Concorde: υπερηχητική υπεροχή

Αν και αποσύρθηκε πριν 10 χρόνια, συνεχίζει να είναι μια από τις πιο ζωντανές εικόνες της σύγχρονης αεροπλοΐας. Κατέχει πολλά ρεκόρ, ένα όμως θα μείνει για πάντα ακατάρριπτο: Πρόκειται για το πρώτο επιβατικό αεροσκάφος στην ιστορία που έσπασε το φράγμα του ήχου και ταξίδεψε στα όρια ύψους και ταχύτητας, εκμηδενίζοντας τις υπερατλαντικές αποστάσεις. Ο λόγος για το Concorde, το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό σχεδιαστικό επίτευγμα του 20ου αιώνα.

Το ΟΝΕΜΑΝ, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 44 χρόνων από την παρθενική πτήση του Concorde, σας παρουσιάζει 24 πράγματα που θα θέλατε να μάθετε για τη «βολίδα» των αιθέρων.

1. Το μήκος του Concorde ήταν 61.66 μέτρα, ενώ το άνοιγμα των φτερών του έφτανε τα 25.6 μέτρα και ήταν πολύ μικρότερο από τα υπόλοιπα κανονικά αεροσκάφη (ισούτο με 3 λεωφορεία του Λονδίνου, σε αντίθεση με το Boeing 747 που ισούται με 8 τέτοια λεωφορεία). Το συνολικό εμβαδόν των φτερών κάλυπτε έκταση 358.25 τετραγωνικών μέτρων και πάνω τους μπορούσαν να παρκάρουν 15 αυτοκίνητα. Το βάρος ενός Concorde κυμαινόταν μεταξύ 166 και 186 τόνων. 

Το πρωτότυπο Concorde εκτίθεται σε δημόσια θέα, 1969

 

2. Η καμπίνα των επιβατών είχε μήκος 39.32 μέτρα, πλάτος 2.63 μέτρα και ύψος 1.96 μέτρα. Το συνολικό πλάτος του αεροσκάφους ήταν 2.88 μέτρα και είχε μέγιστο ύψος 3.32 μέτρα – εκτός της ουράς, η οποία έφτανε τα 11.3 μέτρα. Το Concorde μπορούσε να μεταφέρει 100 επιβάτες – 40 στην πρώτη θέση και 60 στην τουριστική. Το προσωπικό του αεροσκάφους από την πρώτη μέχρι και την τελευταία πτήση ήταν πάντοτε 9 άτομα: 3 στο πιλοτήριο (κυβερνήτης, συγκυβερνήτης και μηχανικός πτήσης) και 6 αεροσυνοδοί ή φροντιστές.

Η καμπίνα του Concorde.

 

3. Το Concorde απογειωνόταν με ταχύτητα 400 χλμ/ω και προσγειωνόταν με ταχύτητα 300 χλμ/ω. Μέχρι να φτάσει την ταχύτητα απογείωσης στον αεροδιάδρομο, κατανάλωνε ένα τόνο καυσίμων. Ταξίδευε με ταχύτητα 2.160 χλμ/ω (Mach 2, με υπερδιπλάσια ταχύτητα από αυτή του ήχου) στα 60.000 πόδια (18.000 μέτρα), ταχύτερα και ψηλότερα δηλαδή από οποιοδήποτε άλλο αεροσκάφος στον κόσμο. Ήταν τέτοιο το ύψος, ώστε οι επιβάτες μπορούσαν να δουν την καμπύλη της Γης. Μόνο οι αστροναύτες πετούσαν σε μεγαλύτερο υψόμετρο από το Concorde – εξαιρώντας φυσικά κάποια πολεμικά αεροπλάνα.

Το Concorde απογειώνεται.

