτε το ίδιο ούτε κανένας από τους λειτουργούς του, τι είναι που καθιστά μια απεργία πείνας πιεστική για την εξουσία; Kατά τη διάρκεια της κράτησης σε φυλακές, η ζωή του κρατούμενου γίνεται πια απόλυτη ευθύνη του κράτους. Αυτό είναι που τον επιτηρεί και που τον σωφρονίζει. Έτσι, ένα κράτος που αδιαφορεί για την υγεία του απεργού πείνας είναι ένα κράτος που δεν επιτελεί καθόλου τον ρόλο του. Ίσως μάλιστα και τον βασικό του λόγο υπάρξης. Αυτόν που το νομιμοποιεί: Tην προστασία της ζωής των πολιτών του. Ταυτόχρονα είναι ένα σύστημα δικαιοσύνης που αφήνει στην άκρη τον βασικό του σκοπό ύπαρξης. Σωφρονισμός και όχι η εκδίκηση. Πρόκειται, λοιπόν, για μια μορφή αντίδρασης κατά την οποία τελικά η εξουσία έρχεται αντιμέτωπη με την ίδια τη δύναμή της.

Το σώμα ως τελευταίο μέσο διαμαρτυρίας

Εντός αυτού του πλαισίου, λοιπόν, η απεργία πείνας είναι μια μορφή διαμαρτυρίας που οδηγεί αυτόν που την ακολουθεί στα όριά του. Για την ίδια την επιτυχία της χρειάζονται απίστευτη αφοσίωση, ώστε δεν μπορεί κανείς να διαμαρτυρηθεί ότι μπορεί να γίνει μια κοινή πρακτική επί δικαίων και αδίκων αιτημάτων. Η απεργία πείνας δεν έχει στόχο τον θάνατο. Τον θέτει όμως ως τον μόνο εναλλακτικό ορίζοντα επιλογών σε περίπτωση που το αίτημα του κρατούμενου δεν πραγματοποιηθεί. Όπως τονίζει ο απεργός πείνας Tommy McKearney, πρώην μαχητής του IRA και απεργός πείνας στις βρετανικές φυλακές: “Δεν ξεκινήσαμε με στόχο να πεθάνουμε αλλά ήμασταν έτοιμοι γι’αυτό. Οι άνθρωποι που κάνουν απεργία πείνας έχουν μια αφοσίωση, δεν είναι ένα παιχνίδι. Μόνο ο απώτερος σκοπός σου είναι που σε κάνει να τη συνεχίζεις”.

Πράγματι, οι απεργίες πείνας είναι μια συγκλονιστικά επίπονη και διαδικασία. Οι άνθρωποι που δεν τρώνε κανενός είδους τροφή αλλά πίνουν νερό μπορούν να αντέξουν για περίπου 60 μέρες. Με απεργία δίψας υπάρχει κίνδυνος θανάτου ήδη από τις 8 ή 10 μέρες. Από τη στιγμή που τα επίπεδα γλυκόζης εξαντληθούν (σε 3-5 μέρες), το σώμα αναζητάει ενέργεια στις αποθήκες του λίπους. Όταν και αυτές εξαντληθούν, τότε στρέφεται προς τους μυς και τα ζωτικά όργανα. Τελικά, όταν εξαντληθούν και αυτά τα αποθέματα, ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να υποστεί μη αναστρέψιμες βλάβες ή και να οδηγηθεί στον θάνατο.

Σκίτσο αλληλεγγύης προς τον απεργό πείνας, Βασίλη Δημάκη.

Εκτός από τον από την ίδια την πίεση προς το κράτος, η απεργία πείνας φέρνει στο φως τα αιτήματα ενός κρατούμενου. Εντός φυλακής και μακριά από την κοινωνία, ένας κρατούμενος έχει ελάχιστα κανάλια προκείμενου να διαδηλώσει τη διαμαρτυρία του. Μέσω της απεργίας πείνας, τα αιτήματά του γίνονται γνωστά. Ο κρατούμενος βρίσκει συμμάχους και βιώνει αυτό που επιθυμεί κάθε αδικημένος: Να ακουστεί η διαμαρτυρία του. Να φανεί ότι ο ίδιος έχει το δίκιο με το μέρος του. Η απεργία πείνας γίνεται, λοιπόν, μια πίεση που ξεκινάει από έναν άνθρωπο που χτυπάει τον ίδιο τον οργανισμό του. Κι όμως δεν είναι μια υπόθεση ατομική. Η κοινωνική πίεση προς την εξουσία γίνεται συστατικό κομμάτι της ίδιας της διαμαρτυρίας.

Η περίπτωση του Βασίλη Δημάκη

Παρακολουθώντας την ιστορία του Βασίλη Δημάκη, ψάχνεις να βρεις μια σαφή απάντηση. Toυς λόγους που ο ίδιος υφίσταται όσα υφίσταται. Και ειλικρινά καμία δεν μοιάζει πιο πειστική από το να δεις το κράτος ως ένα καφκικό γραφειοκρατικό μηχανισμό που εκδικείται. Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά; Όταν δεν αφήνεις κάποιον κρατούμενο να σπουδάσει δεν δείχνεις ούτε πυγμή ούτε κανόνες ούτε νομιμοφροσύνη. Απλώς δεν επιτελείς τον ρόλο σου ως κράτος και ταυτόχρονα απονομιμοποιείσαι στα μάτια των ίδιων των πολιτών σου.

Πέραν όμως των δικαίων ή των αδίκων της συγκεκριμένης περίπτωσης. Είναι απαραίτητο και τελείως επιτακτικό να βρεθεί άμεσα λύση για τον Βασίλη Δημάκη. Αυτή η χώρα δεν αντέχει έναν νεκρό από απεργία πείνας. Ειδικά μέσα σε μια περίοδο που όλοι μιλήσαμε για την αξία της ανθρώπινης ζωής. Δεν χωράει τίποτα άλλο παρά το να σωθεί η ζωή ενός ανθρώπου που χρησιμοποιεί το ίδιο του το σώμα ως το ύστατο μέσο πίεσης για κάτι που δικαιούται. Αν δεν βρεθεί άμεσα λύση, η ίδια η Ελληνική Δημοκρατία θα κουβαλάει για πολλά χρόνια ένα πολύ βαρύ στίγμα. Στίγμα που δεν ταιριάζει σε καμία σύγχρονη δημοκρατία.