 

4. Ένα συνηθισμένο ταξίδι του Concorde από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη διαρκούσε 3 ώρες και 20 λεπτά, τη στιγμή που το Boeing 747 χρειάζεται πάνω από 7 ώρες για την ίδια απόσταση και τα υπόλοιπα επιβατικά αεροσκάφη περίπου 8 ώρες. Ταξιδεύοντας προς τα Δυτικά, η χρονική διαφορά των πέντε ωρών σημαίνει ότι το Concorde έφτανε στον προορισμό του «πριν καν φύγει». Ταξίδευε δηλαδή γρηγορότερα από τον ήλιο. Γι’ αυτό και σε βραδινές πτήσεις, το Concorde αναχωρούσε νύχτα, προλάβαινε τη δύση του ήλιου και προσγειωνόταν στον προορισμό του μέρα. Η British Airways το διαφήμιζε με το σλόγκαν «Arrive before you leave».

«Arrive before you leave»!

 

5. Το Concorde κατέχει το ρεκόρ για το γρηγορότερο πέρασμα του Ατλαντικού από τις 7 Φεβρουαρίου του 1996 με χρόνο 2 ώρες, 52 λεπτά και 59 δευτερόλεπτα σε πτήση από το «JFK» της Νέας Υόρκης στο «Heathrow» του Λονδίνου. Τον Νοέμβριο του 1986 ένα Concorde της British Airways έκανε το γύρο του κόσμου, καλύπτοντας 28.238 μίλια σε 29 ώρες και 59 λεπτά. Η πτητική ικανότητα του αεροσκάφους έφτανε τα 7.250 χιλιόμετρα.

Το Concorde τη στιγμή που σπάει το φράγμα του ήχου.

 

6. Το Concorde διαστελλόταν περίπου 20 εκατοστά κατά τη διάρκεια της πτήσης, λόγω της υπερθέρμανσης που προκαλείτο στο εξωτερικό του περίβλημα από την υπερηχητική ταχύτητα. Γι’ αυτό, η βαφή που χρησιμοποιούσαν, ήταν ένα ειδικά επεξεργασμένο λευκό χρώμα, που είχε την ικανότητα να προσαρμόζεται στη διαστολή των μετάλλων. Η δομή και η επικάλυψη της ατράκτου ήταν από κλασικά κράματα αλουμινίου υψηλής μηχανικής λεπτοκατασκευής.

Διαφήμιση της BOAC στο περιοδικό «Time», 22-12-1967.

 

7. Το σήμα κατατεθέν του Concorde, το εμπρόσθιο ρύγχος της ατράκτου, ήταν το σημείο που δεχόταν την περισσότερη θερμότητα στη διάρκεια της πτήσης και η θερμοκρασία του έφτανε τους 127 βαθμούς Κελσίου. Η «μύτη» διέθετε ένα μηχανισμό, ο οποίος την μετακινούσε προς τα κάτω κατά 17 μοίρες στη φάση της προσγείωσης. Αυτό συνέβαινε, ώστε οι πιλότοι να έχουν καλύτερη ορατότητα του διαδρόμου κατά τη διάρκεια της προσγείωσης.

Βαμμένο με τα χρώματα της Pepsi, Γαλλία – Μουντιάλ 1996. Η “μύτη” είναι χαμηλωμένη, σημάδι ότι προσγειώνεται.

 

8. Το Concorde ήταν εξοπλισμένο με 4 αεριοπροωθητήρες (turbojets), ειδικά σχεδιασμένους από τις Rolls-Royce / Snecma Olympus 593, που ο καθένας τους ανέπτυσσε ώθηση 14.500 χιλιογράμμων. Πρόκειται για τους ισχυρότερους κινητήρες στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας. Λειτουργούσαν με την τεχνολογία της «αναθέρμανσης», προσθέτοντας καύσιμα στο τελευταίο στάδιο της μηχανής, έτσι ώστε να παραχθεί η έξτρα ισχύς που απαιτείτο τόσο για την απογείωση, όσο και τη μετάβαση στην υπερηχητική πτήση.

Ο Rolls-Royce / Snecma Olympus 593, ο ισχυρότερος κινητήρας στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας.

 

9. Ένα Concorde διέθετε δυνατότητα αποθήκευσης 119.500 λίτρων καυσίμου και κατανάλωνε 25.629 λίτρα κάθε ώρα πτήσης. Σε κάθε του πτήση περνούσε από δυο «κύκλους» θέρμανσης και ψύξης. Πρώτα «κρύωνε» όταν ανέβαινε μετά την απογείωση και μετά θερμαινόταν όταν περνούσε στην υπερηχητική πτήση. Ο αντίστροφος «κύκλος» συνέβαινε όταν κατέβαινε πριν την προσγείωση και όταν τροχοδρομούσε μετά από αυτήν. Μόλις προσγειωνόταν, έσβηναν οι δυο από τους 4 κινητήρες για εξοικονόμηση καυσίμων.

Η μπροστά μεριά των turbojet.

 

10. Τα φρένα του Concorde ήταν βασισμένα στην τεχνολογία ανθρακονημάτων και μπορούσαν να ακινητοποιήσουν το αεροσκάφος από μια ταχύτητα 305 χιλιομέτρων, μέσα σε ένα μίλι (1600 μέτρα). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα θερμοκρασίες που κυμαίνονταν από 300 έως 500βαθμούς C και χρειάζονταν ώρες ολόκληρες μέχρι τα φρένα να κρυώσουν πάλι.

Η πίσω μεριά των turbojet.

 

11. Το Concorde διέθετε δυο σταθερά πτερύγια σε σχήμα Δ (OG Delta wing), τα οποία είχαν σχεδιαστεί αρχικά για το βομβαρδιστικό «Avro Vulcan». Τα φτερά – τελείως διαφορετικά από οποιοδήποτε άλλο επιβατικό αεροσκάφος – πρόσφεραν έναν πολύ περισσότερο «επιθετικό» τρόπο πτήσης, γνωστό ως «Vortex Lift», αφού επέτρεπαν τον σχηματισμό στροβίλων χαμηλής πίεσης πάνω σε ολόκληρη την πάνω επιφάνεια των πτερύγιων, διατηρώντας την ανύψωση. Σε ημέρες με υψηλή υγρασία, το Concorde κατά την απογείωσή του έμοιαζε να εξαφανίζεται μέσα σε ομίχλη.

Το cockpit του Concorde.

 

12. Το 2006, το BBC και το «British Design Museum» διοργάνωσαν μια ψηφοφορία με θέμα «την απόλυτη βρετανική σχεδιαστική αναζήτηση του 20ου αιώνα». Νικητής με 212.000 ψήφους αναδείχθηκε το Concorde, ξεπερνώντας σχεδιαστικά σύμβολα όπως το Mini, η μίνι φούστα, η Jaguar, ο χάρτης του Μετρό του Λονδίνου (Tube Map), το εξώφυλλο του LP των Beatles «Sgt. Peppers lonely hearts Club band» και το βομβαρδιστικό του Β’ παγκοσμίου, Supermarine Spitfire.

Η πρώτη επιβατική υπερηχητική πτήση Λονδίνο – Μπαχρέιν 1976.

 

13. Το Concorde διέθετε 8 ρόδες στο κεντρικό σύστημα προσγείωσης, ενώ στο αντίστοιχο μπροστινό άλλες 2. Τα ελαστικά στο εσωτερικό τους περιείχαν άζωτο για να αποφεύγονται οι πιθανές εκρήξεις από την υπερθέρμανση των φρένων. Στο Concorde εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το σύστημα anti – lock της Dunlop, το οποίο εμπόδιζε τους τροχούς να μπλοκάρουν τη στιγμή που βρίσκονταν στην ανώτατη ταχύτητα, προσφέροντας έτσι ασφάλεια στο φρενάρισμα της προσγείωσης, ειδικά σε συνθήκες βροχής.

Τμήμα από το υδραυλικό σύστημα των τροχών.

 

14. Περίπου 5 εκατομμύρια επιβάτες έχουν πετάξει υπερηχητικά στα 27 χρόνια που διήρκεσαν οι επιβατικές πτήσεις του Concorde (1976-2003). Ο μεγαλύτερος σε ηλικία άνθρωπος που έζησε την υπερηχητική εμπειρία ήταν η Βρετανίδα Eva Woodman, 105 ετών από το Μπρίστολ, η οποία απόλαυσε μια 90λεπτη πτήση του Concorde τον Μάιο του 1998 πάνω από τον Βισκαϊκό κόλπο. Ο πιο συχνός όμως επιβάτης, ήταν ένα στέλεχος πετρελαϊκής εταιρείας, με 70 υπερατλαντικές πτήσεις μέσα σε ένα χρόνο. Τα Concorde της British Airways και της Air France πραγματοποίησαν συνολικά περίπου 100.000 πτήσεις.

Οι ρόδες στο κεντρικό σύστημα προσγείωσης του Concorde.

 

15. Στο τέλος της δεκαετίας του ’50, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και η Σοβιετική Ένωση θέλησαν να αναπτύξουν υπερηχητικές μεταφορές. Η βρετανική «Bristol Aeroplane Company» και η γαλλική «Sud Aviation» εργάζονταν πάνω στα πρωτότυπα σχέδιά τους, όμως το τεράστιο κόστος έρευνας και κατασκευής ώθησε τις κυβερνήσεις των δυο κρατών να συνεργαστούν. Έτσι, το 1962 υπογράφηκε το σύμφωνο ανάμεσα στην «British Aircraft Corporation» και την «Aerospatiale», που προέβλεπε κοινό σχεδιασμό, ανάπτυξη και κατασκευή ενός υπερηχητικού αεροσκάφους μέσα στην επόμενη εξαετία. Το κονσόρτσιουμ έλαβε αρχικά παραγγελίες από τις Air France, BOAC (μετέπειτα British Airways) και Pan Am.

Δίπλα στο Boeing 747, αεροδρόμιο Heathrow.

 

16. Η αρχική ονομασία του αεροσκάφους ήταν Concorde, λίγο αργότερα όμως οι Βρετανοί το άλλαξαν σε Concord, χωρίς το τελικό «e». Το 1967 πάντως, ο Βρετανός Υπουργός τεχνολογίας, Tony Benn, ανακοίνωσε ότι είχε αποφασίσει να επαναφέρει την ονομασία Concorde. Φυσικά οι σοβινιστές Άγγλοι έγιναν έξαλλοι, όμως ο Benn τους καθησύχασε μια και καλή, λέγοντας πως το «e» στο τέλος αντιπροσώπευε τις λέξεις «Excellence (υπεροχή), England, Europe και Entente (συνεννόηση)».

Μαζί με τα Red Arrows στο χρυσό Ιωβηλαίο της Ελισάβετ, 2002.

 

17. Γάλλοι και Βρετανοί κατασκεύασαν δυο πρωτότυπα στην Τουλούζη (Aerospatiale) και το Μπρίστολ (Filton) αντίστοιχα. Τα δυο Concorde πέρασαν από εξαντλητικά τεστ, ο αριθμός των οποίων αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ μέχρι σήμερα στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας. Χρειάστηκαν συνολικά 5.335 ώρες δοκιμών – εκ των οποίων οι 2.000 σε υπερηχητικές ταχύτητες – μέχρι να εκδοθεί το πτητικό πιστοποιητικό το 1969 (την ίδια χρονιά που το πήρε και το Boeing 747). Το γαλλικό πρωτότυπο με την ονομασία 001 ήταν αυτό που πραγματοποίησε την παρθενική πτήση στις 2 Μαρτίου του 1969, αλλά και αυτό που έκανε την πρώτη υπερηχητική πτήση την 1η Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Οι Βρετανοί απογείωσαν το δικό τους πρωτότυπο (002) στις 9 Απριλίου του ’69.

Η χαρακτηριστική αεροδυναμική άτρακτος του Concorde.

 

18. Οι πρώτες δοκιμαστικές πτήσεις του Concorde αύξησαν σημαντικά το ενδιαφέρον των αεροπορικών εταιρειών παγκοσμίως. Έτσι, μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, 15 από αυτές – ανάμεσά τους η Lufthansa, η TWA, η Qantas, αλλά και η Ολυμπιακή – παράγγειλαν συνολικά 70 αεροσκάφη. Η μεγάλη πετρελαϊκή κρίση όμως του 1973, σε συνδυασμό με την εντυπωσιακή συντριβή του σοβιετικού Tupolev Tu-144 στη διάρκεια επίδειξης στο Παρίσι, αλλά και των περιβαλλοντικών προβληματισμών λόγω της ρύπανσης και των sonic booms, ακύρωσε όλες τις παραγγελίες, με αποτέλεσμα τελικά μόνο η British Airways και η Air France να διαθέτουν Concorde στο στόλο τους.

Concorde και Tupolev Tu-144, τα δυο επιβατικά υπερηχητικά.

 

19. Η στενότητα του χώρου στην καμπίνα του Concorde, στερούσε τη δυνατότητα ύπαρξης των συνηθισμένων σε άλλα αεροπλάνα ανέσεων, όπως οθόνες βίντεο κλπ. Επιπρόσθετα, τα καθίσματα δεν μπορούσαν να μετακινηθούν προς τα πίσω, ενώ απουσίαζαν το σαλόνι και το μπαρ ορθίων (που υπήρχαν στο Boeing 747). Ακόμα και ο αποθηκευτικός χώρος πάνω από τις στενές δερμάτινες θέσεις ήταν τόσο μικρός, ώστε απαγορευόταν στους επιβάτες να έχουν μαζί τους χειραποσκευές. Για να εξισορροπηθεί η απουσία αυτών των ανέσεων, το σέρβις στο Concorde ήταν πραγματικά βασιλικό. Οι αεροσυνοδοί σέρβιραν στους επιβάτες λουκούλλεια γεύματα, ακριβές σαμπάνιες και χαβιάρι με ασημένια μαχαιροπίρουνα, ενώ στο τέλος της πτήσης τους γέμιζαν με αναμνηστικά δώρα.

Οι εντυπωσιακές “γραμμές” του Concorde.

 

20. Συνολικά έχουν κατασκευαστεί 20 Concorde. Τα δυο πρωτότυπα, δυο προ-εργοστασιακά αεροσκάφη και 16 αεροσκάφη μαζικής παραγωγής. Στη διάρκεια των 27 χρόνων πτητικής του λειτουργίας, το Concorde αποδείχτηκε ασφαλές εκτός από το ένα και μοναδικό δυστύχημα στις 25 Ιουλίου του 2000 στο Παρίσι, που αποτέλεσε την αρχή του τέλους για το υπερηχητικό γαλλοβρετανικό «θαύμα». Την ώρα που η πτήση 4590 της Air France τροχοδρομούσε στο «Charles de Gaulle» έτοιμη να απογειωθεί, ένα κομμάτι τιτάνιου (3cm X 50 cm) που βρισκόταν στο διάδρομο, έσκασε το ένα από τα λάστιχα, το οποίο εξερράγη. Μετά την έκρηξη του ελαστικού, ένα κομμάτι της σαμπρέλας βάρους 4.5 κιλών, συγκρούστηκε με ταχύτητα 300 χλμ/ω με τον κάτω σκελετό του αεροσκάφους, τρυπώντας ένα από τα τεπόζιτα καυσίμων (μετά το δυστύχημα, οι τεχνικοί του Concorde χρησιμοποίησαν αλεξίσφαιρα τεπόζιτα για να αποφευχθούν ανάλογα προβλήματα). Από εκεί και μετά ανέλαβε ο νόμος του Murphy με αποτέλεσμα το Concorde να καταπέσει πάνω σε ένα ξενοδοχείο λίγο έξω από το αεροδρόμιο, προκαλώντας το θάνατο των 100 επιβατών, του 9μελούς πληρώματος και 4 ανθρώπων στο έδαφος.

Το Concorde φλέγεται αμέσως μετά την απογείωση, 25/7/2000.

 

21. Το 1979 βγήκε στις αμερικάνικες αίθουσες η ταινία «The Concorde…Airport ’79», με πρωταγωνιστές τους Αλέν Ντελόν, Ρόμπερτ Βάγκνερ και Σίλβια Κριστέλ. Επρόκειτο για μια κινηματογραφική «πατάτα» που χτυπήθηκε αλύπητα από τους κριτικούς και πήγε άπατη στο box office. Το πραγματικό όμως ενδιαφέρον της ταινίας βρισκόταν στο αεροσκάφος που χρησιμοποιήθηκε στα γυρίσματα. Ήταν το Concorde 203 F-BTSC, το ίδιο που συνετρίβη 21 χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 2000 στο Παρίσι.

Το μνημείο στο σημείο της πτώσης του Concorde στο Παρίσι, 2000.

 

22. Σημαντικές ημερομηνίες στην ιστορία του Concorde: Α) 1 Οκτωβρίου 1969 – η πρώτη υπερηχητική πτήση. Β) 20 Σεπτεμβρίου 1973 – το βρετανικό πρωτότυπο 002 προσγειώνεται στο Ντάλας στην πρώτη επίσκεψη του Concorde  στις ΗΠΑ. Γ) 17 Ιουνίου 1974 – το Concorde πραγματοποιεί την πρώτη διπλή υπερατλαντική πτήση σε μια μέρα. Δ) 21 Ιανουαρίου 1976 – πρώτη επιβατική υπερηχητική πτήση του Concorde (η British Airways πετά από το «Heathrow» στο Μπαχρέιν). Ε) 22 Νοεμβρίου 1977 – πρώτη επιβατική πτήση από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη. ΣΤ) 11 Αυγούστου 1999 – δυο Concorde πετούν σε υπερηχητικό σχηματισμό «κυνηγώντας» την ολική έκλειψη ηλίου. Ζ) 4 Ιουνίου 2002 – το Concorde πετάει σε σχηματισμό με τα Red Arrows στα πλαίσια του εορτασμού του χρυσού Ιωβηλαίου της βασίλισσας Ελισάβετ.

Γάλλοι αποχαιρετούν το Concorde στο Charles de Gaulle, 2003.

 

23. Στις 10 Απριλίου του 2003 η British Airways και η Air France εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση, με την οποία ενημέρωναν την αναστολή των πτήσεων του στόλου των Concorde. Οι κύριες αιτίες ήταν οι συνέπειες στη διεθνή αεροπλοΐα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και – κυρίως – το υψηλότατο κόστος συντήρησης των συγκεκριμένων αεροσκαφών. Στις 27 Ιουνίου του 2003 το Concorde F-BVFC της Air France πραγματοποίησε την τελευταία πτήση των Γάλλων, ενώ οι Βρετανοί ακολούθησαν 4 μήνες αργότερα, με την τελευταία πτήση Concorde της British Airways να προσγειώνεται στις 24 Οκτωβρίου του 2003 στο «Heathrow».

Χιλιάδες Βρετανοί αποχαιρετούν το Concorde στο Bristol, 2003.

 

24. Από τα 20 Concorde που κατασκευάστηκαν, ένα έχει αποσυναρμολογηθεί, ένα καταστράφηκε στο δυστύχημα του Παρισιού και τα υπόλοιπα 18 εκτίθενται σε μουσεία. Επτά βρίσκονται στη Μεγάλη Βρετανία, έξι στη Γαλλία, τρία στις ΗΠΑ, ένα στη Γερμανία και ένα στα νησιά Μπαρμπάντος. Το γαλλικό πρωτότυπο 001 εκτίθεται στο «The Museum of Air and Space» στο Le Bourget της Γαλλίας, ενώ το βρετανικό πρωτότυπο 002 φιλοξενείται στο «Fleet Air Arm Museum»,στο Yeovilton της Αγγλίας.

Παροπλισμένο Concorde, “μουσείο” της υπερηχητικής εποχής του 20ου αιώνα…

 

Πηγές: concorde-jet.com, aerospaceweb.org, britishairways.com, airfrance.com, flightglobal.com, aerospace-technology.com, aviationexplorer.com

 

Βίντεο: Η τελευταία προσγείωση του Concorde της Air France (27/6/2003)

Βίντεο: Εκπληκτικό γαλλικό ντοκιμαντέρ για τον σχεδιασμό του Concorde

Βίντεο: Η συντριβή του Concorde τον Ιούλιο του 2000 σε ντοκιμαντέρ του National Geographic